A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

geniàu , agt Definitzione si narat de su gurdone de s'àghina candho est tocau de sa pesta: chi est totu isbisuriu, manciau, frungiu, guastu.

genína , nf: gerina 1, gianina, ginia 1, ginina, ginínia, girina, zenina Definitzione sa coa de s'argiola, trigu aortitzu, mortu, minudedhu, ammesturu de trigu pitichedhu o segau e pedrighedha (ma dhu narant de àteru laore puru) Sinònimos e contràrios alzenina, cerfa, coale, coamaderzu, coalina, coana, coatzu, culischedhu, enina, ghinina, ischivozu, padreri Frases toca, pruga sa girina ca ndi essit un'ànima de peniténtzia! ◊ a boltas li pagat sa faina cun misuras iscassas de ginina (M.Murenu)◊ su columbu si cuntentaiat de sa gianina de su trigumoriscu Sambenados e Provèrbios smb: Gerina, Girina / prb: onzi ispiga at sa parte de sa gianina Tradutziones Frantzesu grenaille Ingresu chaff Ispagnolu granzas Italianu mondìglia Tedescu Spreu.

geniosidàdi , nf Definitzione su èssere geniosos Frases a tui ti ant a arremonai po sa geniosidadi chi tenis (A.Casula) Ètimu srd.

geniósu , agt: zeniosu Definitzione chi andhat a géniu, chi praghet meda po calecunu bellu donu, bella calidade (su naturale, s'índula)/ èssere geniosu de ccn. = àere géniu pro ccn. Sinònimos e contràrios garbosu, grasciosu, ispàsticu / ttrs. giniosu | ctr. irgeniadu Frases l'isco chi chie at gràscia est geniosu! (Z.Zazzu)◊ cussas cantones sunt tantu geniosas chi no bei at dinaris chi las paghent ◊ s'ómine cricat de iscusare su naturale de sa picioca, ma orróschiu de is modos pagu geniosos de issa dha frastimat issu puru ◊ cussu calavau, mangallu, pagu geniosu… parit un'ispraberi a olleras!◊ sa magioledha fut lúghida coment'e s'isprigu, maseda, geniosa, e dha boliat a cómpuru gente meda 2. como su giòvonu est richiamadu, ma candho torrat, chi tue ndhe ses geniosa, torraus paris po sa paràula Terminologia iscientìfica ntl Ètimu itl. ingegnoso Tradutziones Frantzesu sympathique, gracieux, joli Ingresu nice, pretty Ispagnolu simpático, bonito, gracioso Italianu simpàtico, grazióso Tedescu sympathisch, hübsch, nett, lieblich.

genitàle , agt Definitzione chi pertocat sa natura (siat de su mascu e siat de sa fémina).

genitívu , agt, nm: zenitivu Definitzione in sa declinatzione latina de númenes e agetivos, sa de duas essias o desinéntzias chi faet su foedhu, cosa chi giai sèmpere noso naraus ponendho sa prep. de cun s'art. a su númene: po su prus inditat apartenéntzia.

géniu , nm: zéniu Definitzione coment'e istima, amore, su pràghere de una cosa, mescamente de una persona Sinònimos e contràrios gustu 1 Maneras de nàrrere csn: rúere in géniu a unu = sètziri in callu; èssere, andhare, andai a géniu a unu = èssere o andhare comente piaghet a unu, a gustu de unu; betare, pònnere zéniu, parai géniu a ccn. = ghetai istima Frases balet prus su zéniu chi no sa bellesa ◊ sos génios no sunt totu chepare ◊ apo incontrau unu piciocu de géniu miu ◊ de sas bajanas no ndhe li andhaiat una a géniu ◊ pommori de is atzionis ti apu pérdiu de géniu ◊ bi tenzo géniu a cussa fémina! ◊ mi cojo a su géniu meu! ◊ cun Lenedha s'istimaus, si teneus géniu apari e s'isposaus ◊ non mi ndhe olvido mai: su géniu meu est postu a tie! Sambenados e Provèrbios prb: su bestire a géniu de totu, su mandhigare a géniu tuo Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu sympathie Ingresu genius, attraction Ispagnolu simpatía Italianu gènio, simpatìa Tedescu Gefallen, Zuneigung, Sympathie.

gènna , nf: ghenna, gianna, zanna* Definitzione (cun /g–/ a lampalughe) s'apertura de s'intrada de una domo o de un’aposentu, a paris de pomentu, e su trastu chi si ponet a dha mantènnere serrada / min. gennighedha; ghenna de furru = buca de furru Sinònimos e contràrios polta Maneras de nàrrere csn: tocai s'enna = tzocare sa zanna; s'enna de s'ànima = sa buca de s'istògomo Frases ma poita at serrau genna e fentana? ◊ fit ispetendhe su maridu in ghenna de su portale ◊ torrant e aperint ghennas e fentanas ◊ tinghes ghennas, cantzellos e bentanas ◊ at cunzau sa genna cun sa crae 2. m'increscit s'enna de s'ànima, comenti apu papau cussa cosa Sambenados e Provèrbios smb: Genna, Enna, Ennas Terminologia iscientìfica dmo.

gennàgliu, gennàlgiu, gennàlzu, gennàrgiu, gennàxu , nm: cennalzu, ghennàgiu, ghennàrgiu, ghennarzu, giannàgliu, giannàrgiu, giannarju giannarzu, zannarju Definitzione su primu mese de s'annu Sinònimos e contràrios bennalzu / ttrs. ginnàgiu Frases candho fatu fut su binnennóngiu de onniasantu a ghennàrgiu fut s’aríngiu (A.Barra) Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. ianuarius, ienuarius Tradutziones Frantzesu janvier Ingresu january Ispagnolu enero Italianu gennàio Tedescu Januar, Jänner.

génneru géneru

gennighèdha , nf Definitzione min. de genna Sinònimos e contràrios portighedha, zannita.

genníle , nm: ciannile, giannile, giannili, ghennile, zannile Definitzione sa pedra de sa genna, s'intrada de sa genna, su tretu in mesu de is duos istantariles de sa genna Sinònimos e contràrios briminaxu, lemenalzu, nemenaxu, riminale, sagnile, terminaxi / cdh. triminili Frases Bucianu e Boltolu si sunt acostiados a su giannile inue est sétzida Remundha ◊ ses sa peus raigatza de bidha, fatu a fura e betadu in su giannile! ◊ at trambucadu in su giannile e agiummai no ruet a costa longa, essèndheche a fora Sambenados e Provèrbios prb: su ch'ischit su foghile no l'iscat su giannile! Terminologia iscientìfica dmo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu seuil Ingresu threshold Ispagnolu umbral Italianu sòglia Tedescu Schwelle.

génniru, génnuru géneru

genósu , agt Definitzione chi est de istrobbu, chi giaet ifadu Sinònimos e contràrios addeleadu, apigonau, atzegatzioneri, ifadosu, imbeléschidu, nischitzosu, pibincosu, sciringosu, tzacarredhu / cdh. ribélviu Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu importun Ingresu troublesome Ispagnolu molesto Italianu molèsto Tedescu lästig.

genovàle , nm Sinònimos e contràrios tzaravallu Frases connoschiat su lunàriu sentza lizire mai genovale (A.Calledda).

gentàli , nf, nm Definitzione su pei de s'arau, sa parte de asuta, sa chi trisinat in terra arandho e chi giughet in punta s'abrada Sinònimos e contràrios antabi, bentale, dentale* Terminologia iscientìfica msg.

gentàlla, gentàllia , nf: zentaza Definitzione gente metzana, gentighedha Sinònimos e contràrios gastile, gentaredha, tzentedha Ètimu itl. gentaglia.

gentarèdha , nf Definitzione gente metzana, de calidades malas, de pagu contu Sinònimos e contràrios gentixedha, ratatúglia, scrufulia Ètimu srd.

gentarrúbia , nf: zenterúbia Definitzione genia de pigione mannu, a cambas longas longas, in color'e orrosa: in Sardigna faet abbitu in is istagnos e benit a passare ierru, nidat in Sardigna puru ma mescamente in logos prus caentes (Àfrica) Sinònimos e contràrios mangone Terminologia iscientìfica pzn, phoenicopterus ruber Ètimu srd.

gènte, gènti , nf: tzente, zente Definitzione sa genia umana, dónnia e css. persona, totu is personas leadas totu impare (e po cussu su vrb. si podet pònnere pl. cun custu númene a sugetu), ma fintzes pentzadas a unas a unas; si narat fintzes in su sensu de aréntzia, de totu is parentes de una famíglia Sinònimos e contràrios criltianu, pelsone / póbulu, umanidade / aredeu | ctr. cosa, animabi Maneras de nàrrere csn: min. ma cun sinnificadu de "zente metzana, mala", o fintzas "zente meda": gentixedha; zente segura = chi dhoi at de si fidai, chi fait a si ndi fidai; sa genti arrúbia = mangonis Frases nci at a èssi sa genti a tramavia, cras, po biri sa cummédia! ◊ su pipiu fiat aturau solu, pòburu orfanedhu, e sa genti de bixinau dh'iant consillau de andai a guventu ◊ in d-una bidha sa genti no borenta custu predi ◊ dhue iat gente meda in sa festa ◊ genti mala no ndi morit! 2. gentixedha dhoi fut, in sa festa…: mancu logu de passai! ◊ cussa est gentixedha, poni menti a mimi! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu gens Ingresu people Ispagnolu gente Italianu gènte, pòpolo Tedescu Leute, Menschen, Familie, Sippe.