geniàu , agt Definizione si narat de su gurdone de s'àghina candho est tocau de sa pesta: chi est totu isbisuriu, manciau, frungiu, guastu.
genína , nf: gerina 1,
gianina,
ginia 1,
ginina,
ginínia,
girina,
zenina Definizione
sa coa de s'argiola, trigu aortitzu, mortu, minudedhu, ammesturu de trigu pitichedhu o segau e pedrighedha (ma dhu narant de àteru laore puru)
Sinonimi e contrari
alzenina,
cerfa,
coale,
coamaderzu,
coalina,
coana,
coatzu,
culischedhu,
enina,
ghinina,
ischivozu,
padreri
Frasi
toca, pruga sa girina ca ndi essit un'ànima de peniténtzia! ◊ a boltas li pagat sa faina cun misuras iscassas de ginina (M.Murenu)◊ su columbu si cuntentaiat de sa gianina de su trigumoriscu
Cognomi e Proverbi
smb:
Gerina, Girina
/
prb:
onzi ispiga at sa parte de sa gianina
Traduzioni
Francese
grenaille
Inglese
chaff
Spagnolo
granzas
Italiano
mondìglia
Tedesco
Spreu.
geniosidàdi , nf Definizione su èssere geniosos Frasi a tui ti ant a arremonai po sa geniosidadi chi tenis (A.Casula) Etimo srd.
geniósu , agt: zeniosu Definizione
chi andhat a géniu, chi praghet meda po calecunu bellu donu, bella calidade (su naturale, s'índula)/ èssere geniosu de ccn. = àere géniu pro ccn.
Sinonimi e contrari
garbosu,
grasciosu,
ispàsticu
/
ttrs. giniosu
| ctr.
irgeniadu
Frasi
l'isco chi chie at gràscia est geniosu! (Z.Zazzu)◊ cussas cantones sunt tantu geniosas chi no bei at dinaris chi las paghent ◊ s'ómine cricat de iscusare su naturale de sa picioca, ma orróschiu de is modos pagu geniosos de issa dha frastimat issu puru ◊ cussu calavau, mangallu, pagu geniosu… parit un'ispraberi a olleras!◊ sa magioledha fut lúghida coment'e s'isprigu, maseda, geniosa, e dha boliat a cómpuru gente meda
2.
como su giòvonu est richiamadu, ma candho torrat, chi tue ndhe ses geniosa, torraus paris po sa paràula
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
itl.
ingegnoso
Traduzioni
Francese
sympathique,
gracieux,
joli
Inglese
nice,
pretty
Spagnolo
simpático,
bonito,
gracioso
Italiano
simpàtico,
grazióso
Tedesco
sympathisch,
hübsch,
nett,
lieblich.
genitàle , agt Definizione chi pertocat sa natura (siat de su mascu e siat de sa fémina).
genitívu , agt, nm: zenitivu Definizione in sa declinatzione latina de númenes e agetivos, sa de duas essias o desinéntzias chi faet su foedhu, cosa chi giai sèmpere noso naraus ponendho sa prep. de cun s'art. a su númene: po su prus inditat apartenéntzia.
géniu , nm: zéniu Definizione
coment'e istima, amore, su pràghere de una cosa, mescamente de una persona
Sinonimi e contrari
gustu 1
Modi di dire
csn:
rúere in géniu a unu = sètziri in callu; èssere, andhare, andai a géniu a unu = èssere o andhare comente piaghet a unu, a gustu de unu; betare, pònnere zéniu, parai géniu a ccn. = ghetai istima
Frasi
balet prus su zéniu chi no sa bellesa ◊ sos génios no sunt totu chepare ◊ apo incontrau unu piciocu de géniu miu ◊ de sas bajanas no ndhe li andhaiat una a géniu ◊ pommori de is atzionis ti apu pérdiu de géniu ◊ bi tenzo géniu a cussa fémina! ◊ mi cojo a su géniu meu! ◊ cun Lenedha s'istimaus, si teneus géniu apari e s'isposaus ◊ non mi ndhe olvido mai: su géniu meu est postu a tie!
Cognomi e Proverbi
prb:
su bestire a géniu de totu, su mandhigare a géniu tuo
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
sympathie
Inglese
genius,
attraction
Spagnolo
simpatía
Italiano
gènio,
simpatìa
Tedesco
Gefallen,
Zuneigung,
Sympathie.
gènna , nf: ghenna, gianna, zanna* Definizione (cun /g–/ a lampalughe) s'apertura de s'intrada de una domo o de un’aposentu, a paris de pomentu, e su trastu chi si ponet a dha mantènnere serrada / min. gennighedha; ghenna de furru = buca de furru Sinonimi e contrari polta Modi di dire csn: tocai s'enna = tzocare sa zanna; s'enna de s'ànima = sa buca de s'istògomo Frasi ma poita at serrau genna e fentana? ◊ fit ispetendhe su maridu in ghenna de su portale ◊ torrant e aperint ghennas e fentanas ◊ tinghes ghennas, cantzellos e bentanas ◊ at cunzau sa genna cun sa crae 2. m'increscit s'enna de s'ànima, comenti apu papau cussa cosa Cognomi e Proverbi smb: Genna, Enna, Ennas Terminologia scientifica dmo.
gennàgliu, gennàlgiu, gennàlzu, gennàrgiu, gennàxu , nm: cennalzu,
ghennàgiu,
ghennàrgiu,
ghennarzu,
giannàgliu,
giannàrgiu,
giannarju giannarzu,
zannarju Definizione
su primu mese de s'annu
Sinonimi e contrari
bennalzu
/
ttrs. ginnàgiu
Frasi
candho fatu fut su binnennóngiu de onniasantu a ghennàrgiu fut s’aríngiu (A.Barra)
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
ianuarius, ienuarius
Traduzioni
Francese
janvier
Inglese
january
Spagnolo
enero
Italiano
gennàio
Tedesco
Januar,
Jänner.
génneru géneru
gennighèdha , nf Definizione min. de genna Sinonimi e contrari portighedha, zannita.
genníle , nm: ciannile,
giannile,
giannili,
ghennile,
zannile Definizione
sa pedra de sa genna, s'intrada de sa genna, su tretu in mesu de is duos istantariles de sa genna
Sinonimi e contrari
briminaxu,
lemenalzu,
nemenaxu,
riminale,
sagnile,
terminaxi
/
cdh. triminili
Frasi
Bucianu e Boltolu si sunt acostiados a su giannile inue est sétzida Remundha ◊ ses sa peus raigatza de bidha, fatu a fura e betadu in su giannile! ◊ at trambucadu in su giannile e agiummai no ruet a costa longa, essèndheche a fora
Cognomi e Proverbi
prb:
su ch'ischit su foghile no l'iscat su giannile!
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
seuil
Inglese
threshold
Spagnolo
umbral
Italiano
sòglia
Tedesco
Schwelle.
génniru, génnuru géneru
genósu , agt Definizione
chi est de istrobbu, chi giaet ifadu
Sinonimi e contrari
addeleadu,
apigonau,
atzegatzioneri,
ifadosu,
imbeléschidu,
nischitzosu,
pibincosu,
sciringosu,
tzacarredhu
/
cdh. ribélviu
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
importun
Inglese
troublesome
Spagnolo
molesto
Italiano
molèsto
Tedesco
lästig.
genovàle , nm Sinonimi e contrari tzaravallu Frasi connoschiat su lunàriu sentza lizire mai genovale (A.Calledda).
gentàli , nf, nm Definizione su pei de s'arau, sa parte de asuta, sa chi trisinat in terra arandho e chi giughet in punta s'abrada Sinonimi e contrari antabi, bentale, dentale* Terminologia scientifica msg.
gentàlla, gentàllia , nf: zentaza Definizione gente metzana, gentighedha Sinonimi e contrari gastile, gentaredha, tzentedha Etimo itl. gentaglia.
gentarèdha , nf Definizione gente metzana, de calidades malas, de pagu contu Sinonimi e contrari gentixedha, ratatúglia, scrufulia Etimo srd.
gentarrúbia , nf: zenterúbia Definizione genia de pigione mannu, a cambas longas longas, in color'e orrosa: in Sardigna faet abbitu in is istagnos e benit a passare ierru, nidat in Sardigna puru ma mescamente in logos prus caentes (Àfrica) Sinonimi e contrari mangone Terminologia scientifica pzn, phoenicopterus ruber Etimo srd.
gènte, gènti , nf: tzente,
zente Definizione
sa genia umana, dónnia e css. persona, totu is personas leadas totu impare (e po cussu su vrb. si podet pònnere pl. cun custu númene a sugetu), ma fintzes pentzadas a unas a unas; si narat fintzes in su sensu de aréntzia, de totu is parentes de una famíglia
Sinonimi e contrari
criltianu,
pelsone
/
póbulu,
umanidade
/
aredeu
| ctr.
cosa,
animabi
Modi di dire
csn:
min. ma cun sinnificadu de "zente metzana, mala", o fintzas "zente meda": gentixedha; zente segura = chi dhoi at de si fidai, chi fait a si ndi fidai; sa genti arrúbia = mangonis
Frasi
nci at a èssi sa genti a tramavia, cras, po biri sa cummédia! ◊ su pipiu fiat aturau solu, pòburu orfanedhu, e sa genti de bixinau dh'iant consillau de andai a guventu ◊ in d-una bidha sa genti no borenta custu predi ◊ dhue iat gente meda in sa festa ◊ genti mala no ndi morit!
2.
gentixedha dhoi fut, in sa festa…: mancu logu de passai! ◊ cussa est gentixedha, poni menti a mimi!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
gens
Inglese
people
Spagnolo
gente
Italiano
gènte,
pòpolo
Tedesco
Leute,
Menschen,
Familie,
Sippe.