tzaulósu , agt Definizione nau de cane, chi istat sèmpere apedhandho; nau in cobertantza de gente, chi istat sèmpere a murrúngiu, a boghes, foedhandho chentza cabu; fintzes abbaosu Sinonimi e contrari apedhadore, issauladori / paraleta / babosu, babuleri 2. ses prus tzaulosu de unu cani! Etimo srd.
tzàulu , nm Definizione sa boghe de su cane Sinonimi e contrari apédhida, apedhu, bàulu, inciau, sàulu, tzaulonzu Frasi a su signali de su capugassa arrespundint is tzàulus de is canis iscapaus Terminologia scientifica bga Etimo srd.
tzaúrra , nf: céurra, siurru, tzéurra, zéurra Definizione su cambu nou o ànima chi bogant is sèmenes cumenciandho a naschire Sinonimi e contrari inseurru*, serione, tudhu, tzórulu 2. su fillu puru, che a sa mamma, tenit una tzeurra de machiori.
tzaurrài , vrb: seurrai, tzeurrai, tzeurrare Definizione nau de is sèmenes, cumenciare a naschire, bogare sa tzeurra Sinonimi e contrari abbrabai, abbrossare, inceurrare*, ingrilliri, inseurriri, serionire, tidhire, tziurrire, tzolorire, tzorulare Frasi su sèmini tzeurrat, bogat e infrorit 2. in cudhos duos torrat a tzeurrare s'amore.
tzaurrèdha , nf Definizione su tzarrare e fintzes una o unu chi istat sèmpere a barra posta, sèmpere alleghetandho, chi no citit mai Sinonimi e contrari tzacarredhu Etimo srd.
tzaviài, tzaviàre , vrb: aciaviai Definizione
betare o fàere tzàvius, orrosinas, betare istídhigos, abbighedha fine
Sinonimi e contrari
arrosinai,
arrusciai,
cibinare,
istedhiare,
modhinare,
papuschiare,
paspiare,
proighinai,
spripidhai,
tziviai
Frasi
tzàviat s'abba in su pamentu pro pòdere mundhare bene sa domo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
asperger,
pleuviner
Inglese
to sprinkle,
to drizzle
Spagnolo
rociar,
lloviznar
Italiano
spruzzare,
piovigginare
Tedesco
bespritzen,
nieseln.
tzàviu , nm: aciàviu Definizione
ispergiada de abba o cosas deasi
Sinonimi e contrari
arrosina,
modhina,
paspia,
proischina,
spricu 2,
spripidhu,
tzaródhiu,
tzibina
2.
chin d-unu tzàviu unu fascioni ch'est issiu dae mesu de sas cannas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
giclée
Inglese
sprinkling
Spagnolo
rociada
Italiano
spruzzo
Tedesco
Spritzstrahl.
tzébbia , nf Definizione persona de pagu contu, de pagu cumprendhóniu Frasi cussu est una tzébbia ◊ est una conca de tzébbia: trigat a cumprèndiri is cosas!
tzèca , nf Sinonimi e contrari arighina, arréxini 2, cadanca Frasi fit un'ómine atacadu a s'interessu piús de cantu sa tzeca si atacat a su cane! Etimo itl. zecca.
tzecósu , agt Definizione nau de ccn., chi si atacat che cadanca; chi est atacau meda a sa cosa, de manu istrinta meda, arrestigu Sinonimi e contrari aggantzadu, assuriu, ingurdone, limidu, soridu, susuncu Etimo srd.
tzécu , agt, nm: cegu,
tzegu Definizione
chi no biet, chi at pérdiu sa vista; chi no cumprendhet prus su chi est faendho coment'e intzurpau po calecunu sentimentu forte (amore, ódiu, àteru); tzegu si narat fintzes in su sensu de légiu meda (mescamente de fémina, a disprétziu) e fintzes de malàidu, istrupiau, chentz'abbilidade, bambu
Sinonimi e contrari
ciurpu,
tzorbu
/
légiu
Modi di dire
csn:
tzecu pàparu = ciurpu límpiu, tzegu deretu; èssere tzegu de su fàmine, de su sidi = morendi de fàmini, de sidi, famiu, sidiu meda meda; trigu tzegu = aurtidu, chi no at fatu ispiga; corpare che tzegu, a sa tzega = chentza dolu perunu, a meda, chentza cussideru perunu ne de méritu e ne de misura; fàghere una cosa tzegu tzegu = chentza timire nudha, in arriscos de fàghere dannu, chentza dare tentu, a poderiu; ndhe bogat s'ogru a su tzegu = est gai ladinu chi de prus no si podet, si bit sentza de abbisóngiu mancu de dhu nàrriri; a sa tzeca = sentza de castiai, sentza de arrexonai, sentza de cumprèndiri; musca tzeca = zenia de zogu; cumandhare che ufissiale tzecu = cumandai e bastat, chentza cussideru perunu, a prepoténtzia
Frasi
soe tzeca, mi nch'est intrada un'ispina a s'ocru! ◊ cussos sunt tzegos bidindhe: zughent ogros sanos ma no bident sa cosa!
2.
torresit a su litu ue pechesit tzega de amore ◊ so tzegu de su fàmine, tota die chentza manigare ◊ a sa tzega ti fúrrias a mossu che cane arrajoladu ◊ si seus móvius a sa tzega ◊ s'orroda de sa fortuna girat a sa tzega ◊ in situatziones chi ndhe bogant sos ojos a su tzegu, su divórtziu bi cheret! ◊ sa musca si est betendhe tzega tzega ◊ sas puzones a trumas si sunt betendhe tzegas tzegas, famidas ◊ si che colat tzegu tzegu imbuchendhe in mesu de totu cudhas màchinas!
3.
babbai est torrendisí a cojai… cancuna bella tzega depit èssiri! ◊ su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e a dhu malustriai no bollu ◊ furiat su prus tzegu de is fillus ma su prus abbistu
Cognomi e Proverbi
prb:
chie no ischit est cumpanzu de su tzegu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
aveugle
Inglese
blind (man)
Spagnolo
ciego
Italiano
cièco
Tedesco
blind.
tzèdere , vrb: cèdere Definizione pèrdere is fortzas, lassare andhare, su si lassare bínchere, no aguantare prus, fintzes adduire a su chi bolet s'àteru insistindho: nau de cosa, su si lassare istirare, atrotigare, segare Sinonimi e contrari ammollai, iscapare / indugi / adduire | ctr. fortzai Frasi su sardu non mujat s’ischina, no tzedit mancu in cadenas ◊ mi ant dimandhatu si la cheria tzèdere in afitu custa terra ◊ l'at iscurtatu fintzas a candho l'at vistu tzedendhe a su sonnu ◊ si una mama tzedit, in cosas gai unu babbu no podet tzèdere! ◊ s'intendhiat forte e non fit dispostu a tzèdere Etimo itl. cèdere.
tzedhàna , nf: tzidhana, tzodhana Definizione fritura mala, forte / tz. de cillu de ogu = tzidhica intostada Sinonimi e contrari astragore, frizidore Frasi gi est pagu imbussau: gi no dh'at a carriai sa tzedhana!…
tzédida , nf: cédida* Definizione su tzèdere, mancamentu o farta de fortzas / fàghere sa tz., una tz. Sinonimi e contrari arrematada.
tzédidu, tzédiu , pps, agt Definizione de tzèdere; chi no portat prus fortzas, chi est morindhosi Sinonimi e contrari arréndhidu, irbalesiadu, ilgherradu, ispossibiu 2. cust'àrbure est tzédida: abbisumeu si ch'est sichendhe ◊ est tzédidu, no bi la faghet prus ◊ so tzédidu de su fàmine, de su sidi, de su sonnu, de s'istrachidúdine.
tzedìre , vrb Sinonimi e contrari tzèdere* Frasi a unu a unu ant dévidu tzedire a su pesu gravosu.
Tzedrínu , nm Definizione erriu mannu chi calat de is montes de su Supramonte e de Núoro e ch'essit a mare in su sartu de Orosei.
tzedulòne , nm Definizione cartellu chi si apicaiat a su tzugu de unu cundennau po dhu pigare a befa sa gente innanti de che dhu isserrare in galera Frasi no bos cretedas chi est in donzi gianna chi apicat tzedulone: a maju at a betare su pregone a sonu de trumbita.
tzeghedàdi, tzeghidàde , nf Definizione su èssere tzurpos, su difetu de is chi no bient Sinonimi e contrari tzeghesa, tzurpedade Frasi sunt ingannos chi tzeghidade ti adduit e pustis ti diminuit sas dies ◊ siades norte a s'umana tzeghidade! ◊ bajanedhos chi sezis in amore no tenzedas sa mia tzeghidade!
tzeghédhu , nm Definizione su lampaluxi de su sole candho ferit a logu chi faet de isprigu Frasi in sa cabita de su letu sa lunedha de madreperla faghiat su tzeghedhu ◊ su tzedhedhu mi faghet tancare sos ogros!