dalíu Definizione dae + bi + lu, donasidhu: boghe de su verbu dare cun duos prn. enclíticos
dallàllari , avb Definizione pesare, giúghere, muntènnere in d. una cosa = inartare, portare, poderare una cosa artzada de terra, pesare in tàntaris Sinonimi e contrari tàntaris Frasi cuss'animalatzu mi si truvat, mi che tzacat sa conca in mesu de perras e mi ndhe pesat in dallàllari.
dallúviu , nm: dellúbbiu,
delluviu,
dilúviu,
dulúviu Definizione
próina manna, a meda, aira aira / avb.: pròere a dellúbbiu = a defúgliu, a stracia
Sinonimi e contrari
abbisciada,
abbísciu,
bírrida,
defúgliu,
derrúbbulu,
issussionzu,
strasura,
tregonada
Frasi
candho at fatu su dellúbbiu universale est abbarrau baranta dies fitianu ghetandhe abba a cartos ◊ at afogadu e supullidu su mundhu intreu suta de unu dilúviu tempestosu
2.
est pruendi a dulúviu ◊ aundi nanca at a bolli andai, chi est istraciendu, proendu a dallúviu!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
averse
Inglese
shower,
deluge
Spagnolo
aguacero,
chaparrón,
diluvio
Italiano
acquazzóne,
dilùvio
Tedesco
Platzregen,
Regenguß.
dàma , nf Definizione
fémina nóbbile; giogu chi si faet a cumpàngios, in duos, cun dóighi pedinas a cada, de duos colores diferentes, postas a filera asuba de unu cuadrau mannu ispartziu a cuadredhos biancos e niedhos fadhios: movendho s'unu a cara a s'àteru, si binchet dónnia borta chi unu podet giumpare cun sa pedina sua sa pedina de su cumpàngiu, pigandhosindhedha (papare), e sa pedina chi lompet a s'oru de fora in sa parte de su cumpàngiu addópiat, essit dama, balet prus de sa pedina e si podet mòvere cun prus libbertade a dónnia parte
Sinonimi e contrari
Frasi
dama perfeta de su sole bestida e bàsciu de sos pes portas sa luna
Cognomi e Proverbi
smb:
Dama
Terminologia scientifica
ggs
Traduzioni
Francese
dame,
dames
Inglese
lady,
draughts
Spagnolo
dama,
damas
Italiano
dama
Tedesco
Dame.
dàma 2 , nf Definizione
genia de màgiu, trunchedhu agiummai de metro artu, cun duas mànigas po dhu pigare, po magiare o incracare s'incodau candho funt faendhodhu
Sinonimi e contrari
màgiu 1
Terminologia scientifica
ans
Etimo
ctl.
dama
Traduzioni
Francese
hie (techn.)
Inglese
tamper,
rammer
Spagnolo
pisón
Italiano
mazzeranga
Tedesco
Handramme.
damaschinàre , vrb Definizione incasciare su filu de òro o de prata in s'atzàrgiu o in su ferru.
damàscu , nm: dammascu,
domascu,
tommascu Definizione
ispétzia de drapu de seda a frores
Terminologia scientifica
ts
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
damas
Inglese
damask
Spagnolo
damasco
Italiano
damasco
Tedesco
Damast.
damigiàna, damingiàna, daminzàna, damixàna, damizàna , nf: demezana, demigiana, demizana, dimigiana, dimingiana, diminzana, dimizana, domejana, domixana, dramezana, tamejana* Definizione genia de istrégiu mannu, de imbidru, a bisura de bòcia, a fundhu largu, allonghiada e prus istrinta a s'ala de su tzugu: est sèmpere posta imbestia cun canna, pertighedhas o àteru siat po dhi pòdere badrare cropos e siat po cicire méngius / físchidu che damigiana iscannia = díligu chi no agguantat brulla peruna Frasi a su pastinontzu lis at postu una domejana de vinu ◊ a bufai ant portau binu niedhu e biancu a damingianas prenas Terminologia scientifica stz.
dammàscu damàscu
danàdu , agt: tanadu* Frasi fit unu manzanu fritu… e nois cun sos puburustos danados!
danàntis daenànte
dàndhari , avb Definizione leare a ccn. in d. = in àndhias, coment'e leare in boleos, chentza tocare terra, nau in su sensu chi unu no est atuandho bene ca est totu pigau de calecunu sentidu Frasi cudhu fit istadu galu abbaidendhe a mie si no l'aiant leadu in dàndhari e bogadu a fora (S.Saba).
danésu , agt, nm Definizione
chi pertocat sa Danimarca, chi o chie est de sa Danimarca
Traduzioni
Francese
danois
Inglese
Danish,
Dane
Spagnolo
danés
Italiano
danése
Tedesco
dänisch,
Däne.
dangallòne , nm: drangalloe,
drangalloni,
dranghilloi,
dringhilloni,
drongoloi,
drongolone,
tangalloi Definizione
ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru
Sinonimi e contrari
branghilloi,
càngaru,
dangarone,
dàngaru*,
drangaglieo,
drodhe,
galloi,
giangalloi
Frasi
est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori!
Terminologia scientifica
zcrn
Traduzioni
Francese
gros homme maladroit et disgracieux,
sot
Inglese
dummy
Spagnolo
hombre grueso i grande un poco bobo
Italiano
uòmo gròsso e strambo,
babbèo
Tedesco
ungeschlachter Mensch.
dangaròne , nm: tangarione Definizione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau, pagu sàbiu Sinonimi e contrari debberone / càngaru, dangallone, dàngaru*, giangalloi Frasi issa fit una feminedha de pagu contu, ma su maridu fit unu dangarone de ómine Terminologia scientifica zcrn.
dàngaru , nm: dràngalu,
tàngaru Definizione
ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu
Sinonimi e contrari
càngaru,
dangallone,
dangarone,
giangalloi
Frasi
debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!…
Terminologia scientifica
zcrn
Etimo
itl.
tanghero
Traduzioni
Francese
gros homme maladroit
Inglese
big and clumsy man
Spagnolo
hombre grueso y torpe
Italiano
uòmo gròsso e gòffo
Tedesco
ungeschlachter Mensch.
dangheràre , vrb: dengherare Definizione
pigare a frandhigos, a imbérrios, a denghes
Sinonimi e contrari
addengae,
ammelindrare,
imberriare,
imbimbinare
Frasi
como si chi mi sento sana e frisca, dae maridu meu dengherada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gâter avec des cajoleries
Inglese
to spoil coaxing
Spagnolo
mimar
Italiano
viziare con moine
Tedesco
verhätscheln.
dannaemúru , nf: donnaemuru Definizione genia de animale areste, in colore de castàngia, dannàrgiu, tímiu ca intrat a is domos (e po cussu si dha faent a comare…): ma prus che àteru si papat is sórighes e a cantu paret antigamente si teniat in is domos comente como is gatos Sinonimi e contrari annaemele, bucameli, zanaemuru Frasi aiat pessatu a unu lèpore, a una dannaemuru o a carchi àteru animale ◊ sas dannas de muru si fint mannicanne sas pudhas Terminologia scientifica anar, mustela nivalis Etimo srd.