scaravangiài , vrb: iscrafangiai*,
scrafangiai Definition
su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere
Synonyms e antonyms
afilai,
cheprinare,
crebulare,
sacai,
spreciai
/
acarrongiai,
afrangillonai,
afrascillonai,
aggraminzonare,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
cipirodhare,
frongire
/
ischerchedhare
Sentences
su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast!
2.
custus pannus si funt scrafangiaus
3.
no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?!
Translations
French
se crevasser,
fendre
English
to crack,
to get chapped
Spanish
hender,
agrietar
Italian
fèndersi,
screpolarsi
German
sich spalten,
bersten,
rissig werden.
scarrafatài , vrb Definition
fàere scarrafatonis
Synonyms e antonyms
abburrugonare,
iscorfionare,
sgarrafatonai
Etymon
srd.
Translations
French
gribouiller,
griffonner
English
to scribble
Spanish
emborronar
Italian
scarabocchiare
German
bekritzeln.
scarrovài , vrb: iscorrofare*,
scorrovai,
scorrufai Definition
murigare o mòvere sa terra o àteru coment'e cricandho cosa
Synonyms e antonyms
corrovai,
fodichinare,
iforrogare,
ischitiare 1,
iscrucuzonare,
isterronciare,
sciorroncinai,
terrare
Sentences
cudh'ómini pigat su picu e cumentzat a scarrovai ◊ scarrova scarrova intendit sonu de ferru: furiat su cascionedhu
Translations
French
fouiller,
gratter le sol
English
to rummage
Spanish
hurgar
Italian
razzolare,
frugare
German
wühlen,
stöbern.
scartzài , vrb: iscaltzare*,
scraciai,
scratzai Definition
pigare o istesiare sa terra de is fundhos, de su truncu / s. unu muru = istesiare sa terra o àteru dae su fundhamentu
Synonyms e antonyms
iscaltzare,
scratzedhai
| ctr.
cratzai
Sentences
depu andai a scraciai in bíngia
Translations
French
déchausser
English
to hoe
Spanish
socavar
Italian
scalzare
German
untergraben.
scasciài , vrb Definition
fàere su muru prus largu a manu a manu chi si artzat
Idioms
csn:
scasciaisí de sa sedha = rúere dae cadhu; scasciai sa manu = scassedhai, mòere sa manu cun pagu pertzisione de fàghere fintzas dannu in sa faina
2.
fadendu cussu retratu m'at scasciau sa manu
Translations
French
ébraser
English
to splay
Spanish
efectuar un derrame
Italian
strombare
German
ausschmiegen.
scasumíri , vrb rfl Definition
bocaresindhe, si ndhe foedhare cun àtere, de una cosa, de unu segretu, de su chi unu sentit
Synonyms e antonyms
assaborire,
indennentai,
scasumai*
Translations
French
se confier
English
to open one's heart
Spanish
abrirse,
confiarse
Italian
confidarsi,
esternare
German
sich anvertrauen,
sich aussprechen.
sceberài, sceberàri , vrb: scioberai,
sebarai,
seberai,
seberare,
seperare,
severare Definition
pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late
Synonyms e antonyms
asseperare,
chirrare,
isceberai,
iscedhai,
iscerai,
istagiai
/
acorruntzulare
| ctr.
ammasturai,
meschiare
Sentences
seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai
2.
as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu
3.
sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe…
Surnames and Proverbs
prb:
a cuadhu donau no scioberis piu
Etymon
ltn.
seperare
Translations
French
séparer,
choisir,
nouer (bot.)
English
to divide,
to select,
to set
Spanish
elegir,
seleccionar,
transformarse el ovario en fruto
Italian
separare,
scégliere,
selezionare,
allegare (détto di piante)
German
trennen,
wählen,
auswählen,
ansetzen (Bot.).
scecutài , vrb: escecutare*,
iscicutai,
scicutai,
sciucutai Definition
su chi faet sa giustítzia candho a unu ndhe ndhi pigat su chi tenet; furare totu, giare a pitzu a ccn. po che dhi furare sa cosa, po dhi fàere dannu, fintzes brigare meda / fata e scicutada! = fata (sa mancàntzia) e pagada
Synonyms e antonyms
aprensionai,
imbargai,
issucutare,
istajire,
preare
/
irrobbare
Sentences
su meri dh'iat fatu scicutai finas a ndi torrai totu su chi dhi depiat ◊ sa giustítzia dhu scicutit!
2.
gagliotu, totu sa dí est scicutendimí sa butega! ◊ ant lassau totu su logu scicutau ◊ meda tempus fait, is terras funta scicutadas de is Turcus: torrobbànt is massajus e nce dhus portànt in Turchia
Translations
French
confisquer,
réquisitionner
English
to requisition
Spanish
embargar,
secuestrar
Italian
sequestrare,
requisire
German
beschlagnahmen,
abnehmen.
scedassài , vrb: scedatzai,
sciadatzai,
sedatare,
sedatzai,
sedetare,
seratare,
setatzare,
sedetare Definition
trebballare a sedatzu; mòvere de un'ala a s'àtera in lestresa e a tanti bortas che unu sedatzu faendho sa farra; pigare a ispintas e a tiradas fortes a unu, o fintzes pigare a boghes, a briga
Synonyms e antonyms
cerri,
cherrintzonare,
farinare,
iscerai,
issedatzare,
spalinai,
stedetzai,
tedatare
/
saidare
Sentences
ant marrau, iscraminau, purgau, cérriu, scedatzau (F.Onnis)◊ sa farra scedassada bolit crobis de òru… ◊ sont setatzanne sa símula ◊ fiza mia, lassa su sedatu za sedetat solu!…◊ bois bazi, za la sedeto deo sa farina!
3.
chi dhui fui istétia dèu gei mi dh'iu sciadatzada!
Etymon
srd.
Translations
French
tamiser
English
to sift
Spanish
cribar
Italian
setacciare
German
sieben.
scemiài , vrb: sciamiai,
sciumiai,
sciumiari Definition
mòvere coment'e iscutulandho, a cropos; su si mòvere a iscutuladas lestru lestru, fintzes po arrennegu; betare cosa a ispergiadura, coment'e betandho abbasanta (o fintzes cun móvias a iscutuladura, bogandho o istirandho su bratzu)/ sciumiai musca = catzare o issuliare musca
Synonyms e antonyms
fruschinare,
iscabiare,
ischirchinare,
sachedhare,
scontziai
/
cadredhai,
fruschinare
/
ispàlghere,
isparcinare
/
isciuliai
Sentences
si sciàmiant is bratzus, sa coa, is corrus, sa conca ◊ andat cun is bratzus sciàmia sciàmia ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba sciamiendu is corrus acutzus
2.
no dh'est aggradau su dhi pediri su dépidu e po cussu si nd'est andau sciumiendi (G.Mura)◊ si bit su muschitu sciàmia sciàmia allutau de su druciori de su mustu
3.
Nàssiu ndi essit cun sa pingiada de su brodu budhiu e intonat "Asperges me hysopo et mundabor!" scemiendi brodu a sa spentimadura! ◊ su massaju sciàmiat su lori in sa terra arada
Etymon
ltn.
*ex-minare
Translations
French
agiter
English
to waggle
Spanish
menear,
agitar
Italian
dimenare
German
schlenkern,
schütteln.
scerài , vrb: iscerai* Definition
coment'e chirriare, seberare, arrennèscere a bíere, a bíere crara, distinta, una cosa de un'àtera
Synonyms e antonyms
chirrare
/
allampare,
assebeltare,
distínghere,
isceberai,
semodare
Sentences
po fai carrus tocat a scerai s'ílixi prus bellu ◊ as a scerai a plaxeri tuu un'arti o unu mestieri ◊ luxi de vida mia, isceti istedhus de òru in celu ti ndi sceru! ◊ scera totu custu lori e poni a parti a muntoni a muntoni! ◊ donna Cristina scerendi scerendi est abarrada bagadia!
2.
in su murriadrosu càstiant pubas chi aditzu si scerant (D.Maccioni)◊ no s'iscít ita maladia tenit: po immoi no si scerat nudha ◊ Deus bit fintzas su chi no si scerat ◊ su campanibi dh'eus a tingi in biancu po si scerai de atesu fintzas a su noti ◊ ajaju no mi scerat de is atrus piciochedhus ◊ est príngia ma no si scerat ancora nudha
Translations
French
choisir,
apercevoir
English
to choose,
to make out
Spanish
elegir,
divisar
Italian
scégliere,
scòrgere
German
wählen,
erblicken.
scerbedhài , vrb: igerbedhare*,
sciorbedhai Definition
segare, bogare, pistare is crebedhos, sa conca, fintzes in su sensu de bochíere; pigare a conca, a crebedhos, su si pigare pentzamentu mannu o meda po calecuna cosa
Synonyms e antonyms
ischerbicare,
ispistidhai
/
irmedhighinare
Sentences
si dh'incòciu, cussu molenti dhu tzucu a puntara de pei, dhu sfiguru, dhu sciorbedhu!
2.
custu est trabballu chi sciorbedhat ◊ no s'eus a sciorbedhai mera: si est mascu dhi poneus su nòmini de ajaju
Translations
French
casser la tête
English
to smash one's head
Spanish
abrir la cabeza,
devanarse los sesos
Italian
pestare,
rómpere la tèsta
German
schlagen,
jdm. den Kopf einschlagen.
scerbigài , vrb: scervigai Definition
segare sa mola de su tzugu, fèrrere is crebedhos de asegus (su gatzile) a terra, orrúere de mala manera, andhare male
Synonyms e antonyms
ischerbicare*
Translations
French
se casser le cou
English
to break one's neck
Spanish
romperse la crisma
Italian
rómpersi il còllo
German
den Hals brechen.
scexiài , vrb: scixiai Definition
lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu
Synonyms e antonyms
ibentiare,
ifegare*,
ilbarulire,
iscoturare,
ismarmire
/
irfriargiare
Sentences
candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai
2.
sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola!
Translations
French
cuver son vin
English
to get over one's drunkenness
Spanish
dormir el vinola mona
Italian
smaltire la sbòrnia
German
den Rausch ausschlafen.
schiài, schibiài , vrb: ischeliare*,
schiliai,
schiulai,
schiullai Definition
fàere a boghe una genia de tzinchírriu, de súrbiu, de sonu acutzu; nau in cobertantza, istare a murrúngiu, a chèscia
Synonyms e antonyms
grariare,
grarire,
piulai,
tichirriare
/
chesciai
Sentences
su schiliai de sa genti iat incarrerau s'intrada de su palàtziu ◊ schiliànt totus: pariat un'arrisixedhu ligeru e schinniu ◊ su procu schiat ◊ ma càstia cust'origa: mi parit de intendi animalis schiendi! ◊ sa papagalledha est sempri schiulendi ◊ is marabigas ant cumentzau a schiulai
2.
custa bateria schiat candu est ispacendi sa currenti
Translations
French
piailler,
grincer,
pleurnicher
English
to peep,
to creek,
to moan
Spanish
piar,
chirriar,
lloriquear
Italian
pigolare,
garrire,
strìdere,
frignare
German
piepen,
kreischen,
wimmern.
schiribitzài , vrb Definition
meledare cosas fintzes mai bistas, su chi benit a mente
Synonyms e antonyms
bisae,
istrologare
Etymon
srd.
Translations
French
rêvasser
English
to dream up
Spanish
fantasear
Italian
fantasticare
German
phantasieren.
schirringíri , vrb Definition
erríere, erríere de calecuna cosa o de ccn. po befa
Synonyms e antonyms
arríere,
iscadangiai*
Translations
French
ricaner
English
to sneer
Spanish
reír sarcásticamente
Italian
sogghignare
German
hohnlachen.
schissurài , vrb: ischissurai*,
scussurai,
scussurare Definition
su si ndh’essire e andhare chi faet su pigione nou de s’abe de unu casidhu, o fintzes su dhu pònnere in àteru casidhu; nau de gente, essire o andhare in medas, a trumas
Synonyms e antonyms
isabiare
Sentences
is abis innantis de scussurai si solint allomborai a foras de su casidhu ◊ is espis scussurant foras bolendu peribellogu
2.
is pensamentus iant cumentzau a dhi scussurai in conca
Translations
French
essaimer
English
to swarm
Spanish
emjambrar,
dispersarse
Italian
sciamare
German
ausschwärmen.
sciacuài , vrb: isciacuai,
sciacuari Definition
passare calecuna cosa in s'abba, o betare abba o àteru a sa cosa po dha fàere límpia
Synonyms e antonyms
sampunare,
samunae
Idioms
csn:
s. sa conca a su muenti = nàrrere una cosa in debbadas, a unu; s. in terra = samunare su pamentu; sciacuaisindi is manus de ccn. cosa o chistioni = lassàrela a pèrdere, lassare istare chentza si ndhe incurare
Sentences
dógni'annu andat a mari po si sciacuai cun d-un'incuedhu de tobàciu ◊ bah… immoi torru a sciacuai is pratus e po oi puru s'istrexu est fatu ◊ naradhi ca seu allichidendi… sciacuendi in terra
Surnames and Proverbs
prb:
a sciacuai sa conca a su burricu si nci perdit àcua e saboni
Etymon
itl.
sciacquare
Translations
French
laver
English
to wash
Spanish
lavar
Italian
lavare
German
waschen.
sciaculài , vrb: isciaculare* Definition
mòvere a forte abba aintru de istrégiu po dhi giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / andai sciàcula sciàcula = a s'assuca assuca, a sachedhadas
Synonyms e antonyms
assucare,
igiucare,
isciucare,
sciampuinai,
tzaculedhare,
tzuculai
/
sachedhare
Translations
French
clapoter,
ballotter
English
to jolt (about),
to paddle
Spanish
sacudir,
bazucar (para enjuagar)
Italian
guazzare,
sballottare
German
plätschern,
hin- und herwerfen.