mizàrxu mitzàrxu
mízi mínzi
mízi 1 mila
mizíde mínzi!
mizótu , nm Definizione vena de abba chi essit de sa terra, in pitzu Sinonimi e contrari antana, fantana, mígia 1, orgosa Terminologia scientifica slg Etimo srd.
mòa , nf: moba,
mola,
mora 1,
mòu Definizione
orroda de pedra grussa e grae (mescamente de granitu) po mòlere laore, olia, e àteru, in is molinos; genia de orroda chi si faet girare a pedale po acutzare ferramentas, fata de pedra acutadorza chi si agatat in is montes tra Bultei e Patada; totu su molinu antigu, de pedra picada, móviu a manu o cun animale (a burricu), po mòlere laore in domo / partes de sa m.: su lacu, sa càssia, sa cubedha, su radu (de pedra o fintzes de linna, prus che àteru a forma de istrégiu tundhu a costaos artos, cun apertura o buca a paris de su fundhu, a unu costau, tupada cun sa catola o portellitu, tabedha); su coro, o sinu o mola mascu, o sutana (unu de is duos covecos o pratus (fintzes pialis) de mola fatos a costaos in betada, a forma cónica de arresurtare a punta in artu, su chi si ponet a parte de asuta ciciu in pitzu de is partis de su lacu, genia de dentes o ristellas lassadas a parte de aintru de pòdere agguantare su coro: custas dentes si narant fintzes corandedhus, pontis); sa tónica o subrana, chi si ponet a covecu in pitzu de su coro, istampada in mesu, in sa punta ue passat su laore chi calat de su mojolu e portat duas origas po s'atacu de sa nae o giuali o laristru chi a bisura de istanga serbit a dha fàere girare; subra de is origas, in duos istampos s'intrat su triàrgiu o gruxeri; su mojolu o molinzone, genia de istrégiu de linna a imbudu chi si apicat a su triàrgiu, ue si betat su laore chi si faet calare in s'istampu de sa tónica, cun d-una taulita in mesu, sa maraidha, istampada po passare s'ispina a manera de fissare su mojolu a sa buca de sa tónica, de no si ch'essire de sa buca; tónica e coro portant in mesu surchitedhos o coretedhas conca a bàsciu / min. molichedha, molixedha = molinitu pro gafè
Modi di dire
csn:
èssiri coment'e is origas de sa mola = a betu contràriu, chi ch'essint unu a un'ala e unu a s'àtera, cale goi cale gai, nadu de duos chi no si la tirant tantu de acórdiu; covecos de mola = cosa grai meda
Frasi
funt andendi e torrendi a ingíriu a ingíriu che molenti chi fúrriat in sa mola ◊ che amus su molinu elétricu, ma no che amus apesciadu sa mola
2.
chini no at bistu mai bèni, si fait sa gruxi in sa bia de sa mola ◊ faghe sa cosa, za no sunt mancu covecos de mola! ◊ iat a èssi mellus po cuss'ómini a si acapiai a su tzugu una moba de perda e a si nci ghetai a mari ◊ coru de mola a capedhu pongast, istróllicu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Mola
/
prb:
àinu malu che ghetat sa mola
Etimo
ltn.
mola
Traduzioni
Francese
meule
Inglese
gringstone
Spagnolo
muela
Italiano
màcina
Tedesco
Mühle.
mòa 1 , nf: mola 1,
molla,
mora 1 Definizione
cosa chi creschet cun cambos medas totu de fundhu, agiummai totus impare e a bisura tundha, ma si narat fintzes in su sensu de mata, de truncu, cosa grussa e tundhatza
Sinonimi e contrari
busa 1,
fundhu,
macra,
mata,
moíngiu,
molarxa,
tele,
tupa
/
cdh. sgridhoni
Modi di dire
csn:
una m. de murdegu, de modhitzi, de orrú, de olia, de patata, de ardureu, de túnniu, de codrobinu; sa mola de su tuju = su tzugu; m. de tita = sa tita; m. de culu = su culu, su paneri; m. de terra = bàrdula, lea, fintzas terrinu pagu; m. de réxinis = sas raighinas de s'àrbure bidas o leadas totu paris; zúghere sa mola = zúghere su sarragu de sa morte, èssere morindhe; arrogaisí sa mola de su tzugu = iscollàresi, nadu fintzas a frastimu
Frasi
unu lèpiri de giudu, impinnaciau de coa, pomposu e mustatzudu, nd'istupat de sa moa ◊ in logos tuos bi aiat chercos e molas de mata ◊ su pitzinnu curriat sartiendhe muros e molighedhas ◊ bi aiat molas de mudhitza, de tiria, de ozastru, de arrú ◊ sunt ammaniandhe su tusinzu suta de sa mola de unu chercu
2.
nau ca est grassa: mobixedha de fémina!…◊ cussa puntura de babbautzu mi at fatu a mola
Traduzioni
Francese
buisson,
souche,
chicot
Inglese
bush,
tree stump
Spagnolo
mata,
tocón
Italiano
cespùglio,
ceppàia,
barbicàia
Tedesco
Busch,
Strauch,
Baumstumpf.
moàdiu malàdiu
mòba mòa
mobadía mabadía
mobadióngiu malàdióngiu
mobàdiu malàdiu
mobbíglia , nf, nm: mobbígliu,
mobbília,
mobbíliu Definizione
is móbbiles, is trastos de sa domo po istare, cicire, arrimare, chistire orrobba, istrégiu e àteru
Sinonimi e contrari
aimas,
alàscia,
traste
Frasi
sa mobbília sua fit cortza: una cadrea mala, unu letu pagu bonu e una mesedha arroinada (G.Addis)◊ sas pinturas, paris cun sa mobbília e sos trastes, faent de custos monumentos siendhas de mirare (F.Putzolu)◊ arricu, aundi tenis is bellas mobbílias? (F.Puxeddu)◊ sa fémmina po si fàere sa mobbília si fut pòbera che intràt tzeraca
Traduzioni
Francese
mobilier
Inglese
furniture
Spagnolo
mobiliario
Italiano
mobìlio
Tedesco
Hausrat.
móbbile, móbbili , nm, agt Definizione trastu de domo; nau de àteru, chi si movet, chi faet a dhu mòvere, ispostare; nau de errichesa, su dinare Frasi in cussu móbbili poneus is cícheras de cafè e is pratus bonos ◊ apo presentau paritzos móbbiles modernos chi apo disinnau e fatu deo ◊ móbbiles de zudu ndhe teniat pagos ◊ su fummu ci bogat anniédhigat is móbbilis.
mobbília, mobbíliu mobbíglia
mobeidía mabadía
mobentería , nf: moenteria,
molenteria Definizione
fata o cumportamentu de maleducaos, de gente chi no atuit, chi no faet contu de s'àteru
Sinonimi e contrari
molentada,
molentesa
Frasi
candu fait de cussas mobenterias dhi pòngiu su carroni in brenti! ◊ una moenteria aici no dh'iat a èssi pótzia fai nisciunus! ◊ candu unu est moenti narat moenterias
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
muflerie,
ânerie
Inglese
asinity
Spagnolo
chabacanería
Italiano
cafonàggine,
asinerìa,
asinàggine
Tedesco
Flegelei.
mobènti , nm: moenti,
molente,
molenti,
mollenti,
mouenti,
muenti Definizione
animale mannu, de sa matessi genia de su cuadhu, ma de carena meda prus pitica, giua a pilos prus curtzos, a origas mannas e longas, unga totu a unu, cambas longas, conca manna e longa, de agguantu meda, forte, nódidu po sa passiéntzia, símbulu de s'ignorante e de su tostorrudu, ma fintzes de chie si credet pagu, de chie est isfrutau o trebballat a tropu: si domat e s'issedhat a manera de dhu pòdere carrigare o cicire
Sinonimi e contrari
àinu,
borricu,
burràgliu,
chidolu,
cotzi,
poledhu,
uncónchinu
Modi di dire
csn:
andhare a molente = a cadhu a s'àinu; isciacuai sa conca a su mobenti = dare avertimentos totu in debbadas; su mobenti no connoscit su tzafanau = est unu innorante chi no cumprendhet sa bellesa o s'importu de una cosa; molentatzu = nadu a menisprésiu prus de comente est a menisprésiu sa peràula molente pro chie no atuat e no faghet contu de s'àteru; fai una cosa candu su muenti est mortu de s’arrisu = tropu a irmasionu, tirare tropu a longas; èssiri su m. de domu = su chi prus peleat in sa famíllia; acapiai su m. aundi bolit su meri = fàghere comente cheret chie cumandhat; erba de molentis = selabatu (Symphytum officinale); càriga o figu de m. (in cobertantza)= làdhara, su ledàmine tostu chi faghet custu pegus
Frasi
nosu dhu setzeus a mobenti e nci dhu torraus a impachetai puru, cussu! ◊ currúxinu de mobenti no àrtziat a celu ◊ molentatzu, bessiminci! ◊ est una tassa de cafellati chi dhui nadat povintzas su mouenti ◊ su nai cosa a issu est comenti a isciacuai sa conca a su mobenti ◊ a cuadhu de molenti si nci bogant is bugonis de bidha!
Cognomi e Proverbi
prb:
unu contu fait su molenti e unu su molentàrgiu
Terminologia scientifica
anar, anall, equus asinus
Etimo
ltn.
molente(m)
Traduzioni
Francese
âne
Inglese
donkey
Spagnolo
asno,
burro
Italiano
àsino
Tedesco
Esel.
mobentràxu , nm: moentraxu,
molentàrgiu,
molentarju,
molentarxu,
molentraxu Definizione
chie contivígiat o manígiat àinos, molentes (coment'e boinàgiu, boes, crabàgiu, crabas, o àteros); nau a disprétziu, chie si giaet a bíere ignorante, pagu abbistu
Sinonimi e contrari
ainàgiu,
poledhaju
Frasi
cussos sunis molentàrgios linnandhe ◊ unu contu fait su molenti – narat su díciu – e un'àturu su molentarxu!
2.
bai, mancai àndist in sa furca, mobentraxu! ◊ ndi as a cumprendi, tui, moentraxu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ânier
Inglese
donkey driver
Spagnolo
burrero
Italiano
asinàio
Tedesco
Eseltreiber,
Eselzüchter.
mobetzúgu , nm Definizione mola de tzugu, nau a disprétziu po persona metzana, tonta o pagu onesta Frasi cussu mobetzugu bogamincedhu, lah, no mi fàtzasta bregúngias!