Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sdalài , vrb: idalai* Definition segare o ispuntare s'ala, is alas, fèrrere a s'ala o, foedhandho de matas, segare naes de partes de fora, atesu de su truncu; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere calecunu dolore chi no lassat camminare o trebballare, istrupiare male Synonyms e antonyms iderrigari Sentences apu sdalau sa mata e fortzis dhi at fatu mali 2. seu sdalau: no nci dha fatzu prus a mi movi de s'istanchesa! Translations French couper, rogner les ailes English to clip Spanish alicortar Italian tarpare German stutzen, beschneiden.

sdarrasciài , vrb: idarrasciai, sderrasciai Definition ispudare sdarràsciu, bogare malesa de is bruncos cun su tussi; fàere sa boghe coment'e arrasigandho su gúturu, coment'e singiale de cosa chi si bolet nàrrere Synonyms e antonyms arruspire, carraschiare, iscarraschiare*, iscupiri, ispudai, sacajare 1, sercai, taraxiai 2. candu sdarràsciu, tui boga sa safata de is amaretus e su licori! Translations French graillonner English to spit Spanish gargajear, desflemar Italian scaracchiare, scatarrare German Schleim auswerfen.

sdepidài , vrb: irdepidare* Definition chitire, pagare o torrare su dépidu Synonyms e antonyms ischitare | ctr. indepidai Translations French s'acquitter English to pay off one's debts, to reciprocate Spanish desempeñar Italian sdebitarsi German Schulden tilgen.

sderrexinài , vrb Definition bogare de is arraighinas, tirare de fundhu Synonyms e antonyms idarrexinai*, iddarraighinare, irradichinare, ispiconare, scotzedhai Translations French extirper English to extirpate Spanish extirpar Italian estirpare German ausreißen.

sderriài , vrb Definition fàere érriu, segare is figighedhos, is pigionatzos a tropu a su gureu o àteras erbas de ortu, tirare prantones o àteru a illascadura po prantare; in annadas malas, foedhandho de bestiàmene, bochíere su fedu piticu po no ndhe pèrdere su madriedu puru Synonyms e antonyms arrairi, iderriai*, illascare, immamare, scatzedhai / erriai, istellare, zerriai Translations French éclaircir (agr.) English to prune Spanish enralecer Italian diradare German lichten.

sderrinài , vrb: isterrinai*, sterrinai, stirrinai Definition betare a terra, crocare in terra, su si pònnere crocaos Synonyms e antonyms imbrossinare, istèrrere, isterricorjare, isterrighinare, sterrionai, stragai Sentences candu ti ses puntu ses acabbau sderrinau in d-unu letu Translations French terrasser, abattre, s'étendre English to knock down, to lay (down), to lie down Spanish derribar, tumbar Italian atterrare, abbàttere, stèndere a tèrra, stèndersi German niederwerfen, niederschlagen, sich hinlegen.

sderrocài , vrb: idorrocai*, sdorrocai Definition betare o orrúere a terra a isconciadura, nau mescamente de fràigos o cosas mannas; rfl. betare de is orrocas Synonyms e antonyms derrocai, destrui, irfàchere, isciarrocai, isconciare, isciusciai, torrocai / imbolai Sentences su terremotu ndi at sderrocau una citadi 2. mellus cuadhu chi mi portit chi no cuadhu chi mi sderrochit ◊ nci dhu sdorrocu su bassinu a conca, chi mi nd'iscidat su pipiu! Translations French démolir English to dismantle Spanish derribar Italian demolire, diroccare German niederreißen.

sdorrobbài , vrb: idorrobbai* Definition pigare sa cosa angena, s'orrobba, a fortza, a furadura Synonyms e antonyms acrassare, afufai, arrapagnare, arrapare 2, aungrare, furai, inghitai, irrobbare, runtzinare, torrobbai Sentences no tengu nudha, dèu, ni òru ni marengus, no tenint prus nudha mancu is santus: innòi sa crésia est istétia giai sdorrobbada ◊ cun ogus de disígiu sdorrobbamus imbirdieras Translations French voler, dérober English to rob Spanish robar Italian derubare German ausraubern.

sduanài , vrb Definition bogare su bagàgliu o s'orrobba de duana, lassandhodha andhare apustis de su controllu Synonyms e antonyms sgabbellai Translations French dédouner English to clear (through customs) Spanish pagar los impuestos de aduana Italian sdoganare German verzollen.

sdúrri , vrb Definition fàere pagare o iscabbúllere unu dépidu / giogai a s. = giogare a dinare, ponendho sa posta Synonyms e antonyms coberai Sentences apu postu su dinai dèu, ma ndi dhu depu sdurri! ◊ non bollu chi gioghist a sdurri! Translations French faire payer une dette English to collect Spanish cobrar Italian riscuòtere German eintreiben.

sebeltàre , vrb: assebeltare, sebertare, sebestare Definition arrennèscere a bíere, a intèndhere, a cumprèndhere, mancari cun dificurtade Synonyms e antonyms allampare, apubai, iscerai, semeschiare, semodare / assabèschere, assaborire Sentences so duas oras chirchendhe a mamma e no la seberto in logu ◊ de cudhu no ndhe sebestaiat mancu su fiagu ◊ est sebeltendhe sa trata de sa fera ◊ dàemi sos ortzales, chi no ndhe seberto de custa cosa goi minuda! ◊ a s'iscuru sas cosas no si podent bene sebeltare 2. sa vida no at piús valore: paret chi no sebestet su chervedhu! ◊ a cantu ndhe sebertaia deo, unu fit de importu si ischiat a leare sa màchina ◊ mi che so sebertadu atesu, in su pessamentu Etymon ltn. sequestrare Translations French apercevoir English to perceive Spanish divisar Italian scòrgere German erblicken, bemerken.

secàre , vrb: segae, segai, segare Definition fàere a orrugos (de css. manera e cun css. aina, ma fintzes solu fàere tachedha), ispartzire in partes, pigare una parte de ccn. cosa istacandhodha cun ccn. aina o fintzes a tiradura; tènnere sa capacidade de segare, de si segare; isconciare un'acórdiu, bènnere mancu a un'acórdiu, a una manera de fàere Synonyms e antonyms arrogai, chimentare, filchinare, istruncai, ruciare, stronciai, trincare 1 Idioms csn: segare a minudu, a maduru, a dortu, dritu, ororu, in frimmu, in bóidu, a istratzadura, a pistadura, a tostadura, segai a sbiàsciu, a unga, a corrupetza; segare una cosa morimori = andhendhe e miminendhe, semper prus istrintu, prus fine fintzas a torrare zustu a s'oru; segai a cíncinu, a límpiu (o in truncu) = a ororu, cun segada pertzisa a paris; segare fenu = fartzare; segare laore = messare; segàresi unu mermu de sa carena = fai una segada, arrogai ccn. ossu; segàreche unu mermu = istacaindedhu; segare su crèschere a unu = fai mali a unu de no sighiri a crèsciri; segare su rispetu a unu = pigaidhu sentza de arrespetu, fuedhai mali; secare sa passéntzia = donai tanti istrobbu de fai pèrdiri sa passiéntzia; segai a curtzu, segai in mesu de… (andhendhe)= andhare a rugadura, fora de caminu pro fàghere innantis, colare in mesu de…; segai sa diferénsia = pònnere de acordu duos, chircare de fàghere torrare paris duas ideas o àteru in disacórdiu; segai su giaunu = faghindhe zeunu, manigare carchi cosa; segai su sonnu = ischidare a unu chentza chi apet drommidu su tantu chi li cheret; segai is casidhus = bogare su mele; segai sa conca (in suspu) = dare ifadu mannu; segai su coru = àere o dare dispiaghere mannu; segai in ccn. logu = andhare, essíreche in…; segare sa currente, segare s'abba a unu (a una domo)= pigaindedhu o istacai sa currenti, serrai s'àcua a manera chi no ndi tengat, chi no ndi potzat pigai; segaisí de (un'arereu, de una famíglia) = bènnere de…, èssere de un'arereu, de una famíglia Sentences segai nuxi, méndula, nuxedha ◊ so andhadu a mi che segare sos pilos ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu meu (P.Dui)◊ s'ampudhita ndi est arruta e si est segada ◊ si at segadu unu pódhighe tochendhe bidru a cantos ◊ in montes che sunt seghendhe sas àrbures ◊ su maistu de pannu segat s'arrobba po fai sa bestimenta ◊ est rutu e si at segadu s'anca 2. custa est lepa chi no segat ◊ custus ferrus no segant: donamí is nous! ◊ sa pedra ferrina est mala a segare 3. unu sero at isetau a babbu e li at secau a tundhu s'errore meu e de sa fiza ◊ fiat faendusí una barchitedha po ci segai in s'ocèanu ◊ iat acabussau e in s'àcua ci segàt coment'e unu pisci ◊ dego no bos apo mai secau su rispetu! ◊ si no pagas sa currente, ti che la segant ◊ custu leputzedhu no segat mancu s'abba ◊ labai de no arrui in sa trampa de nc'iscavuai sa língua nosta po su progressu: est una trampa chi si at segau su cresci! (A.Satta)◊ sa lepa mia segat chei su pensamentu ◊ naramí de innui si segat cussu piciocu e ti potzu donai informatzionis giustas! Etymon ltn. secare Translations French couper, casser, rompre, amputer English to cut (off), to amputate Spanish cortar, romper Italian tagliare, recìdere, amputare, rómpere, spezzare German schneiden, abschneiden, amputieren, brechen, durchbrechen.

sècere , vrb: sèciri, sètzede, sètzere, setzi, sètziri, tzètzere Definition pònnere o istare cun is nàdigas postas (in terra, in cadira, a cuadhu o àteru) a manera chi sa carena no peset in is cambas; nau mescamente de cosa, pònnere a manera de istare prus bàscia e firma (aus. àere); calare o istare bene, a manera chi una cosa si adatat, o istat firma; nau de animale mascu, cobèrrere sa fémina; nau de cosa avolotada, pausare, su si pònnere de sa malesa in su fundhu / pps. sétzidu, sétziu Synonyms e antonyms cecire, seciai, sèdere* / zúchere / pasare | ctr. ficare, istantargiai, pesai Idioms csn: sèciri a isperrancòscia, sètziri a s'imperrimperrada = a s'imperriotu, coment'e a cadhu, un'anca a un'ala e una a s'àtera de carchi cosa; sètziri in sa mesa = sere acurtzu a sa mesa pro manigare; setzi che ollu a petza = andhare bene meda, èssere própiu addatu; sètziri in callu (nadu de carchi cosa a ccn.)= cúrrere a cazu, cúrrere de culu, piàghere chentza unu motivu zustu, gai segundhu su meledu; sa festa de Secidindomu = de santu Seindomo (de no andhare a perunu logu) Sentences pighit sa cadira e setzassidha! ◊ unu tzertu amigu un'ègua teniat chi no dha setziat solus che issu e dèu ◊ su pitzinnu sétzilu in sa cradea! ◊ in sa cosa dividia s'àngelu si dhue secet ◊ beni a inolle e secedí! 2. non c'est perda chi non setzat a muru ◊ dh'est sétziu che capedhu a tingiosu ◊ su bistiri mi setzit bèni ◊ setzit prus befa chi no frastimu 3. su caboni at sétziu is pudhas 4. s'àcua trulla boit lassada sètzi ◊ su binu tocat a dhu lassare sètzere chi no abbarret trudu Surnames and Proverbs prb: buconi pretziu, s'àngelu si dhoi setzit ◊ chini setzit cuadhu allenu ndi calat candu non bolit Translations French s'asseoir English to sit Spanish sentarse Italian sedére, assìdersi German sitzen, sich hinsetzen.

sechèrre , avb Definition segare s. = segai a oru a oru, a rasu, secherru secherru, serente Synonyms e antonyms serente Translations French au ras de English close to Spanish rasante, rasando Italian rasènte German dicht.

secretài, secretàre , vrb: assecretae, segretare Definition foedhare o nàrrere in segretu, unu segretu, a iscúsiu Synonyms e antonyms scasumai Sentences bos segreto custu chi mi est capitadu paritzos annos ◊ sos poetas chircant de nàrrere a sos àteros, guasi a bi lis segretare, sa grandhesa chi s'ómine costoit in su coro ◊ s'Àrdia cheret nàrrere libbertade de segretare a nois solu (P.Pillonca)◊ si filti cufidadu ti dia secretare su de su coro meu ◊ custu so segretendhe a tie ebbia, no ndhe nelzas mancu a mamma tua! Translations French confier English to confide Spanish confiar Italian confidare German anvertrauen.

secúndhe , prep: segundhu, segundis, sicundhe, sicundhu, sicunne, sicunnu, sincundhu Definition foedhu chi (a solu o cun sa prep. a) acumpàngiat unu númene o pronúmene po giare s'idea chi calecuna cosa est cunforma, adata, adatada a cussu: si podet nàrrere fintzes a solu po giare un'idea de diferente possibbilidade Synonyms e antonyms cuforma Idioms csn: sicundhe mene, tene, isse = a pàrriri miu, tuu, suu; a sicundhe de… = segundhu su…; in sicundhe + nm. pl. chi inditat logu = in tzertos (nm.)… dhoi at (nm.) aundi… Sentences secundhe issu no si ndhe acatat un'àtera gai bella ◊ sicunnu ite faches fuitinne! ◊ segundhu tue mi pagas cun cosas de nudha!…◊ su telarzu faghet sonu divressu segunnu su chi tesset ◊ a sincundhu s'istampu su bobborrotzi ◊ a segundu de su daori si pigat sa mexina ◊ si bendit sa cosa a segundu de su tempus ◊ a segundis, est cosa de arriri o de timiri ◊ Cristos est torradu a biu segundhu sas Iscrituras ◊ sicundhu tene est gai 2. podet andhare bene comente podet andhare male: segundhu! ◊ in sicundhe cussorjas andhat peri su focu ◊ gopai andàt a domu insoru po dhis aderetzai is pilus, dónnia tres cidas o una borta su mesi, segundu (B.Lobina) Surnames and Proverbs prb: segundhu su pastore sas belveghes Etymon ltn. secundum Translations French selon English in accordance with, according to Spanish según Italian secóndo German nach, gemäß.

sèdere , vrb: sèere, sèi, sèiri, sere Definition pònnere o istare cun is nàdigas postas (in terra, in cadira, a cuadhu, o àteru) a manera chi sa carena no peset in is cambas; nau de bestimentu, orrúere o calare bene bestiu, a manera chi una cosa si adatat, o chi istat firma; pigare e dominare coment'e animale / impr. sei!, seide!, sedite!; pps. sétidu, sétiu Synonyms e antonyms cecire, sècere, seciai | ctr. ficare, istantargiai, pesai Sentences cola e sedi ca negossiamus! ◊ inchi dhis bèngiat unu dabori chi no si potzant sèi! ◊ tèngiu unu bellu iscannu po mi sèi ◊ mi che seo a cadhu a s'àinu ◊ daghi cheres chi mi sea mi apo a sere ◊ in custa pedra mi seo ◊ torro a sèdere a pilu sa calabrina ◊ domo su cabadhedhu e gai mi lu poto sèdere ◊ ajaja si sediat su postale e che crompiat fintzas a Làconi 2. chi no benint a papai, cussus piciochedhus, ita at a èssiri a trabballai, ca dhi seit! ◊ custa preda est una conca de cane: no seit de perunu betu 3. a custos castigados si los seint e leant a trubbu comente cherent! Surnames and Proverbs prb: pro unu malu andhare menzus unu bonu sere Etymon ltn. sedere Translations French s'asseoir English to sit Spanish sentar Italian sedére German sitzen.

segudài, segudàre , vrb Definition agatare, cassare, aciapare a unu faendho dannu, in farta, fuendhosiche, ma fintzes solu andhare aifatu, sodigare Synonyms e antonyms acometare, aggreghestare, assitiai, cucai, scolliri, sejare, sichire, sodigai Sentences los ant segudados furendhe ◊ eite pro los segudare ponindhe fogu: si no bi ndh'at de los pistare chei s'azu!…◊ mi so sonniadu levendhe unu sirbone e mai lu podia segudare (P.Pisurzi)◊ si ti ségudo deo, faghindhe cussa faina, as a bídere chi buscas! 2. sos duos compares si saludant e onzunu segudat peri su caminu sou ◊ chi ti ponit infatu cussu ti ndi ségudat Etymon ltn. *secutare Translations French prendre en flagrant English to catch (in the act), to reach Spanish sorprender, coger, pillar Italian sorprèndere, raggiùngere, cògliere in flagrante German überraschen, nachkommen.

seguzàre , vrb: siguzare, suguzare Definition mòvere, pesare, cumenciare a andhare, fàere mòvere, fàere pesare gente o bestiàmene, ischidare, fintzes fàere naschire sentidos o ideas; nau mescamente de pegus fémina, bènnere in more, cricare mascu / suguzàrendhe una cosa = bogaindhedha de ue est allogada, pònniri a tretu ca serbit o ca podit serbiri Synonyms e antonyms birbillare, inciulai, insuai, tzuntzullare / ischidare, pesare, sciumbullai, simudhire, subuzare*, sumbuzare | ctr. achedare Sentences sa terra pariat tremendhe che candho si suguzat su vulcanu ◊ eo siguzo chito onzi manzanu, in chirca de achipire ◊ su pastore est suguzendhe sa robba ◊ cussas nues chi ant forma de gigante, e si bident su sole suguzendhe, ista certu chi sunt assinetendhe una tempesta (P.Serra)◊ su pitzinnu fit drommidu ma apustis de duas oras at siguzadu 2. cantas boltas sa terra chi apeuto in s'ànima suguzat sos ammentos!…◊ sas campanas a repicu mi sunt suguzendhe fiotos de ammentos ◊ est chin s'aficu chi torret su beranu a suguzare ancora isperas noas (G.A.Salis) 3. a sa sue, si suguzat, li cheret betadu su berre ◊ sa sue est suguzada e no faghet a la bochire como 4. ndhe cheret suguzada sa frullana ca su fenu est de messare Translations French réveiller, mouvementer English to awake, to enliven Spanish despertar, animar Italian destare, risvegliare, movimentare German aufwecken, wieder erwecken, bewegen.

seína , nf, nm: esina, sesina, sisina, sisinu Definition cosa de pagu valore, su mesu de unu sodhu, chimbe centésimos de su francu sardu: si narat solu in su sensu de dinare pagu Synonyms e antonyms isina Sentences finas candho ses totu tramudadu no bales bator petzos de sesina! ◊ li dao sos pagos sisinos chi tenzo, bastet chi mi che let su pitzinnu Etymon itl. sesino Translations French chose de quatre sous English half soldo, next to nothing Spanish chuchería, de tres al cuarto Italian mèzzo sòldo German von geringem Wert.