Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

sfloríri , vrb: irfiorire*, sfroriri Definitzione nau de is matas, pèrdere su frore, lassare andhare frore, iscutulare frore seberandho su frutu, fintzes (nau de erba) fàere sa candhelita po frorire Tradutziones Frantzesu défleurir Ingresu to deflower Ispagnolu deshojarse Italianu sfiorire Tedescu verblühen.

sfoghigiài , vrb Definitzione coment'e pigare fogu, èssere abbruxandho Sinònimos e contràrios afocazare, brugiare, scallentai 2. sa Sardigna est dogna istadi sa própiu cosa, sfoghigiada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brûler, prendre feu Ingresu to revive Ispagnolu quemar Italianu rinfocolarsi Tedescu sich wieder erhitzen.

sfranchíri , vrb Definitzione pigare o fuire de farrancas, iscabbúllere, fàere líbberu Sinònimos e contràrios afranchire, ifrancare*, ifranciare, irfroculare, iscabbúllere Tradutziones Frantzesu affranchir Ingresu to free Ispagnolu liberar, emancipar Italianu affrancare Tedescu befreien.

sfrigongiài, sfrigongiàri , vrb Definitzione passare calecuna cosa a frigadura e a tantas bortas po illimpiare o po àteru Sinònimos e contràrios afrigongiai, carasiai, friai, frigatzare, ifricatzare, scrovinai Frases a sa pòbera mulleri dhi tocat sempri a sfrigongiai ◊ sfrigongendi sempri, fiat sa domu límpia che un'isprigu ◊ si sfrigòngiat is ogus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frotter, astiquer Ingresu to rub Ispagnolu frotar, fregar Italianu frizionare, strofinare Tedescu reiben, scheuern.

sfrisciurài , vrb: irfrissurare* Definitzione bogare sa frisciura; su si fàere in bàtoro, fàere dónnia isfortzu po ccn., fàere de totu pommore de unu, trummentare o fintzes su si arrennegare po unu, po ccn. cosa Sinònimos e contràrios smerai 2. si est sfrisciurau po nudha! Tradutziones Frantzesu s'évertuer Ingresu to get angry, to rack one's brain Ispagnolu afanarse Italianu arrovellarsi Tedescu sich anstrengen.

sfrosài , vrb Definitzione bèndhere cosa a sfrosu, a iscúsiu, fora de is leis chi régulant su tràvigu e sa béndhia de sa cosa (prus che àteru, chentza passare in sa dogana) Ètimu itl.l sfrôusá Tradutziones Frantzesu faire la contrebande Ingresu to defraud, to smuggle Ispagnolu contrabandear Italianu far fròdo, contrabbando Tedescu schmuggeln.

sfundài , vrb: ifundhare* Definitzione istacare, bogare o abbasciare su fundhu, fintzes a segadura Sinònimos e contràrios sciundai Tradutziones Frantzesu défoncer Ingresu to smash in Ispagnolu desfondar Italianu sfondare Tedescu durchschlagen, den Boden ausschlagen.

sfundorài , vrb Definitzione pèrdere su fundhu, is fundhos; fintzes bogare de pare, irfundhare Sinònimos e contràrios sciundai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se défoncer Ingresu to be smashed in Ispagnolu desfondar Italianu sfondarsi Tedescu den Boden verlieren.

sgagliubbài , vrb: sgallubai, sgallupai, sgalubbai Definitzione papare a meda, a s'airada, tzatzare a tropu Sinònimos e contràrios abbentrare, abberchedhare, abbidhiai, abbiscarzare, abbrentosicare, abbudagare, abbudhescare, abbuselcare, abbuzare, atatamacare, imbrentai, intrudhiri Frases acudint a dogna festinu e si sgallubant a ismurzu, a prandi e a cena ◊ cudhus duus cumènciant a sgallupai… un'isciacuera de macarronis a cada s'ant papau! Tradutziones Frantzesu s'empiffrer Ingresu to stuff oneself Ispagnolu atiborrar, hartar Italianu scuffiare Tedescu gierig essen.

sgarropài , vrb rfl Definitzione orrúere, betare de un'orroca, de o in calecunu gorropu, de logu artu, iscrébigu Sinònimos e contràrios ispantumare 2. sa mandronia sgarropat s'ómini in s'iscoramentu (I.Lecca) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être escarpé Ingresu to plunge down Ispagnolu despeñarse Italianu diruparsi Tedescu abstürzen.

sgutài , vrb: ilgutare* Definitzione lassare o fàere calare s'abba (o àteru) a istídhigos de calecuna cosa, fàere pèrdere s'abba meda (o àteru), fintzes imbuidare / s. una funtana = illichidare o bogàrendhe totu s'abba Sinònimos e contràrios aggutai, sucutare, sucutire Tradutziones Frantzesu couler, égoutter Ingresu to trickle Ispagnolu gotear Italianu sgocciolare Tedescu tröpfeln lassen.

sicài , vrb: sicare, sicari Definitzione bènnere mancu s'abba (o fintzes àteru deasi), pèrdere, bogare o fàere pèrdere s'abba fintzes a essire asciutu, nau mescamente de erba e matedu chi morit ca no podet fàere chentza abba; nau de funtanas, acabbare de bogare abba, nau de animales de múrghere, acabbare de bogare late; nau cun arrennegu, iscúdere a forte de fàere abbarrare cun calecunu arremu coment'e cancarau, retesu, de no ndhe serbire prus / pps. sicadu, sicu Sinònimos e contràrios sciutai / cancarare Frases si s’annada sighit cust'isciutori est sichendu fintzas s’erba po su bestiàmini, is trigus funt totus cobomaus ◊ s'avra mi che at sicau s'ortu: mi podeis giare unu pagu de pisu po s'ierru?◊ su sole forte sicat sa cosa prantada, si no est abbada ◊ in istiu s'erba in Sardigna sicat totu ◊ su sàmbene si mi sicat in sas venas ◊ in sos ispinatzos si bi iferchiat sa figu a sicare ◊ in s’istari is carrúcius bècius si sicant e funt bellus mera po su forru 2. si ch'est sica s'abba de s'isseta ca a custas oras la serrant ◊ sas berbeghes candho sunt próssimas si che sicant ◊ sicada si est sa rica funtana chi bundhaiat abbas a toroju (G.Ruju)◊ sas berbeghes si sicant fintzas pro maladia 3. ti sico sas manos, si ti lompo a t'iscúdere! ◊ li deviat sicare sa manu de bi la cancarare pro vida! Ètimu ltn. siccare Tradutziones Frantzesu dessécher, sécher Ingresu to dry (up) Ispagnolu secar Italianu seccare, inaridire Tedescu trocken, dörren.

sichíre , vrb: sighie, sighire, sighiri, sigire, sigiri, sijire Definitzione andhare a innanti faendho ccn. cosa cumenciada, durare in su tempus; andhare o cúrrere aifatu e lòmpere a ue un’àteru est andhau o est andhandho; lòmpere a un’arresurtau; agatare a unu asuba de su fatu, faendho unu dannu; si narat fintzes po andhare aifatu de una régula o de cosa pigada po ghia / pps. sichiu, sighidu; sighindhe = itl. di séguito Sinònimos e contràrios insighiri, segudare, sensare, síghere, sodigai, tènnere | ctr. firmai, sensai, tasire Maneras de nàrrere csn: sighire, sighire a + vrb. inf. = itl. riprèndere a + vrb. inf.; èssere a sighi sighi = a su tene tene, a punta a lòmpere a tènnere a ccn. o carchi cosa; èssere malu a sighire (nadu de ccn.)= chi est difítzile mannu a lu buscare, chi pro l'agatare tocat de lu chircare a tantas bias, chi de is fainas chi tenit a meda ndi lassat a cò; sighire una faina, unu triballu = fàgherelu, agabbàrelu, achipire; sighibbila!, sighidebbila! = sighi, sighei de aici!; sighire s'ormina = andhare ifatu de s'ormina; sighiri su cuntzillu, su parri de ccn. = iscurtare, fàghere comente cossizat; lu sighit su sole (nadu de cosa prantada) = su sole li assutat sas raighinas, che lu sicat ca zughet paga terra; èssere malu a sighire (nadu de unu)= chi no faghet a ndhe fàghere fine de una faina, de un'óbbrigu, chi promitit e no muntenet, chi tirat acoa cun arreghèscias; sighire sas códias, sas trassas, sa malíssia de ccn. = agatarebbilas, bincherebbilas Frases si su laore sighit gasi ocannu s'erricheus!◊ nachi Bodale s'intendhiat male: sighidu li at o passadu li est? ◊ préigant sa paghe e sighint a gherrare! ◊ fit proindhe, pariat chi sighiat ma at sessadu ◊ sighi a fàghere sa faina, no arrimes! ◊ su crapitu sichiat a melare ◊ sa morte apo a giamare si sighis a mi ofèndhere! ◊ custu triballu deo ti lu comintzo e tue sighis ◊ paria istrangugliadu: Gesummaria si mi fit sighidu gai!…◊ s'impresa est sighindhe a triballare apustis de sas férias ◊ sa maista iat fatu tzerriare a iscola sa mama de mammai po dhi nàrrere a dha fàere sighire a istudiare 2. so tucadu apustis sou, ma caminendhe lestru l'apo sighidu ◊ candu as pentzau mai a festa, tui, o fradi miu sighiu che fera?! ◊ currit totu e no si sighit mai ◊ sa betzesa mi est sighindhe! ◊ si funt fuius coment'e su bentu e immoi a dhus sighiri est unu fuedhu!…◊ nosu cumenciaus a movi: coidai a sigiri! ◊ sos annos, malasorte!, mi ant sighidu e no ndhe poto leare sa sedha (A.Casula)◊ si tuco prima, bois ndhe sighides ◊ ghirendhe a bidha nos at sighidu s'abba e ifustu nos at 3. e chie lu sighit custu muradore? promitit sempre ma no benit mai! ◊ istat a s'inghíria inghíria ma de triballu no ndhe sighit ◊ no lu poto sighire a ndhe li tirare su dépidu: candho mi bogat iscusas, candho si cuat! ◊ de custas piciochedhas no fait a ndi sighí una: a chini tenit de fai custu, a chini de fai cudhu e no ndi benit manc'una! ◊ sa cosa chi mànigo no la poto sighire cun sas pagas dentes chi zuto ◊ prantachela in fundhu, cussa cosa, ca sinono la sighit su sole 4. sighi costante s'istiga segura de s'arte! (P.Casu)◊ una borta apo sijiu s'erriu ci ni essiat dae su padente ◊ una borta apo sijiu s'istrada ci barigat dereta muru muru 5. si sentza mi mòrrere agguanto, a sa sorte li sigo sas códias (Limbudu)◊ bi lis sigo deo sa malíscia! ◊ a mie aiat chérfidu a babbu, ca bi l'aia sighida deo sa mandronia, a fuste! ◊ su cane sighit sas trassas a mariane ◊ fit a sighi sighi cun sos carabbineris Tradutziones Frantzesu continuer, persister, rattraper, surprendre Ingresu to continue, to persist, to reach, to catch Ispagnolu seguir, alcanzar Italianu continuare, proseguire, persìstere, raggiùngere, sorprèndere Tedescu fortsetzen, fortführen, andauern, erreichen, überraschen.

sichissíchi , avb: sighisighi Definitzione chi benit luego aifatu, apustis, a pagu tretu, a pagu tempus / èssere s., a s. = a su tene tene, apunt’a lu sighire, a lu tènnere (fintzes genia de giogu, po aciapare) Frases fit una fera de ómine bandhidendhe a sighisighi cun sos carabbineris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ensuite, après Ingresu next to, just later Ispagnolu inmediatamente después Italianu apprèsso, sùbito dópo Tedescu darauf, kurz nachher.

sidhài, sidhàre, sidhàri , vrb Definitzione serrare, tupare o istrínghere a forte, a friscadura, cràere, abbarrare o istare firmu Sinònimos e contràrios afíere, firmai, serrai, sidhire, sizire | ctr. abbèrrere Frases isceti sidhendi is dentis si podit istimai custu presenti ◊ dh'oliant obbrigai a oberri sa buca, ma dha portàt sidhada che balla ◊ is frécias de s'orológiu de campanili funt sidhadas ◊ sidheisí unu pagu e lasseus cantai a Mighedhu, ca si fait intendi gòcius! Ètimu ltn. sigillare Tradutziones Frantzesu cacheter, serrer Ingresu to seal, to grip Ispagnolu atrancar, sellar, cerrar Italianu bloccare, sigillare, strìngere Tedescu blockieren, versiegeln, festhalten.

sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definitzione intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu Sinònimos e contràrios afíere, sidhai*, sizire / mòere, sadhiare, sadhie, trèmere Maneras de nàrrere csn: sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos Frases sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit 2. no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre 3. dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius 4. sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru) Tradutziones Frantzesu cacheter, tressaillir Ingresu to seal, to give a start Ispagnolu cerrar herméticamente, atrancar, sobresaltarse Italianu sigillare, trasalire Tedescu versiegeln, zusammenzucken.

signalài, signalàre , vrb: singialare, sinnalare, sinzalare Definitzione fàere unu singiale, giare a bíere o a cumprèndhere, marcare cun calecunu singiale, pònnere a notu; nau de matas o àtera cosa prantada, fintzes cumenciare a fàere frutu Sinònimos e contràrios annoditzai, assintzare, inditai, ingitai, signai, sinzolare Frases cherent sinnaladas sas berbeghes de múrghere, sas anzones de pesare ◊ sinnàlami sa pàzine de lèzere! ◊ su trenu a frúschiu sinzalat sa frimmada ◊ signàladi s'ora, sa die, su mese, s'annu chi as tentu custu ◊ apo sinnaladu sos fundhos de innestare ◊ in su libbru at postu unu frocu po singialare de anca depet lígere 2. sa fae che l'at sica in fiore e de corrintolu mancu ndhe at signaladu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu marquer Ingresu to mark (counter) Ispagnolu señalar Italianu segnalare, contrassegnare Tedescu signalisieren, anzeigen, ankündigen, bezeichnen, kennzeichnen.

signàre , vrb: sinnai, sinnare Definitzione fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho Sinònimos e contràrios malcare Frases a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu! 2. s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis 3. in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Ètimu ltn. signare Tradutziones Frantzesu faire le signe de la croix, marquer le bétail au feu rouge Ingresu to countermark, to cross oneself Ispagnolu persignarse, santiguarse, marcar Italianu fare il ségno della cróce, contrassegnare Tedescu das Kreuzzeichen machen, kennzeichnen.

significài, significàre , vrb Definitzione fàere a cumprèndhere cun is singiales Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu signifier Ingresu to mean Ispagnolu significar Italianu significare Tedescu bedeuten.

sigorrài , vrb: sucorrare Definitzione nau prus che àteru de is boes, fèrrere a cropos de corru Sinònimos e contràrios acorrociai, incorrai Ètimu ltn. sub + cornua + -are Tradutziones Frantzesu encorner Ingresu to gore Ispagnolu cornear Italianu ferire con le còrna Tedescu mit den Hörnern verletzen.

«« Torra a chircare