Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sfloríri , vrb: irfiorire*, sfroriri Definition nau de is matas, pèrdere su frore, lassare andhare frore, iscutulare frore seberandho su frutu, fintzes (nau de erba) fàere sa candhelita po frorire Translations French défleurir English to deflower Spanish deshojarse Italian sfiorire German verblühen.

sfoghigiài , vrb Definition coment'e pigare fogu, èssere abbruxandho Synonyms e antonyms afocazare, brugiare, scallentai 2. sa Sardigna est dogna istadi sa própiu cosa, sfoghigiada Etymon srd. Translations French brûler, prendre feu English to revive Spanish quemar Italian rinfocolarsi German sich wieder erhitzen.

sfranchíri , vrb Definition pigare o fuire de farrancas, iscabbúllere, fàere líbberu Synonyms e antonyms afranchire, ifrancare*, ifranciare, irfroculare, iscabbúllere Translations French affranchir English to free Spanish liberar, emancipar Italian affrancare German befreien.

sfrigongiài, sfrigongiàri , vrb Definition passare calecuna cosa a frigadura e a tantas bortas po illimpiare o po àteru Synonyms e antonyms afrigongiai, carasiai, friai, frigatzare, ifricatzare, scrovinai Sentences a sa pòbera mulleri dhi tocat sempri a sfrigongiai ◊ sfrigongendi sempri, fiat sa domu límpia che un'isprigu ◊ si sfrigòngiat is ogus Etymon srd. Translations French frotter, astiquer English to rub Spanish frotar, fregar Italian frizionare, strofinare German reiben, scheuern.

sfrisciurài , vrb: irfrissurare* Definition bogare sa frisciura; su si fàere in bàtoro, fàere dónnia isfortzu po ccn., fàere de totu pommore de unu, trummentare o fintzes su si arrennegare po unu, po ccn. cosa Synonyms e antonyms smerai 2. si est sfrisciurau po nudha! Translations French s'évertuer English to get angry, to rack one's brain Spanish afanarse Italian arrovellarsi German sich anstrengen.

sfrosài , vrb Definition bèndhere cosa a sfrosu, a iscúsiu, fora de is leis chi régulant su tràvigu e sa béndhia de sa cosa (prus che àteru, chentza passare in sa dogana) Etymon itl.l sfrôusá Translations French faire la contrebande English to defraud, to smuggle Spanish contrabandear Italian far fròdo, contrabbando German schmuggeln.

sfundài , vrb: ifundhare* Definition istacare, bogare o abbasciare su fundhu, fintzes a segadura Synonyms e antonyms sciundai Translations French défoncer English to smash in Spanish desfondar Italian sfondare German durchschlagen, den Boden ausschlagen.

sfundorài , vrb Definition pèrdere su fundhu, is fundhos; fintzes bogare de pare, irfundhare Synonyms e antonyms sciundai Etymon srd. Translations French se défoncer English to be smashed in Spanish desfondar Italian sfondarsi German den Boden verlieren.

sgagliubbài , vrb: sgallubai, sgallupai, sgalubbai Definition papare a meda, a s'airada, tzatzare a tropu Synonyms e antonyms abbentrare, abberchedhare, abbidhiai, abbiscarzare, abbrentosicare, abbudagare, abbudhescare, abbuselcare, abbuzare, atatamacare, imbrentai, intrudhiri Sentences acudint a dogna festinu e si sgallubant a ismurzu, a prandi e a cena ◊ cudhus duus cumènciant a sgallupai… un'isciacuera de macarronis a cada s'ant papau! Translations French s'empiffrer English to stuff oneself Spanish atiborrar, hartar Italian scuffiare German gierig essen.

sgarropài , vrb rfl Definition orrúere, betare de un'orroca, de o in calecunu gorropu, de logu artu, iscrébigu Synonyms e antonyms ispantumare 2. sa mandronia sgarropat s'ómini in s'iscoramentu (I.Lecca) Etymon srd. Translations French être escarpé English to plunge down Spanish despeñarse Italian diruparsi German abstürzen.

sgutài , vrb: ilgutare* Definition lassare o fàere calare s'abba (o àteru) a istídhigos de calecuna cosa, fàere pèrdere s'abba meda (o àteru), fintzes imbuidare / s. una funtana = illichidare o bogàrendhe totu s'abba Synonyms e antonyms aggutai, sucutare, sucutire Translations French couler, égoutter English to trickle Spanish gotear Italian sgocciolare German tröpfeln lassen.

sicài , vrb: sicare, sicari Definition bènnere mancu s'abba (o fintzes àteru deasi), pèrdere, bogare o fàere pèrdere s'abba fintzes a essire asciutu, nau mescamente de erba e matedu chi morit ca no podet fàere chentza abba; nau de funtanas, acabbare de bogare abba, nau de animales de múrghere, acabbare de bogare late; nau cun arrennegu, iscúdere a forte de fàere abbarrare cun calecunu arremu coment'e cancarau, retesu, de no ndhe serbire prus / pps. sicadu, sicu Synonyms e antonyms sciutai / cancarare Sentences si s’annada sighit cust'isciutori est sichendu fintzas s’erba po su bestiàmini, is trigus funt totus cobomaus ◊ s'avra mi che at sicau s'ortu: mi podeis giare unu pagu de pisu po s'ierru?◊ su sole forte sicat sa cosa prantada, si no est abbada ◊ in istiu s'erba in Sardigna sicat totu ◊ su sàmbene si mi sicat in sas venas ◊ in sos ispinatzos si bi iferchiat sa figu a sicare ◊ in s’istari is carrúcius bècius si sicant e funt bellus mera po su forru 2. si ch'est sica s'abba de s'isseta ca a custas oras la serrant ◊ sas berbeghes candho sunt próssimas si che sicant ◊ sicada si est sa rica funtana chi bundhaiat abbas a toroju (G.Ruju)◊ sas berbeghes si sicant fintzas pro maladia 3. ti sico sas manos, si ti lompo a t'iscúdere! ◊ li deviat sicare sa manu de bi la cancarare pro vida! Etymon ltn. siccare Translations French dessécher, sécher English to dry (up) Spanish secar Italian seccare, inaridire German trocken, dörren.

sichíre , vrb: sighie, sighire, sighiri, sigire, sigiri, sijire Definition andhare a innanti faendho ccn. cosa cumenciada, durare in su tempus; andhare o cúrrere aifatu e lòmpere a ue un’àteru est andhau o est andhandho; lòmpere a un’arresurtau; agatare a unu asuba de su fatu, faendho unu dannu; si narat fintzes po andhare aifatu de una régula o de cosa pigada po ghia / pps. sichiu, sighidu; sighindhe = itl. di séguito Synonyms e antonyms insighiri, segudare, sensare, síghere, sodigai, tènnere | ctr. firmai, sensai, tasire Idioms csn: sighire, sighire a + vrb. inf. = itl. riprèndere a + vrb. inf.; èssere a sighi sighi = a su tene tene, a punta a lòmpere a tènnere a ccn. o carchi cosa; èssere malu a sighire (nadu de ccn.)= chi est difítzile mannu a lu buscare, chi pro l'agatare tocat de lu chircare a tantas bias, chi de is fainas chi tenit a meda ndi lassat a cò; sighire una faina, unu triballu = fàgherelu, agabbàrelu, achipire; sighibbila!, sighidebbila! = sighi, sighei de aici!; sighire s'ormina = andhare ifatu de s'ormina; sighiri su cuntzillu, su parri de ccn. = iscurtare, fàghere comente cossizat; lu sighit su sole (nadu de cosa prantada) = su sole li assutat sas raighinas, che lu sicat ca zughet paga terra; èssere malu a sighire (nadu de unu)= chi no faghet a ndhe fàghere fine de una faina, de un'óbbrigu, chi promitit e no muntenet, chi tirat acoa cun arreghèscias; sighire sas códias, sas trassas, sa malíssia de ccn. = agatarebbilas, bincherebbilas Sentences si su laore sighit gasi ocannu s'erricheus!◊ nachi Bodale s'intendhiat male: sighidu li at o passadu li est? ◊ préigant sa paghe e sighint a gherrare! ◊ fit proindhe, pariat chi sighiat ma at sessadu ◊ sighi a fàghere sa faina, no arrimes! ◊ su crapitu sichiat a melare ◊ sa morte apo a giamare si sighis a mi ofèndhere! ◊ custu triballu deo ti lu comintzo e tue sighis ◊ paria istrangugliadu: Gesummaria si mi fit sighidu gai!…◊ s'impresa est sighindhe a triballare apustis de sas férias ◊ sa maista iat fatu tzerriare a iscola sa mama de mammai po dhi nàrrere a dha fàere sighire a istudiare 2. so tucadu apustis sou, ma caminendhe lestru l'apo sighidu ◊ candu as pentzau mai a festa, tui, o fradi miu sighiu che fera?! ◊ currit totu e no si sighit mai ◊ sa betzesa mi est sighindhe! ◊ si funt fuius coment'e su bentu e immoi a dhus sighiri est unu fuedhu!…◊ nosu cumenciaus a movi: coidai a sigiri! ◊ sos annos, malasorte!, mi ant sighidu e no ndhe poto leare sa sedha (A.Casula)◊ si tuco prima, bois ndhe sighides ◊ ghirendhe a bidha nos at sighidu s'abba e ifustu nos at 3. e chie lu sighit custu muradore? promitit sempre ma no benit mai! ◊ istat a s'inghíria inghíria ma de triballu no ndhe sighit ◊ no lu poto sighire a ndhe li tirare su dépidu: candho mi bogat iscusas, candho si cuat! ◊ de custas piciochedhas no fait a ndi sighí una: a chini tenit de fai custu, a chini de fai cudhu e no ndi benit manc'una! ◊ sa cosa chi mànigo no la poto sighire cun sas pagas dentes chi zuto ◊ prantachela in fundhu, cussa cosa, ca sinono la sighit su sole 4. sighi costante s'istiga segura de s'arte! (P.Casu)◊ una borta apo sijiu s'erriu ci ni essiat dae su padente ◊ una borta apo sijiu s'istrada ci barigat dereta muru muru 5. si sentza mi mòrrere agguanto, a sa sorte li sigo sas códias (Limbudu)◊ bi lis sigo deo sa malíscia! ◊ a mie aiat chérfidu a babbu, ca bi l'aia sighida deo sa mandronia, a fuste! ◊ su cane sighit sas trassas a mariane ◊ fit a sighi sighi cun sos carabbineris Translations French continuer, persister, rattraper, surprendre English to continue, to persist, to reach, to catch Spanish seguir, alcanzar Italian continuare, proseguire, persìstere, raggiùngere, sorprèndere German fortsetzen, fortführen, andauern, erreichen, überraschen.

sichissíchi , avb: sighisighi Definition chi benit luego aifatu, apustis, a pagu tretu, a pagu tempus / èssere s., a s. = a su tene tene, apunt’a lu sighire, a lu tènnere (fintzes genia de giogu, po aciapare) Sentences fit una fera de ómine bandhidendhe a sighisighi cun sos carabbineris Etymon srd. Translations French ensuite, après English next to, just later Spanish inmediatamente después Italian apprèsso, sùbito dópo German darauf, kurz nachher.

sidhài, sidhàre, sidhàri , vrb Definition serrare, tupare o istrínghere a forte, a friscadura, cràere, abbarrare o istare firmu Synonyms e antonyms afíere, firmai, serrai, sidhire, sizire | ctr. abbèrrere Sentences isceti sidhendi is dentis si podit istimai custu presenti ◊ dh'oliant obbrigai a oberri sa buca, ma dha portàt sidhada che balla ◊ is frécias de s'orológiu de campanili funt sidhadas ◊ sidheisí unu pagu e lasseus cantai a Mighedhu, ca si fait intendi gòcius! Etymon ltn. sigillare Translations French cacheter, serrer English to seal, to grip Spanish atrancar, sellar, cerrar Italian bloccare, sigillare, strìngere German blockieren, versiegeln, festhalten.

sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definition intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu Synonyms e antonyms afíere, sidhai*, sizire / mòere, sadhiare, sadhie, trèmere Idioms csn: sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos Sentences sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit 2. no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre 3. dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius 4. sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru) Translations French cacheter, tressaillir English to seal, to give a start Spanish cerrar herméticamente, atrancar, sobresaltarse Italian sigillare, trasalire German versiegeln, zusammenzucken.

signalài, signalàre , vrb: singialare, sinnalare, sinzalare Definition fàere unu singiale, giare a bíere o a cumprèndhere, marcare cun calecunu singiale, pònnere a notu; nau de matas o àtera cosa prantada, fintzes cumenciare a fàere frutu Synonyms e antonyms annoditzai, assintzare, inditai, ingitai, signai, sinzolare Sentences cherent sinnaladas sas berbeghes de múrghere, sas anzones de pesare ◊ sinnàlami sa pàzine de lèzere! ◊ su trenu a frúschiu sinzalat sa frimmada ◊ signàladi s'ora, sa die, su mese, s'annu chi as tentu custu ◊ apo sinnaladu sos fundhos de innestare ◊ in su libbru at postu unu frocu po singialare de anca depet lígere 2. sa fae che l'at sica in fiore e de corrintolu mancu ndhe at signaladu Etymon itl. Translations French marquer English to mark (counter) Spanish señalar Italian segnalare, contrassegnare German signalisieren, anzeigen, ankündigen, bezeichnen, kennzeichnen.

signàre , vrb: sinnai, sinnare Definition fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho Synonyms e antonyms malcare Sentences a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu! 2. s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis 3. in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Etymon ltn. signare Translations French faire le signe de la croix, marquer le bétail au feu rouge English to countermark, to cross oneself Spanish persignarse, santiguarse, marcar Italian fare il ségno della cróce, contrassegnare German das Kreuzzeichen machen, kennzeichnen.

significài, significàre , vrb Definition fàere a cumprèndhere cun is singiales Etymon itl. Translations French signifier English to mean Spanish significar Italian significare German bedeuten.

sigorrài , vrb: sucorrare Definition nau prus che àteru de is boes, fèrrere a cropos de corru Synonyms e antonyms acorrociai, incorrai Etymon ltn. sub + cornua + -are Translations French encorner English to gore Spanish cornear Italian ferire con le còrna German mit den Hörnern verletzen.