culuvròne , nm Definizione genia de bobboi mannu, cantu sa conca de unu pódhighe, niedhu deunudotu e agiummai biaitu, chi faet su niu (tana) in sa canna, in sa linna bècia, e fintzes mele, punghet e dolet puru, candho est bolandho faet muinu meda; àteru bobboi niedhu, su chi orrúmbulat su ladamíngiu; nau in cobertantza, unu chi istat sèmpere a murrúngiu Sinonimi e contrari espivorràini, mummui, mummusu, mummutzu, muscone, spioni / carrabbusu, carrammelda, tragammerda, travajoni Frasi su malefatzente no est s'abe, ma s'espe o su culuvrone chi si che mànigant su pupujone de sa ua ◊ sos culuvrones lassa in giru múere! Terminologia scientifica crp Etimo itl. calabrone.
culuzòne cruguxòni
cúlva , nf: curva Definizione cuidada chi faet un'orruga, un'istrada, ferrovia, camminu / bogàreche una c. = aderetzai, fàere deretu Sinonimi e contrari borta 1, corruada, cuidada, dadaolta, furriada.
culvenàre cruvennàre
culvénu , nm: cruvenu,
cuvrenu Definizione
totu su chi si faet a manera de no tènnere male o dannu (o fintzes po no ndhe fàere), o cosa (bestimentu) po no tènnere male; logu apartau inue pòdere istare in aprigu, cuau
Sinonimi e contrari
regualdu
Frasi
no bi as un'istàntzia chi la potas mantènnere in culvenu: cussa ratatúglia ti est boltulendhe sa domo! ◊ as fatu pensamentos de tènnere in culvenu ◊ una cundenna est unu cruvenu mannu pro su malu fàghere ◊ in notes de bidhia su cuvrenu fit tropu lezeri
2.
su leperedhu est in su culvenu cun su coro bolaola, tantendhe a díligu a díligu sa carena dolimazosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
garde,
abri
Inglese
case,
shelter
Spagnolo
custodia,
amparo
Italiano
custòdia,
riparo
Tedesco
Aufsicht,
Unterschlupf.
cumài! , iscl Definizione ancu mai! Frasi a nosu si tocat a si cití e cumai in sa vida!
cumandàda , nf Definizione gioronadas de dovere po arrangiare e tènnere contu camminos, fàere trebballos po sa bidha / is óminis de sa c. = sos chi faghent o sunt faghindhe sos triballos de sa cumandada Sinonimi e contrari gimilioni Frasi stadei atentus a sa cumandada! Terminologia scientifica sntz.
cumandài , vrb: cumandhare,
cumannare Definizione
giare órdines, mandhare a cumandhu o miscione fintzes po praxere, àere su podere, pònnere trebballantes a pagamentu, fintzes fàere comporare, pregontare cosa a bufare o a papare a pagamentu / cumandit! = nerit!; èssere a sa manu de cumandhare = àere su cumandhu, èssere meres
Sinonimi e contrari
obbligai
Frasi
cumandhadu at zente cun istancas e a fine de ora cun tribàgliu tiradu ndhe l'ant fora (P.Pisurzi)◊ candho li cumandhant a bufare, no lis dat petzi che isciucadura ◊ est cumandendimí a dedí e a denoti sentza de mi giai mancu unu giantésimu!…◊ maris e mundus no pretendas fai, solamenti cudhu chi cumandat Deus (D.Bernardini)
2.
cumpadessat ca no teneus logu de arriciri genti de calidadi cumenti a issa: e ita mi cumandat?!
3.
at cumandau tres costumus
Cognomi e Proverbi
prb:
chie no est bonu a servire no est bonu a cumandhare
Etimo
ltn.
*commandare
Traduzioni
Francese
commander
Inglese
to command
Spagnolo
mandar,
comandar
Italiano
comandare,
ordinare
Tedesco
befehlen.
cumandaméntu , nm: cumandhamentu,
cumannamentu Definizione
régula morale de cumportamentu, prus che àteru donniuna de is deghe leis de sa Bíbbia e is duas de s'Evangéliu
Modi di dire
csn:
segai su c. = fàghere su contràriu de su chi pretzetat su cumandhamentu; no àere c. de ccn. = no ndhe tènnere azudu perunu
Frasi
primu puntu est a amare a Deus, narant is cumannamentos ◊ cali trabballu si podit fai in dí de festa sena de segai su cumandamentu?
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
commandement
Inglese
commandament
Spagnolo
mandamiento
Italiano
comandaménto
Tedesco
Gebot.
cumandànti , nm: cumandhante,
cumannante Definizione
chie tenet su cumandhu, su podere de cumandhare, su gradu, mescamente in calecuna organizatzione militare
Traduzioni
Francese
commandant
Inglese
commander
Spagnolo
comandante
Italiano
comandante
Tedesco
Kommandant.
cumandhadòre , agt Definizione chi cumandhat.
cumandhaméntu cumandaméntu
cumandhànte cumandànti
cumandhàre cumandài
cumandhíulu , agt Sinonimi e contrari cumandhívile | ctr. malacumandhu.
cumandhívile , agt Definizione
nau de ccn., chi est bonu a cumandhu, chi ponet mente cun facilidade, si prestat po agiudare
Sinonimi e contrari
cumandhíulu,
mississu
| ctr.
malacumandhu
Traduzioni
Francese
docile
Inglese
docile
Spagnolo
dócil
Italiano
dòcile
Tedesco
folgsam.
cumàndhu , nm: cumandu,
cumannu Definizione
su podere de cumandhare, de giare órdines, e fintzes s'órdine o sa cosa chi si cumandhat etotu, fintzes sede de is o de unu cumandhante; faina, mescamente de andhare a unu logu po calecunu bisóngiu, chi si faet po contu de ccn. (po praxere o a pagamentu), cosa chi unu tenet de fàere a contu suo etotu (coment'e cosa chi dha cumandhat su bisóngiu); cosa o chistione chi si tenet de nàrrere a ccn.
Sinonimi e contrari
cumandamentu,
óldine
/
commissioni,
faina,
masione,
impérciu
Modi di dire
csn:
mandhare a c., nàrrere unu c.; èssere de bonu a c. = chi fait sa cummissioni, chi ponit menti, chi andhat a su cumandhu chentza istare preghèndhelu meda, chi dhu fait bèni; fàghere unu c. e chentu bisonzos = fai tanti cosas a su própiu tempus; fai su piciochedhu ’e cumandus = tènnere un'impreu de pagu contu, a fàghere cumandhos; èssere a c. anzenu = dipèndhere de is àteros; negare su cumandhu a ccn. = nai ca no a chini pregontat su prexeri de dhi fai una cummissioni
Frasi
bae e làssami istare, chi no so mancu a cumandhu tou, no! ◊ sa bidha fit semper abannonata dae chie aiat potere e cumannu ◊ sos benes suos siant a cumandhu tou!
2.
Chica girat che unu fusu, cosit e isciàcuat e prènciat e fait cumandus ◊ so essidu a fàghere unu cumandhu ◊ su piciochedhu mi faet totu is cumandhos ◊ su pitzinnu est bonu e no negat mai su cumannu a nessunu ◊ a babbu tou nàrali a bènnere a domo ca li cherzo cumandhu!
3.
su cristianu vivet segundhu sos cumandhos chi at lassadu Cristos
4.
cussu no lu cherzo a teracu, ca no est de bonu a cumandhu ◊ apo àpidu fizos de bonu a cumandhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
commandement
Inglese
order
Spagnolo
comando,
recado
Italiano
comando,
incombènza
Tedesco
Befehl,
Auftrag.
cumàndit! , iscl Definizione
nerit!, netzat!, nade!: foedhu de arrespetu chi si narat cun is mannos, o cun gente chi no si connoschet, candho narant cosa chi no si est cumpréndhia o inténdhia bene cun bene, o po calecuna cosa chi unu si bolet fàere torrare a nàrrere, o coment'e pedindho chi netzant su chi bolent
Traduzioni
Francese
vous dites?,
plaît-il?
Inglese
I beg your pardon,
yes,
sir!
Spagnolo
¡Mande!
Italiano
comandi!,
prego!
Tedesco
Bitte!
cumàndu cumàndhu