Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

rilegàre , vrb Definition fàere sa liadura de is líbberos Translations French relier, remboîter English to bind Spanish encuadernar Italian rilegare German binden.

rimài, rimàre , vrb Definition fàere a rima, andhare in rima, iscríere o foedhare cun is versos Sentences los cheria ladinos e sardos, cun versos bene fatos e gustosos, misurados, rimados, zeniosos Translations French rimer English to rhyme Spanish rimar Italian rimare German sich reimen, in Reime bringen.

rinzàre , vrb Definition fàere avitu, cricare de consumare o ispèndhere prus pagu, impreare sa cosa a régula, ponendhondhe pagu Synonyms e antonyms acolomizare, aorrai, avitare, arresparmiai, istraviare 1 Sentences si rinzat sa cosa candho si ndhe tenet pagu ◊ sa linna si la rinzamos nos bastat custa Translations French économiser English to economize Spanish economizar Italian economizzare German Wirtschaft.

risitàre , vrb Definition apèrrere unu pagu is lavras po erríere, èssere alligru, coment'e erriendho Synonyms e antonyms arriri, risulare 2. risitat a su sole su beranu, s'isparghent sos fiores in s'arzola (L.Mudadu)◊ Paret chi no - narzeit sa Giana, risitendhe Etymon srd. Translations French sourire English to smile Spanish sonreír Italian sorrìdere German lächeln.

risulàre , vrb Definition erríere unu pagu, apèrrere unu pagu is lavras po erríere Synonyms e antonyms risitare Etymon srd. Translations French sourire English to laugh Spanish sonreír Italian sorrìdere German lächeln.

rodài , vrb: arrodare 1, rodare 1, rodeare Definition girare che orroda, istare o andhare a inghíriu de calecuna cosa, a rodeu Synonyms e antonyms arrogliai, inghirare Sentences rodendhe s'ojada totu intundhu abbratzo de su criadu sos ispantos ◊ s'istella est rodeandhe a un'istedhu, paret chi che lu cheret ingullire 2. chie est rodeadu de giustíssia no balet chi apat coro e ne malíssia! ◊ est rodeadu de butzinos e de zente mala Etymon srd. Translations French tourner autour English to turn, to stroll about Spanish rodar Italian girare, stare attórno German drehen.

rodhulàre , vrb Definition andhare orrúmbula orrúmbula, coment'e un'orroda o àteras cosas tundhas Synonyms e antonyms arrembulai, cadhinare, codulare, lodhurare*, loturare, lumburare, torrulare, trodhulare, tromedhare Sentences bi at pagas domos rutas, isperrumadas dae unu crastu chi ndh'est faladu rodhulendhe dae sa costera Translations French dégringoler English to tumble down Spanish rodar Italian ruzzolare German hinunterrollen.

rodiài, rodiàre , vrb: arrodeare*, orrodeare Definition istare a rodeu a inghíriu de calecuna cosa, istare a su gira gira acanta a calecuna cosa abbaidandho apedhiaos a che dh'arregòllere, andhare a inghíriu de calecuna cosa Synonyms e antonyms arrodare 1, arrogliai, inghirare Sentences chei s'astore in s'aera tue ródias intro de sas tancas ◊ como totu mi timent chei sa runza e si mi bient che ródiant adhane! ◊ ue cuàt sas licantzadorias rodiao solvèndhemi in salias! Translations French graviter autour, tourner English to orbit, to rotate Spanish rodear Italian orbitare, ruotare German kreisen.

roghinàre , vrb: arroinare, orroghinare, rughinare, ruinai, ruinare Definition fàere dannu a una cosa, a unu, de mala manera, de no ndh'èssere prus bonu, de no ndhe pòdere bàlere o serbire prus prus Synonyms e antonyms abbutinare, derrocai, derrúere, iscalabrare, iscempiai, ispèldere, istrossare | ctr. agiudai Sentences mi l'as rughinada tue: si no l'aias lassada andhare cada die a dommo issoro, sa conca no l'aiat pérdia chin cussu preducosu! ◊ cussa morte at rughinau sa famíllia Etymon ltn. ruinare Translations French ruiner English to ruin Spanish arruinar Italian rovinare German beschädigen, ruinieren.

romigài, romigàre , vrb: arramigai, orromigai, rumigare Definition istare matzigandho prus che àteru sa cosa ingúrtia papandho, comente faent is animales chi ndhe dha torrant a buca po dha torrare a passare; istare a su papa papa, sèmpere cun calecuna cosa in buca matzigandho, fintzes orrunchinare Synonyms e antonyms aggrumiai, gramunzare, grominigai, ramunzare / manicare Sentences cussu pane risultat romigadu cun murmutos e prus ascrosu de su pane de su cane (S.Are)◊ su mascu apretau, bastit chi siat foras de cuili, romigat pani mancai amucorau! (E.Sanna) 2. a rumigare ant àpidu sa brilla sos pastores e zente illuminada! ◊ is topis iant romigau s'istoja Etymon ltn. *rumicare Translations French ruminer English to ruminate Spanish rumiar Italian ruminare German wiederkäuen, herumkauen.

roncàre , vrb: arroncai* Definition fàere o bogare sa boghe, nau de su burricu; nau de gente, fàere una genia de sonu tra buca e nasu coment'e de sorrogu, dormios Synonyms e antonyms corrighinare, irronchiare, orriare / corroschiare, farroscai, roschidare, sarrascare Sentences bae e ronca, pegus peitundhu! ◊ ronchendhe a mannu faghiant "Ihohn! ihohn!" 2. Frantziscu Ranca, chi a denote roncat, si drommit bisendhe chi at pérdidu sa conca… Translations French ronfler English to snore Spanish roncar Italian ronfare German schnarchen.

roschidàre , vrb: ruschidare, ruscidare Definition fàere una genia de moida, de sonu a sorrogu in s'ogroena e in buca torrandho àlidu candho unu est dormiu Synonyms e antonyms arroncai, corroschiare, cosconare, currungiai, farroscai, sarrascare / rusciare Sentences drommendhe, roschidaiat coment'e unu porcu Etymon srd. Translations French ronfler English to snore Spanish roncar Italian russare German schnarchen.

rotzulàre , vrb Definition girare, ballare a molinadura Synonyms e antonyms dummidare Sentences sempre rotzulendhe apas su fusu fintzas a candho s'isperdet sa lana Translations French tourner, tournoyer English to twirl Spanish girar Italian prillare German herumdrehen.

rúchere , vrb: arrúere, irrúghere, orrue 1, rúere, rúghere, urrúere Definition calare, o fintzes betare, a terra a cropu, in cobertantza fintzes andhare male de cunditziones; su istare in dossu de unu bestimentu, bestiu, po comente paret abbaidau de artu in bàsciu e istat a chie dhu portat / pps. rutu Synonyms e antonyms atzapulai, botare, cairi, corriare, falare, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare, istrampare / betae / dèchere, iltare | ctr. arritzare, pesai Idioms csn: rúere a costa lada, a costa longa = ponindhe totu su dossu in terra; rúere a palas pessegus = addaisegus, a palas issegus; rúere dae su letu a unu (nadu de ccn. pro su prus a dimandha retórica)= èssere de domo, parente costrintu de bi àere óbbrigu a li dare cosa, a l'azuare; rúere in eréssia (nadu de siendhas)= tocare o bènnere dae sos mannos; rúere a malàidu = collire maladia Sentences a sas domos che lis ruchet s'ingrostu ◊ sos muros fatos male ndhe ruent ◊ ch'est rutu dae cadhu ◊ in cussa falada at fuzidu e rutu est! ◊ e ite si rues e iscudes a calchi logu, sentza de ochiales?!…◊ a rúere za est fàtzile: su bellu est a si ndhe pesare! 2. no paret beru chi sonos fatales de débbiles trumbitas ndhe apant rutu muràglias colossales (S.Casu)◊ Antoni iscudet un'ispalada a su cumpanzu azommai lu rughet 3. sa túnica in su chitu li rughiat che pintada (F.Cambosu)◊ su gapote ti rughet in palas che pintatu 4. no mi ch'est mancu rutu dae su letu, no, pro li fàghere cussu piaghere! ◊ dae s'atrivimentu e dae sa bragheria che so rutu in sa disaura prus manna Surnames and Proverbs prb: chie no est rutu podet rúere Etymon ltn. ruere Translations French tomber, s'écrouler English to fall Spanish caer, precipitar Italian cadére, precipitare, crollare German fallen, stürzen, einfallen.

ruciàre , vrb: orrucrare, rucrare, rugare, rugiare, rugrare, ruxare Definition segare, fàere a orrugos; passare in mesu de unu logu, agiummai coment'e ispartzindhodhu in duos orrugos; imbistire a màchina a unu o ccn. cosa / rugare s'arresionu, s'argumentu = segare in curtzu su chistionu, lassare su chistionu a mes'incumentu, a rugos, chentza agabbadu Synonyms e antonyms arrogai, atraessare, istruncai, secare / ingruxai / imbestire 1 | ctr. annànghere Sentences s'istrada noa at rugadu su cumonale in duos ◊ custa linna cheret rugada ca est longa ◊ sa sorte ti at rujadu sos passos de sa vida ◊ no mi tratenzo e rugo s'argumentu 2. sas camineras rúciant zassos ruvosos ◊ no che rughes in mesu de su semenadu: cola a un'oru! ◊ chin custu viazu rucramus su mare ◊ che raxu at ruxadu rios, tancas, bidhas, serras ◊ in su caminu mi apunto pensamentosu candho mi ruxas ainnanti, pitzinna 3. sa cane l'at ruxada una màchina ◊ frànghedi a un'ala no ti rughent sas màchinas! Etymon ltn. cruc(u)lare Translations French rompre, casser, traverser, heurter English to break, to cross, to run into Spanish partir, cruzar, atropellar Italian spezzare, attraversare, investire German brechen, durchqueren, überfahren.

rumbicàre , vrb Definition arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu Synonyms e antonyms afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare Sentences s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit Etymon itl. rimbeccare Translations French jeter à la figure (fam.) English to fling in s.o. face Spanish reprochar, echar en cara Italian rinfacciare German vorhalten.

rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definition essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Synonyms e antonyms bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Sentences so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Etymon spn. rondar Translations French faire la ronde English to do the rounds Spanish rondar Italian far la rónda German die Runde machen.

runidàre , vrb Definition istare a rúnidas, torrare àlidu a pelea Synonyms e antonyms aggrogotai, arrasai, frisciare 1, grunnire, igrisai, raulare Sentences su batu est runidendhe 2. su cane est runidendhe a fortza de caminare Translations French ronronner English to purr Spanish ronronear Italian fare le fusa (détto del gatto) German schnurren.

rúpere , vrb Definition su naschire, su essire de s'erba intzeurrada, su passare de una parte a s'àtera in logos prenos de linna (cresura, matedu, padente cracu); su pesare de s'arrescotu a pitzu in su cadhàrgiu postu in su fogu; su si apèrrere de una pibisia impostemada (in matéria)/ pps. rúpidu / rúpere in titas = ammadurare in titas, nadu de pitzoca faghindhe a fémina Synonyms e antonyms acarpire, irrúpere, irrutiare, punciai, rupire, scoitai, tidhire Sentences si no proet, s'erba no rupet ◊ duos tudhos d'erba bi at rúpiu ◊ in cussu tretu ifustu su logu est totu rúpidu ◊ aiat próitu meta e a capitanni su terrinu fit rúpitu primitiu 2. passesit rupendhe buscos de ozastros, de chercos, de lidones ◊ rupes sos gianniles, pedendhe ◊ in cussas cresuras no faghet a bi rúpere ◊ no isco comente cussa famíllia de Frantza passendhe in Córsica ndhe rupeit innoghe 3. su soru depet rúpere chentza pesare bullu Surnames and Proverbs prb: bucone partiu no rupet brente Etymon ltn. rumpere Translations French pousser, pénétrer English to sprout, to pass through Spanish brotar, penetrar Italian spuntare dell'èrba, penetrare German hervorsprießen, eindringen.

rupíre , vrb: orrupire Definition su naschire, su essire de s'erba intzeurrada; su intrare e passare de una parte a s'àtera in logos prenos de linna (cresura, cràchiri, padente cracu); su pesare a pitzu e fàere a pígiu de s'arrescotu in su cadhàrgiu postu in su fogu (vrb. fintzes trns.) Synonyms e antonyms acarpire, irrúpere, irrutiare, punciai, rúpere*, scoitai, tidhire Sentences sa terra, s'erba est rupinne ◊ cust'abba chi at fatu at rupidu su logu ◊ in sos campos aratos su tricu est rupitu carcu e virde ◊ rupitu bi at su locu in sas alas bostras? 2. che rupit fintzas in sas chesuras ispinosas ◊ cue no si bi podet rupire de sa malesa ◊ in su fogu fia rupidu pro bènnere a ti abbratzare! ◊ comente ses rupidu chentza àere alas a sa roca manna? ◊ pensamentosu, chirco de rupire in su mistériu 3. candho su soru comintzat a rupire che cheret bogadu fogu, chi no peset su bullu 4. apo a rupire trampas e minetas Translations French pousser, pénétrer English to surface, to burst forth, to sprout, to penetrate Spanish brotar, penetrar Italian erómpere, affiorare, spuntare dell'èrba, penetrare German auftauchen, hervorsprießen, eindringen.