Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sejàre , vrb Definition agatare, mescamente portare a ogu e agatare faendho dannu o male Synonyms e antonyms acometare, aggreghestare, assitiai, segudare, sichire, sodigai / acatare, inseae Sentences su bandhiu l'ant sejau iscorjandhe un'ochisorju ◊ aiat irballau no ca aiat furau ma ca si fit fatu sejare ◊ no amus acatau a nemos e mancu trata amus sejau ◊ e chirca chirca, lu sejat chin sa gama in d-unu campu de irbutu 2. in butzaca no fipo reséssitu a sejare s'iscatuledha de sos luminos ◊ nessune est reséssitu a sichire su funnu de sa miniera, mancu sa via chi aiant ligatu unu contone a totu sos cànnaos e sas socas sejatas in bidha Etymon srd. Translations French suivre, talloner, surprendre English to catch, to shadow Spanish seguir, pillar Italian pedinare, sorprèndere German beschatten, überraschen.

selvàre , vrb: serbare, servare, sevare Definition abbaidare, castiare averguandho ccn. cosa, abbaidare bene, cun atentzione, a manera de bíere totu de una cosa e pruschetotu su chi si cricat; arrispetare unu cumandamentu, una lei Synonyms e antonyms abbadiai, aorutai, obretare castiai, osselvare / arraspetai Sentences no mi est bastadu a pigare donzi tantu a unu pitu pro selvare totu ◊ Zuannedhu servat s'ammàniu de cudha lodhinosa e totu ascamadu dat una iscuidada a Lussurzu ◊ nois l'amus serbatu dae allargu ◊ in s'acucadolzu niunu lu podiat bídere e isse podiat sevare totu su campu ◊ ti apo sevadu in s'aficu de un'abboju! 2. serbatilu che cussitzu vonu! Etymon ltn. servare Translations French observer, surveiller English to observe, to spy, to watch (over) Spanish observar, espiar Italian osservare, spiare, sorvegliare German beobachten, spionieren, überwachen.

selvíre , vrb: serbie, serbire, serbiri, servire, serviri Definition fàere faina po atèndhere a un'àteru, fàere su tzeracu; èssere de agiudu, bonu a calecuna cosa; cricare comente faet s'abe de frore in frore Synonyms e antonyms abbisongiai, bàlere Idioms csn: serbiridhu, su maistu! = manera de saludare cun rispetu; servire a unu a pensamentu, cun su pensamentu = bene meda, chirchendhe de ndhe cumprèndhere cun antibitzu ite cheret; pagu papare e pagu serbire! = chie papat pagu serbit/trebballat pagu, si bolis chi serba meda pagamí de prus Sentences cussas funt bidhajas chi ant agatau de serbiri in Castedhu ◊ mi cumandhat e lu serbo: su chi cheret li faco! ◊ iscuru a nois, postas a servire cun ómines continu inghiriendhe e padronas de tantas calidades! ◊ iscuru a chie no si podet servire de manu sua! ◊ serbit de abberu a faedhare de sas cosas nostras in limbazu anzenu solu ca est cussu su chi amus istudiadu? ◊ cussus piciocus serbint che ténnicus, che dotoris 2. de candho at zutu su bratzu segadu no ndhe serbit prus a nudha ◊ cuss'isterzu est totu istampadu e no ndhe serbit prus ◊ su dinari malu no serbit a nudha ◊ piga su dinai chi ti podit serbiri ◊ sa essa in sardu serbit a fàere su plurale de númenes e agetivos Translations French servir English to serve Spanish trabajar, servir Italian servire German dienen.

semenài , vrb: semenare, seminai Definition betare o pònnere, ispainare su sèmene; betare cosa a semenadura, ispainada de artu a ispergiadura, ispainare calecuna cosa a meda e in logu meda / semenare a… (trigu, orzu, fae, e gai) = pònnere una terra a…; semenare a lascu o a rau, a carcu (a nènnere), a ispàniu, a surcu, a tuledha Synonyms e antonyms semingiai Sentences is fígios de is massajos agiudant su babbu a semenare su trigu, a dhu marrare, a dh'illimpiare, messare e treulare ◊ essiant a semenare in bedustu o arbatu ◊ unu messaju fut andau a seminai e una parti de su sèmini fut arruta in logu perdosu ◊ si cuntentàt de seminai isceti cudhu tanti chi dhis abbisongiàt po sa provista 2. una nue de malas aes est semenendhe morte e treghentu ◊ sa Luna gioghendhe cun sas nues pianu pianu sèmenat lughe in sas coperturas Surnames and Proverbs prb: chie sèmenat bodhit ◊ chie no sèmenat no isetet! Etymon ltn. seminare Translations French semer English to sow Spanish sembrar Italian seminare German säen.

semeschiàre , vrb Definition arrennèscere a bíere o connòschere fintzes de atesu, in mesu de àtera cosa Synonyms e antonyms allampare, assebeltare, iscerai Sentences suta de una fasche de sida, fozisina e cherchizu, si semeschiaiat unu pitu de zancheta Translations French entrevoir English to glimpse Spanish vislumbrar Italian intravedére German erblicken.

semodàre , vrb Definition bíere, arrennèscere a bíere, a distínghere ccn. cosa Synonyms e antonyms abbigiare, allampare, assebeltare, bídere, distínghere, pàrrere Sentences su chi no apo nau in cust'istérria l'at a semodare a sa sola chie at a lèghere ◊ cussa cosa si li semodat pacu pacu Translations French remarquer English to notice Spanish notar Italian notare German bemerken.

sensàe, sensài , vrb: cessai, sensare, sentzai, sentzare, sentzari, sessare, sunsai, tzessare Definition finire, firmare, acabbare de fàere una cosa Synonyms e antonyms acabbae, ildíghere, tzelare | ctr. sichire Sentences custu bentu paret chi no sesset! ◊ is bentus iant sentzau ◊ guai si senso de isperare! ◊ tocat a fai sensai is fogos in su sartu! ◊ su babbu e is fradis no ant mai sentzau de dha circai ◊ sessae sos supedhos, no est ora de prànghere! ◊ sos soldados senseint de isparare ◊ pariat sessendhe de pròere e bido chi nono! ◊ che a su matzone, fin'a mòrrere no sensas de furare! ◊ fut proendho proendho e no sensàt nudha nudha! ◊ issu no sentzat mai de murrungiari! ◊ su sonetu iat sunsau su sonu Etymon itl. Translations French cesser English to cease Spanish cesar, dejar Italian cessare, sméttere, desístere German aufhören.

sentíre, sentíri , vrb: sentzire Definition su si sapire o provare unu dolore o calecuna cosa chi dispraxet aintru de sa carena chentza ischire cun precisione inue (ma fintzes de comente sa fémina príngia si sapit de s'illibbertare); provare in s'ànimu dispraxere, tristura, làstima o dolu po ccn. o calecuna cosa andhada male, de malu; bastare s'ànimu, èssere animosos / sentire cosa a unu = tènnere calecuna cosa contras a unu Synonyms e antonyms dispiàghere / lastimai Sentences e candho si est sentida muzere tua? ◊ passat una cira e dèu non mi seu sentira de nudha: torrat sa levarora po mi visitai e nascit su pipiu! ◊ cussa berbeghe est sentida: oe o cras anzat ◊ naro sas cosas comente las sento ◊ custos no sentint ne birgonza e ne dannu ◊ ògios bellos, nàdemi ite sentides cun megus! ◊ chie at sàmbene caldu no si ndhe sentit de sas temporadas ◊ est rutu e si sentit ancora de sa ruta ◊ comente ti sentis, como? ◊ at leadu una cadha mala, si est sentidu fintzas male ◊ sa dí chi si est sentiu no at papau nudha de dhu fai mali ◊ iat incumentzau a tenni pauria e a si sentiri ◊ issu si fiat sentziu de bronchite 2. sento, Sardigna, cudha voluntade de gherrare sufrindhe pro sa tua libbertade (A.Casula)◊ sento chi a bois so lassendhe sentza amparu ◊ no cretast chi bivu in axiu: sentu solu a èssiri istau che pipiu, cun tui! ◊ so sentindhe chi si la murghent puru sa crabita chi mi che ant furadu! ◊ lu sunt sentendhe prus a mortu chi no a biu ◊ sento sos chi sunt in pena pro cudhos chi no sunt torrados ◊ issa no at sentitu su bene pérdiu ◊ sentius zòvanos e betzos, candho morint!◊ la sento s'assione mala chi mi as fatu e sos malos faedhos chi ti apo intesu! 3. si mi sentis cosa, naramilu in cara! ◊ proite no m'iscries: mi sentis carchi mancàntzia? ◊ si sentis alguna cosa, filla, perdona! (L.Matta) 4. no mi la sento a fàghere totu cussu caminu Translations French éprouver, regretter, plaindre English to feel, to be sorry (for) Spanish sentir Italian sentire, dolérsi, compiàngere German fühlen, bedauern, beweinen.

seríre , vrb: sirire Definition nau de is sèmenes, bogare sa tzeurra, su sirione cumenciandho a naschire, fàere su síriu o cima Synonyms e antonyms inceurrare, sirionare, tidhire, tzirriotire Sentences custa cosa sirit e frorit, si l'abbas Etymon ltn. serere Translations French taller English to germinate Spanish entallecer Italian tallire German keimen, sprossen.

serrài , vrb: serrare Definition fàere su serru a unu logu, pònnere ccn. cosa (es. muru, cresura, arretza) a inghíriu, in làcana, a manera de no pòdere passare totus deasi a brétiu o chentza dificurtade; pònnere o acostire is aperturas (gennas, fentanas) o fintzes àteru (es. grifone, ogu, manu) a manera de tupare e no lassare passare cosa; nau de persona, foedhare pagu cun àtera gente, abbarrare citios, no arrespòndhere; nau de ccn. cosa (es. ainas), acostire is partes prus atesu Synonyms e antonyms abbucare, cugnare, tancai | ctr. abbèrrere Idioms csn: serrai a muru, a cresura, a crae, a rècia; serrai is ogus = abassiare sas pibiristas de no bídere, mòrrere, o fintzas no chèrrere abbaidare pro no bídere carchi cosa; serrai ogu = drommire; serrai sa buca a unu = fàgherelu callare, rispòndhere de mala manera o cun frimmesa de lu fàghere istare mudu; serrai a ínturu = ifriscare, pònnere intro e serrare totu de no ndh'essire; serrare a ccn. fora = serrai sa porta a manera chi abarrit foras, chi no potzat intrai; serrai sa chistioni, sa gara, una poesia = agabbare, agabbare de ndhe faedhare, leare una detzisione; serrare s'abba = serrai su grifoni, serrai is tubbus chi portant s'àcua; serrare s'iscola = no fàghere iscola, frimmare sas lessiones; serrare/-ai sa domo/-u = serrare sas abberturas e mescamente sas zannas a crae; serrare sa zanna in murros a unu = fàgherelu istare fora sendhe chi cheret intrare; serrare su líbberu, su cuadernu = pònnerelu, lassàrelu de no fàghere a lèzere o a iscríere sas pàzines; serrare sa lughe, sa televisione, s'aràdio = istudai Sentences candho essis de domo, serra totu! ◊ est arribbada a mi serrai s’enna in faci, cussa schiva! ◊ amus serradu sas iscras pro las bardare de su bestiàmine ◊ sa cóciula, chi ndi dha piscas, si serrat ◊ sa linna de un'abbertura in zerru si serrat ca si ufrat cun s'umidore 2. órdine de su síndhigu: si avertet sa populatzione chi a sas duas si serrat s'abba ◊ candho serro sos ogros faghide comente cherides, ma fintzas chi campo so mere deo! ◊ est un'iscola chi abberit una die pertzisa e serrat sa tale àtera e no sa die apustis ◊ is fogus funt malus a istudai, ca is autoridadis serrant is ogus a pitzus de is intzimias Translations French fermer English to close (en), to bar Spanish cerrar Italian chiùdere German schließen.

serrài 1 , vrb: serrare 1 Definition segare (linna, linnàmene) a serra / su cadhu de serrare = cuadhu de linna inue pònnere su truncu de bogare a tàulas a serrone Synonyms e antonyms cepai, secare Sentences ant fatu sa linna: ant serrau àrvures dae fundhu ◊ custu pitzinnu si ponet a serrare màrmuru… ma no ndh'ischiat a serrare màrmuru! Etymon srd. Translations French scier English to saw Spanish serrar Italian segare German sägen.

serretzài , vrb Definition tènnere reguardu, arrispetu po s'àteru Synonyms e antonyms acatai 1, arraspetai, baritare, remirai Sentences própriu custa est s'arrocaléntzia insoru, poita non serretzat is cosas de cumprendi (I.Lecca) Translations French respecter English to respect Spanish respetar Italian aver riguardo, rispettare German Rücksicht nehmen, respektieren.

sestài, sestàre , vrb Definition dissignare, marcare e segare cosa segundhu una misura, una forma, nau mescamente de su chi faent is maistos de pannu a s'orrobba faendho bestimentu; pentzare e precisare un'idea, calecuna cosa de fàere, calecuna cosa a manera de arresurtare cunforma a una bisura Synonyms e antonyms festare, tallai / secare Idioms csn: sestare su pane: segare a cantos dae su cumassu su tantu zustu pro bi essire unu pane; sestare sa tula = sinnalare su tantu (in largúria) de arare in sa die; rúghere che sestatu = (nadu de carchi cosa chi si addatat bene a un'àtera), andai bèni meda; sestare in mannu = pentzai a cosas mannas, fai contus mannus, fai cosas mannas; sestare sos àbbidos a dossu a unu = critigare Sentences su sartu sestat sa robba pro la cosire ◊ semenaio su trigu a punzos intro de sas tulas chi aio sestadu (L.Brotzu)◊ soniat su ballu cun d-unu frusciedhu de canna chi aiat sestadu a punta de resorza ◊ truncat e sestat de dogni manera: zughet sa limba che fóscighe de trapera! ◊ mama preparat s'impastu, suighet e sestat su pane 2. cussu est unu chi sestat ingannos ◊ l'at sestada zusta a fàghere gai! ◊ su póveru candho sestat cosas in mannu est in su sonnu! 3. sa mama li at sestadu duas isculivitas, a su pitzinnu, ca at fatu dannu ◊ e che pigant a chéjia a coa fata, bichiritendhe che catedhu in fossu: sos chi sunt in piata lis sestant sos àbbidos a dossu (A.Dettori)◊ sestaiant tulas de sete passos Surnames and Proverbs prb: chie bene sestat mezus cosit ◊ Deus sestat e Deus cosit Etymon itl. sestare Translations French ébaucher, couper, recouper, projeter English to sketch, to cut (out), to plan Spanish esbozar, recortar, proyectar, configurar Italian abbozzare, tagliare, ritagliare, progettare, configurare German entwerfen, schneiden, ausschneiden, planen.

sesúgia, sesúja , nf, nm: sisuja, sisuju, susúgia, susuja, susuza Definition est una genia de lóriga de loru o pedhe crua chi si ponet a su giuale, in mesu in mesu, po dhue intrare sa punta de sa timona de su carru o sa canna de s'arau / pinnicare o fortzicare sa cosa, sa zente che susuja = fàere a unu gànciu, atrotigare, acancarronare Synonyms e antonyms agione, alasoni, bagione 1, cajone 1, fatzolu 1, giussòrgia Scientific Terminology msg Etymon ltn. subjugia (lora) Translations French anneau d'un joug English strip of leather joining the top flail to the handle Spanish barzón Italian gombina German Lederriemen im Pflugbaum.

sfacidhài , vrb: isfatzidhare* Definition ghetai in faci, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment'e brigandhodhu Synonyms e antonyms acarai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare, sfacidhiri Etymon srd. Translations French reprocher English to fling in s.o.'s face Spanish reprochar Italian rinfacciare German vorhalten.

sfài , vrb: ifàghere*, sfàiri Definition isconciare, ma nau de istrégiu istampau chi perdet, chi lassat essire su chi dhue ponent Synonyms e antonyms falare, gessai, pèldere, sciai, sumire Sentences in custa domu totu scoscimingiara nci sfait che in su cioliru de scolai is macarronis! ◊ cuss'istrexu sfait, depit portai calancunu istampu ◊ custa carrada sfait: seu biendi sa lucina!◊ sa scifedha iscannia sfait a istídhiu a istídhiu Translations French dégoutter, couler English to drip Spanish gotear, chorrear Italian gocciolare, colare German tropfen.

sfibicitài , vrb: ilfilighitare*, sfilicitai Definition fàere o bogare s'orrobba a filicitos, a pendilingiones Synonyms e antonyms ifilognare, ilbulzare, isfilitare, isfiocare, issilare, istramai, sfrocai 2. fúrriu s'oru a custa gunnedha ca est totu sfibicitada Translations French effilocher English to unravel Spanish deshilachar Italian sfilacciare German ausfasern.

sfinigài , vrb: ifiniare*, scinigai Definition fàere prus fine, prus débbile, bènnere mancu de sa debbilesa Synonyms e antonyms afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, infinigae, insutiligai, irrussare, isgumentare / ammustèlchere | ctr. ingrussai 2. sentza de papai, si ant a sfinigai in caminu poita benint de aillargu ◊ iat a ai bófiu itzerriai a boxi manna po dhi fai iscí ca cuss'amori dhi sfinigàt s'ànima, ma no podiat fai nudha ◊ sfinigada de su prantu, iat pigau sonnu Translations French s'amincir, affaiblir, épuiser English to wear out, to make thin, to weaken Spanish adelgazar, agotar Italian assottigliare, indebolire, sfinire German feiner machen, schwächen, erschöpfen.

sflemmài , vrb Definition bogare ferma de is prumones, tussindho Synonyms e antonyms carralciare, carraschiare, iscarraschiare, sdarrasciai, secai Etymon srd. Translations French expectorer English to expectorate Spanish expectorar Italian espettorare German expektorieren.

sflorài , vrb Definition segare o iscutulare su frore a tropu chi portat una mata; nau de fémina, guastare sa verginidade sua Synonyms e antonyms sciortari, spisedhai Translations French déflorer English to deflower Spanish desflorar Italian deflorare German deflorieren.