A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

mizàrxu mitzàrxu

mízi mínzi

mízi 1 mila

mizíde mínzi!

mizótu , nm Definitzione vena de abba chi essit de sa terra, in pitzu Sinònimos e contràrios antana, fantana, mígia 1, orgosa Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd.

mòa , nf: moba, mola, mora 1, mòu Definitzione orroda de pedra grussa e grae (mescamente de granitu) po mòlere laore, olia, e àteru, in is molinos; genia de orroda chi si faet girare a pedale po acutzare ferramentas, fata de pedra acutadorza chi si agatat in is montes tra Bultei e Patada; totu su molinu antigu, de pedra picada, móviu a manu o cun animale (a burricu), po mòlere laore in domo / partes de sa m.: su lacu, sa càssia, sa cubedha, su radu (de pedra o fintzes de linna, prus che àteru a forma de istrégiu tundhu a costaos artos, cun apertura o buca a paris de su fundhu, a unu costau, tupada cun sa catola o portellitu, tabedha); su coro, o sinu o mola mascu, o sutana (unu de is duos covecos o pratus (fintzes pialis) de mola fatos a costaos in betada, a forma cónica de arresurtare a punta in artu, su chi si ponet a parte de asuta ciciu in pitzu de is partis de su lacu, genia de dentes o ristellas lassadas a parte de aintru de pòdere agguantare su coro: custas dentes si narant fintzes corandedhus, pontis); sa tónica o subrana, chi si ponet a covecu in pitzu de su coro, istampada in mesu, in sa punta ue passat su laore chi calat de su mojolu e portat duas origas po s'atacu de sa nae o giuali o laristru chi a bisura de istanga serbit a dha fàere girare; subra de is origas, in duos istampos s'intrat su triàrgiu o gruxeri; su mojolu o molinzone, genia de istrégiu de linna a imbudu chi si apicat a su triàrgiu, ue si betat su laore chi si faet calare in s'istampu de sa tónica, cun d-una taulita in mesu, sa maraidha, istampada po passare s'ispina a manera de fissare su mojolu a sa buca de sa tónica, de no si ch'essire de sa buca; tónica e coro portant in mesu surchitedhos o coretedhas conca a bàsciu / min. molichedha, molixedha = molinitu pro gafè Maneras de nàrrere csn: èssiri coment'e is origas de sa mola = a betu contràriu, chi ch'essint unu a un'ala e unu a s'àtera, cale goi cale gai, nadu de duos chi no si la tirant tantu de acórdiu; covecos de mola = cosa grai meda Frases funt andendi e torrendi a ingíriu a ingíriu che molenti chi fúrriat in sa mola ◊ che amus su molinu elétricu, ma no che amus apesciadu sa mola 2. chini no at bistu mai bèni, si fait sa gruxi in sa bia de sa mola ◊ faghe sa cosa, za no sunt mancu covecos de mola! ◊ iat a èssi mellus po cuss'ómini a si acapiai a su tzugu una moba de perda e a si nci ghetai a mari ◊ coru de mola a capedhu pongast, istróllicu! Sambenados e Provèrbios smb: Mola / prb: àinu malu che ghetat sa mola Ètimu ltn. mola Tradutziones Frantzesu meule Ingresu gringstone Ispagnolu muela Italianu màcina Tedescu Mühle.

mòa 1 , nf: mola 1, molla, mora 1 Definitzione cosa chi creschet cun cambos medas totu de fundhu, agiummai totus impare e a bisura tundha, ma si narat fintzes in su sensu de mata, de truncu, cosa grussa e tundhatza Sinònimos e contràrios busa 1, fundhu, macra, mata, moíngiu, molarxa, tele, tupa / cdh. sgridhoni Maneras de nàrrere csn: una m. de murdegu, de modhitzi, de orrú, de olia, de patata, de ardureu, de túnniu, de codrobinu; sa mola de su tuju = su tzugu; m. de tita = sa tita; m. de culu = su culu, su paneri; m. de terra = bàrdula, lea, fintzas terrinu pagu; m. de réxinis = sas raighinas de s'àrbure bidas o leadas totu paris; zúghere sa mola = zúghere su sarragu de sa morte, èssere morindhe; arrogaisí sa mola de su tzugu = iscollàresi, nadu fintzas a frastimu Frases unu lèpiri de giudu, impinnaciau de coa, pomposu e mustatzudu, nd'istupat de sa moa ◊ in logos tuos bi aiat chercos e molas de mata ◊ su pitzinnu curriat sartiendhe muros e molighedhas ◊ bi aiat molas de mudhitza, de tiria, de ozastru, de arrú ◊ sunt ammaniandhe su tusinzu suta de sa mola de unu chercu 2. nau ca est grassa: mobixedha de fémina!…◊ cussa puntura de babbautzu mi at fatu a mola Tradutziones Frantzesu buisson, souche, chicot Ingresu bush, tree stump Ispagnolu mata, tocón Italianu cespùglio, ceppàia, barbicàia Tedescu Busch, Strauch, Baumstumpf.

moàdiu malàdiu

mòba mòa

mobadía mabadía

mobadióngiu malàdióngiu

mobàdiu malàdiu

mobbíglia , nf, nm: mobbígliu, mobbília, mobbíliu Definitzione is móbbiles, is trastos de sa domo po istare, cicire, arrimare, chistire orrobba, istrégiu e àteru Sinònimos e contràrios aimas, alàscia, traste Frases sa mobbília sua fit cortza: una cadrea mala, unu letu pagu bonu e una mesedha arroinada (G.Addis)◊ sas pinturas, paris cun sa mobbília e sos trastes, faent de custos monumentos siendhas de mirare (F.Putzolu)◊ arricu, aundi tenis is bellas mobbílias? (F.Puxeddu)◊ sa fémmina po si fàere sa mobbília si fut pòbera che intràt tzeraca Tradutziones Frantzesu mobilier Ingresu furniture Ispagnolu mobiliario Italianu mobìlio Tedescu Hausrat.

móbbile, móbbili , nm, agt Definitzione trastu de domo; nau de àteru, chi si movet, chi faet a dhu mòvere, ispostare; nau de errichesa, su dinare Frases in cussu móbbili poneus is cícheras de cafè e is pratus bonos ◊ apo presentau paritzos móbbiles modernos chi apo disinnau e fatu deo ◊ móbbiles de zudu ndhe teniat pagos ◊ su fummu ci bogat anniédhigat is móbbilis.

mobbília, mobbíliu mobbíglia

mobeidía mabadía

mobentería , nf: moenteria, molenteria Definitzione fata o cumportamentu de maleducaos, de gente chi no atuit, chi no faet contu de s'àteru Sinònimos e contràrios molentada, molentesa Frases candu fait de cussas mobenterias dhi pòngiu su carroni in brenti! ◊ una moenteria aici no dh'iat a èssi pótzia fai nisciunus! ◊ candu unu est moenti narat moenterias Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu muflerie, ânerie Ingresu asinity Ispagnolu chabacanería Italianu cafonàggine, asinerìa, asinàggine Tedescu Flegelei.

mobènti , nm: moenti, molente, molenti, mollenti, mouenti, muenti Definitzione animale mannu, de sa matessi genia de su cuadhu, ma de carena meda prus pitica, giua a pilos prus curtzos, a origas mannas e longas, unga totu a unu, cambas longas, conca manna e longa, de agguantu meda, forte, nódidu po sa passiéntzia, símbulu de s'ignorante e de su tostorrudu, ma fintzes de chie si credet pagu, de chie est isfrutau o trebballat a tropu: si domat e s'issedhat a manera de dhu pòdere carrigare o cicire Sinònimos e contràrios àinu, borricu, burràgliu, chidolu, cotzi, poledhu, uncónchinu Maneras de nàrrere csn: andhare a molente = a cadhu a s'àinu; isciacuai sa conca a su mobenti = dare avertimentos totu in debbadas; su mobenti no connoscit su tzafanau = est unu innorante chi no cumprendhet sa bellesa o s'importu de una cosa; molentatzu = nadu a menisprésiu prus de comente est a menisprésiu sa peràula molente pro chie no atuat e no faghet contu de s'àteru; fai una cosa candu su muenti est mortu de s’arrisu = tropu a irmasionu, tirare tropu a longas; èssiri su m. de domu = su chi prus peleat in sa famíllia; acapiai su m. aundi bolit su meri = fàghere comente cheret chie cumandhat; erba de molentis = selabatu (Symphytum officinale); càriga o figu de m. (in cobertantza)= làdhara, su ledàmine tostu chi faghet custu pegus Frases nosu dhu setzeus a mobenti e nci dhu torraus a impachetai puru, cussu! ◊ currúxinu de mobenti no àrtziat a celu ◊ molentatzu, bessiminci! ◊ est una tassa de cafellati chi dhui nadat povintzas su mouenti ◊ su nai cosa a issu est comenti a isciacuai sa conca a su mobenti ◊ a cuadhu de molenti si nci bogant is bugonis de bidha! Sambenados e Provèrbios prb: unu contu fait su molenti e unu su molentàrgiu Terminologia iscientìfica anar, anall, equus asinus Ètimu ltn. molente(m) Tradutziones Frantzesu âne Ingresu donkey Ispagnolu asno, burro Italianu àsino Tedescu Esel.

mobentràxu , nm: moentraxu, molentàrgiu, molentarju, molentarxu, molentraxu Definitzione chie contivígiat o manígiat àinos, molentes (coment'e boinàgiu, boes, crabàgiu, crabas, o àteros); nau a disprétziu, chie si giaet a bíere ignorante, pagu abbistu Sinònimos e contràrios ainàgiu, poledhaju Frases cussos sunis molentàrgios linnandhe ◊ unu contu fait su molenti – narat su díciu – e un'àturu su molentarxu! 2. bai, mancai àndist in sa furca, mobentraxu! ◊ ndi as a cumprendi, tui, moentraxu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ânier Ingresu donkey driver Ispagnolu burrero Italianu asinàio Tedescu Eseltreiber, Eselzüchter.

mobetzúgu , nm Definitzione mola de tzugu, nau a disprétziu po persona metzana, tonta o pagu onesta Frases cussu mobetzugu bogamincedhu, lah, no mi fàtzasta bregúngias!