dexèna dechína
dexennòe, dexennòi decannòbe
dexeòto decheòto
dèxere dèchere
dexessète, dexessèti decassète
dèxi dèche
dèxi 1 dèchere
déxida , nf Definizione su dèghere, su èssere bellu, de preséntzia Sinonimi e contrari bellesa, dechidesa, galania Frasi piga piciocu bonu e chi siat de déxida puru! ◊ mi praxis meda: tenis cudha déxida!… (R.Frésia) Etimo srd.
deximílla dechemíza
dexína dechína
dexiòtu decheòto
dèxiri dèchere
déxiu déchiu
dézi! , bvrb Definizione foedhu de su verbu leare = lezi!, leade!, pigai! Frasi dezi custu dinari, bonavémina!
dézis , bvrb: tezis Definizione foedhu de su vrb. dèpere, 2ˆ p. pl., impreada po fàere su tempus benidore o inditare possibbilidade: azis a… Frasi su bastante bos cumprendho,– sezis ispias apo nadu.– Inoghe unu za ligadu – det restare, – sos àteros dezis andhare – a dom'ostra cun su trigu (de Zuseppe Ebreu).
dha , prn: la Definizione
(pl. dhas) prn. fémina de 3ˆ persona po gente e po cosa, fintzes chistione o cosa no tanti precisa, umperau agiummai solu a cumplementu ogetu: issa/issas, cussa/cussas, a issa/issas, a cussa/cussas; faet a dhu pònnere siat innanti e istacau de su verbu, e siat apustis de su vrb. e deosi méngius iscritu atacau cun su vrb., enclíticu, fintzes cun àteru elementu enclíticu etotu); benit umperau fintzes po afortimentu de su chi si narat, chentza dhu pònnere po unu númene precisu (ma impare a su prn. si postu in mesu tra su verbu e dha: in custu manígiu dhi currespondhet un'àtera cosa deosi, sia e, segundhu, mia, tia e sila, tila, mila)
Frasi
totu custa gente inue dha poneus? ◊ si dha biu, dha chistionu dèu a sorri tua ◊ castiadha cussa cosa chi est in su fogu, no si abbruxit! ◊ immoi dha circu in telèfonu, a tzia mia ◊ s'abbiléntzia chi Deus dhi iat donau dha poniat a s'iscabbulli cosa de papai ◊ est pedinne de dha lassare ◊ custa cosa, giaendhosidha seis?◊ sissi, seus donendusidha!◊ ci andhas a Pirodedhu, faimmidha un’imposta! ◊ ci dhi as giau peràula de pobidha, ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ seo mandhandhedi duas paginedhas ca no isco si totus dhas teneis
2.
lampu dha calit, arratza de fémina barrosa chi est, cussa!
3.
a bortas is bècius camminant apogendusidha a unu matzocu ◊ giòvunus medas funt droghendusidha e aici ant a tenni dificultadis prus mannas puru! ◊ s'assessore Listrone fut ridinnesidha ◊ lah, chi dha sighis aici, custa matzoca ti dha calu in conca!
5.
Etimo
ltn.
illa(m)
Traduzioni
Francese
la
Inglese
her (prn.)
Spagnolo
la
Italiano
la (prn.)
Tedesco
sie.
dhàdha , nf Definizione sorre o fémina chi si dhue tenet cunfidàntzia Etimo srd.
dhàdhara , nf Definizione
ledàmene a bocighedhas in sa lana de is animales; genia de birilla chi faet su crecu (est una maladia po puntura de bobboi) o àteru frutighedhu tundhu
Sinonimi e contrari
àdhara,
cadhajoni,
ghiritoni,
gradhajone,
ladhagione
/
bachica,
badharola,
cocoredha,
cucurudhú,
gàdhara*,
varvaríssia
2.
fia sèmpiri gioghendi a bardúfulas, a pischeras de sitziledhu o a dhàdharas de orroli ◊ sa murta fait dhadharedhas pitichedhas
Traduzioni
Francese
crotte de brebis,
galle
Inglese
dung
Spagnolo
sirle
Italiano
cacherèllo,
galla
Tedesco
Kot,
Kotfleck.
dhadharàre , vrb Definizione
sa boghe e su cantare chi faent is arranas
Sinonimi e contrari
cacariare,
cascararare
Frasi
ue in pojatzos dhadharàt sa rana como cantant sas màchinas a glória (P.Casu)◊ una bolta una rana dae su ludu ue faghiat vida dhadharendhe bidet altu altu unu boe matudu pagu atesu in su padru pasculendhe (Limbaresu)◊ sas ranas de carrela e de su poju intendho dhadharendhe una pro una ◊ s'arranedha dhàdharat su cantu antigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coasser
Inglese
to croak
Spagnolo
croar
Italiano
gracidare
Tedesco
quaken.
dhàdharu , nm Definizione
sa boghe e càntigu de is arranas
Frasi
s'intendhet dhàdharu de ranedhas
Terminologia scientifica
bga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coassements
Inglese
croaking
Spagnolo
el croar de las ranas
Italiano
gracidìo
Tedesco
Gequake.