geimài , avb: agimmai*, gimmai Sinonimi e contrari antzimai, belle, cante, casi, pogimai Frasi geimai mi arropat ca no iscidia aundi fuant is cratzonis!
geladína galadína
gelài , vrb: ghelare, gheliare, ghiliare Definizione nau de abba o cosas deasi, intostare ifridandho o fintzes torrandho a consumidura; prènnere logu o cosa cun calecuna àtera cosa, fàere cagiagàgia; si narat fintzes po cambiare cumportamentu in bonu lassandho su malu fàere, su pagu cabu, imparare, cumprèndhere e cambiare, callai a ciorbedhu; si narat puru in su sensu de bòllere male Sinonimi e contrari astrare, belare / abbeladinare, cagiare / cussentire / ischire | ctr. iscagiae Frasi sa chera si lavat chin s'abba e si faghet s'abbatu o abbamele, o pistidhu, budhíndhela e consumíndhela fintzas chi est ghelada ◊ li vatuat gana mala donzi via chi vidiat ozu de ulia gheliatu 2. zòbanu bidharesu, tue no bi ghelas! ◊ commo si li ghelat sa paràgula in buca ◊ fint gherrandhe chin su sonnu, ghela ghela ◊ mútrica ch'istes, macoca, no t'intendhant: za ndh'as a ghelare cras!…◊ su fracu de s'uscradina at ghelau su bichinau (G.Piga)◊ su bichinau nobu fit ghelau de zente ◊ li fit ghelianne sos chervedhos che late víschidu ◊ tue irmànnias ma no bi ghelas!◊ s'arrejonu no ghíliat, no resesso a l'iscotzare 3. a ndhe ghelas, de frantzesu, tue? ◊ s'abbocau de binza no ndhe ghelat nudha, petzi ghelat de càusas in tribbunale 4. est chin sos ocros ghelaos Etimo ltn. gelare.
gelài 1, gelàre , vrb: zelare Definizione
àere, pònnere o sentire gelu, regelu contras a unu o calecuna cosa / g. male a unu = no piàghere; pro chi eo male ti gele = mancari no ti piaga
Frasi
fustei puru est istróllica, no s'iscít a chini istimat e a chini gelat: cussas puru funt fillas! ◊ "m'istimat, mi gelat" funt is fuedhus chi narant ispollendi unu frori po biri comenti arresurtat…
Etimo
itl.
gelare
Traduzioni
Francese
avoir de l'aversion contre qqn.,
antipathie
Inglese
to feel a strong dislike
Spagnolo
sentir antipatía
Italiano
sentire avversióne,
antipatìa,
detestare
Tedesco
gefroren,
eisig,
Eis.
gelàu , pps, agt, nm Definizione
de gelai; chi est fridu meda; genia de druche fridu de papare prus che àteru in tempus caente / èssere ghelau de… = èssiri callagalla de…
Sinonimi e contrari
beladu,
cagiau
| ctr.
iscagiau
2.
in buca li dabat fastídiu sa saliba ghelada ◊ in su pinnetu su locu est ghelau de fumu ◊ sa pratza est ghelada de zente: no bi at locu a colare!
Terminologia scientifica
drc
Traduzioni
Francese
glace,
gelé
Inglese
ice-cream,
icy,
frozen
Spagnolo
helado
Italiano
gelato
Tedesco
Eis.
gèlda , nf: cedra*, gerda, tzerda, zerda Definizione istrégiu o isterrimenta coment’e istoja, de giuncu o de canna isperrada intriciada apare, de pònnere in su carru po carrare laore, pàgia, àteru; funt is costanas puru de su carru, mancari fatas de linnàmene Sinonimi e contrari bratzolu 1, bratzulera, costana 2. arrumbadu a su muru in su cuzone unu carru de férula, a un'ala sas rodas de ortiju cun s'iscala, sas duas gerdas postas a muntone.
gèlda 1 gèdra
gellarína galadína
gellósu , agt: gelosu,
giarosu,
zelosu Definizione
chi tenet gelosia; mescamente, chi no podet bíere a unu chi si abbitat cun sa fémina (o cun s'ómine) ch'istimat, o chi no bolet chi unu (o una) dhue abbitet / fàghere, esserebbei parte gelosa = fàghere partzialidades, fai unu fillu unu fillastu
Sinonimi e contrari
belosu
Modi di dire
csn:
fàghere, esserebbei parte gelosa = fàghere partzialidades, fai unu fillu unu fillastu; gelosu che cani = meda
Frasi
un'ómine gelosu est che unu chi brúsiat de sídiu chena si lu pòdere mai catzare ◊ is crabas puru furiant gelosas de s’una a s’atra
2.
is piciocus de bidha funt gelosus candu is piciocas càstiant cussus de foras
3.
ndhe dao a totus po no bi àere parte gelosa
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
jalouse
Inglese
jealous
Spagnolo
celoso
Italiano
gelóso
Tedesco
eifersüchtig
gelosía , nf: zelosia Definizione
genia de sentidu contràriu a un’àteru mescamente po cosa o persona chi paret benindho mancu o chi si timet de bènnere mancu po neghe de s’àteru o chi s'àteru tenet in prus o de méngius / intrare in g., parai g. = sentire, àere zelosia
Sinonimi e contrari
belosia
Frasi
poetas a fiotu chi a Pedru cantendhe ant connotu sunt intrados pro isse in gelosia ◊ apu tentu gelosia po issu ca in dónnia logu fiat craculau e dèu no! ◊ arrimade cada trampa, sa malavide e sas gelosias!◊ bae ca non s’imbirdat de gelosia s’apuntau! ◊ a frari miu dh'at mortu Giommaria po gelosia, ca no borèt a mi cojai cun issu
Etimo
itl.
gelosia
Traduzioni
Francese
jalousie,
envie
Inglese
jealousy,
envy
Spagnolo
celos
Italiano
gelosìa
Tedesco
Eifersucht.
gelosía 1 , nf Definizione
genia de serru a parte de fora de is fentanas, prus che àteru po méngius seguresa, fatu coment’e fentana etotu ma a travedhas lascas de passare lughe e ària fintzes candho est serrau / portellitu de g. = sa parte prus bassa fata de la pòdere artziare
Terminologia scientifica
srr
Traduzioni
Francese
persienne,
volet
Inglese
shutter
Spagnolo
persiana
Italiano
persiana
Tedesco
Fensterladen.
gelósu gellósu
gélu , nm: ghelu Definizione fritu meda de astrare sa cosa; nau de sa carre po su colore chi leat coment'e candho est sufrendho fritu meda, marcu druchesau Sinonimi e contrari arragore, astra, astragore, àstragu, bedhia, belu, celexia, ghiàciu, marcóriu / libidore, pistadura, sambellutau Frasi ant aciapau maladia de morri in trincea poita de su frius, umbididadi e gelu no si podiant arreparai ◊ sos candhelobbros si formant in notes de gelu ◊ ancora afrontant custos ramos mios de su zerru su nie, gelu e prazas (C.Longu) Terminologia scientifica tpm Etimo ltn. gelu.
gélu 1 , nm: zelu Definizione genia de sentidu, bonu o fintzes malu, chi si provat po ccn. / pònnere g., malu g. a unu, ghetai g. a unu = ficare ódiu Frasi su gustu torras de ti faedhare, cadaunu ti at postu bonu gelu (P.Cherchi)◊ ca bivimus cun ódiu e cun gelu semus diseredados de su chelu ◊ de su gelu chi mi as e tirannia, si podes non mi passas in sa gianna! (M.Murenu)◊ ia postu gelu a sa maista fascista ca iat fatu tenni disprexeris mannus a su babbu de un'amigu miu
gélu 2 , nm Definizione s'aera / g. múgiu = aera annuada; cadhu de g. = pibintzili, tilibirche; cricu de g. = arcubaradu Sinonimi e contrari celu.
gemèllas , nf pl Definizione genia de papare fatu cun pulenta, farra e tzúcuru Terminologia scientifica mng Etimo itl.s gemella.
geminàriu , nm: seminàriu,
zeminàriu Definizione
iscola inue istúdiant is chi funt in s’idea de si fàere a preide
Frasi
gopai vicàriu at nau ca cussas funt cosas chi faint in geminàriu
Terminologia scientifica
prdc
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
séminaire
Inglese
seminary
Spagnolo
seminario
Italiano
seminàrio
Tedesco
Kamin.
geminèra , nf: ceminera,
giaminera,
giminera,
giominera,
giuminera,
zaminera* Definizione
in sa domo, genia de buidu fraigau po dhue fàere su fogu, prus che àteru in d-unu cugigone de sa coghina / sa giminera giughet coment'e duos antariles (pedelitos), unu fronte, sa capa, su fumajolu; sa giminera de sa pipa = sa parte de sa pipa chi si prenat de trintzadu e si atzendhet
Sinonimi e contrari
forredha
Frasi
como no v'est ciús sa giminera po ti cajentare ◊ in sa giaminera furint coendho una sartàina de castàngia ◊ sos meos fint totu riunios a inghíriu de sa giominera
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
cheminée
Inglese
fireplace
Spagnolo
chimenea
Italiano
caminétto
Tedesco
Kamin.
gèmma , nf Definizione ogu de css. vegetale chi isparandho bogat unu ramigiolu nou; si narat fintzes in su sensu de prendha, pedra bella, pretziada Sinonimi e contrari pèrela Terminologia scientifica rbr.