tzaulósu , agt Definitzione nau de cane, chi istat sèmpere apedhandho; nau in cobertantza de gente, chi istat sèmpere a murrúngiu, a boghes, foedhandho chentza cabu; fintzes abbaosu Sinònimos e contràrios apedhadore, issauladori / paraleta / babosu, babuleri 2. ses prus tzaulosu de unu cani! Ètimu srd.
tzàulu , nm Definitzione sa boghe de su cane Sinònimos e contràrios apédhida, apedhu, bàulu, inciau, sàulu, tzaulonzu Frases a su signali de su capugassa arrespundint is tzàulus de is canis iscapaus Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd.
tzaúrra , nf: céurra, siurru, tzéurra, zéurra Definitzione su cambu nou o ànima chi bogant is sèmenes cumenciandho a naschire Sinònimos e contràrios inseurru*, serione, tudhu, tzórulu 2. su fillu puru, che a sa mamma, tenit una tzeurra de machiori.
tzaurrài , vrb: seurrai, tzeurrai, tzeurrare Definitzione nau de is sèmenes, cumenciare a naschire, bogare sa tzeurra Sinònimos e contràrios abbrabai, abbrossare, inceurrare*, ingrilliri, inseurriri, serionire, tidhire, tziurrire, tzolorire, tzorulare Frases su sèmini tzeurrat, bogat e infrorit 2. in cudhos duos torrat a tzeurrare s'amore.
tzaurrèdha , nf Definitzione su tzarrare e fintzes una o unu chi istat sèmpere a barra posta, sèmpere alleghetandho, chi no citit mai Sinònimos e contràrios tzacarredhu Ètimu srd.
tzaviài, tzaviàre , vrb: aciaviai Definitzione
betare o fàere tzàvius, orrosinas, betare istídhigos, abbighedha fine
Sinònimos e contràrios
arrosinai,
arrusciai,
cibinare,
istedhiare,
modhinare,
papuschiare,
paspiare,
proighinai,
spripidhai,
tziviai
Frases
tzàviat s'abba in su pamentu pro pòdere mundhare bene sa domo
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
asperger,
pleuviner
Ingresu
to sprinkle,
to drizzle
Ispagnolu
rociar,
lloviznar
Italianu
spruzzare,
piovigginare
Tedescu
bespritzen,
nieseln.
tzàviu , nm: aciàviu Definitzione
ispergiada de abba o cosas deasi
Sinònimos e contràrios
arrosina,
modhina,
paspia,
proischina,
spricu 2,
spripidhu,
tzaródhiu,
tzibina
2.
chin d-unu tzàviu unu fascioni ch'est issiu dae mesu de sas cannas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
giclée
Ingresu
sprinkling
Ispagnolu
rociada
Italianu
spruzzo
Tedescu
Spritzstrahl.
tzébbia , nf Definitzione persona de pagu contu, de pagu cumprendhóniu Frases cussu est una tzébbia ◊ est una conca de tzébbia: trigat a cumprèndiri is cosas!
tzèca , nf Sinònimos e contràrios arighina, arréxini 2, cadanca Frases fit un'ómine atacadu a s'interessu piús de cantu sa tzeca si atacat a su cane! Ètimu itl. zecca.
tzecósu , agt Definitzione nau de ccn., chi si atacat che cadanca; chi est atacau meda a sa cosa, de manu istrinta meda, arrestigu Sinònimos e contràrios aggantzadu, assuriu, ingurdone, limidu, soridu, susuncu Ètimu srd.
tzécu , agt, nm: cegu,
tzegu Definitzione
chi no biet, chi at pérdiu sa vista; chi no cumprendhet prus su chi est faendho coment'e intzurpau po calecunu sentimentu forte (amore, ódiu, àteru); tzegu si narat fintzes in su sensu de légiu meda (mescamente de fémina, a disprétziu) e fintzes de malàidu, istrupiau, chentz'abbilidade, bambu
Sinònimos e contràrios
ciurpu,
tzorbu
/
légiu
Maneras de nàrrere
csn:
tzecu pàparu = ciurpu límpiu, tzegu deretu; èssere tzegu de su fàmine, de su sidi = morendi de fàmini, de sidi, famiu, sidiu meda meda; trigu tzegu = aurtidu, chi no at fatu ispiga; corpare che tzegu, a sa tzega = chentza dolu perunu, a meda, chentza cussideru perunu ne de méritu e ne de misura; fàghere una cosa tzegu tzegu = chentza timire nudha, in arriscos de fàghere dannu, chentza dare tentu, a poderiu; ndhe bogat s'ogru a su tzegu = est gai ladinu chi de prus no si podet, si bit sentza de abbisóngiu mancu de dhu nàrriri; a sa tzeca = sentza de castiai, sentza de arrexonai, sentza de cumprèndiri; musca tzeca = zenia de zogu; cumandhare che ufissiale tzecu = cumandai e bastat, chentza cussideru perunu, a prepoténtzia
Frases
soe tzeca, mi nch'est intrada un'ispina a s'ocru! ◊ cussos sunt tzegos bidindhe: zughent ogros sanos ma no bident sa cosa!
2.
torresit a su litu ue pechesit tzega de amore ◊ so tzegu de su fàmine, tota die chentza manigare ◊ a sa tzega ti fúrrias a mossu che cane arrajoladu ◊ si seus móvius a sa tzega ◊ s'orroda de sa fortuna girat a sa tzega ◊ in situatziones chi ndhe bogant sos ojos a su tzegu, su divórtziu bi cheret! ◊ sa musca si est betendhe tzega tzega ◊ sas puzones a trumas si sunt betendhe tzegas tzegas, famidas ◊ si che colat tzegu tzegu imbuchendhe in mesu de totu cudhas màchinas!
3.
babbai est torrendisí a cojai… cancuna bella tzega depit èssiri! ◊ su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e a dhu malustriai no bollu ◊ furiat su prus tzegu de is fillus ma su prus abbistu
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie no ischit est cumpanzu de su tzegu
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
aveugle
Ingresu
blind (man)
Ispagnolu
ciego
Italianu
cièco
Tedescu
blind.
tzèdere , vrb: cèdere Definitzione pèrdere is fortzas, lassare andhare, su si lassare bínchere, no aguantare prus, fintzes adduire a su chi bolet s'àteru insistindho: nau de cosa, su si lassare istirare, atrotigare, segare Sinònimos e contràrios ammollai, iscapare / indugi / adduire | ctr. fortzai Frases su sardu non mujat s’ischina, no tzedit mancu in cadenas ◊ mi ant dimandhatu si la cheria tzèdere in afitu custa terra ◊ l'at iscurtatu fintzas a candho l'at vistu tzedendhe a su sonnu ◊ si una mama tzedit, in cosas gai unu babbu no podet tzèdere! ◊ s'intendhiat forte e non fit dispostu a tzèdere Ètimu itl. cèdere.
tzedhàna , nf: tzidhana, tzodhana Definitzione fritura mala, forte / tz. de cillu de ogu = tzidhica intostada Sinònimos e contràrios astragore, frizidore Frases gi est pagu imbussau: gi no dh'at a carriai sa tzedhana!…
tzédida , nf: cédida* Definitzione su tzèdere, mancamentu o farta de fortzas / fàghere sa tz., una tz. Sinònimos e contràrios arrematada.
tzédidu, tzédiu , pps, agt Definitzione de tzèdere; chi no portat prus fortzas, chi est morindhosi Sinònimos e contràrios arréndhidu, irbalesiadu, ilgherradu, ispossibiu 2. cust'àrbure est tzédida: abbisumeu si ch'est sichendhe ◊ est tzédidu, no bi la faghet prus ◊ so tzédidu de su fàmine, de su sidi, de su sonnu, de s'istrachidúdine.
tzedìre , vrb Sinònimos e contràrios tzèdere* Frases a unu a unu ant dévidu tzedire a su pesu gravosu.
Tzedrínu , nm Definitzione erriu mannu chi calat de is montes de su Supramonte e de Núoro e ch'essit a mare in su sartu de Orosei.
tzedulòne , nm Definitzione cartellu chi si apicaiat a su tzugu de unu cundennau po dhu pigare a befa sa gente innanti de che dhu isserrare in galera Frases no bos cretedas chi est in donzi gianna chi apicat tzedulone: a maju at a betare su pregone a sonu de trumbita.
tzeghedàdi, tzeghidàde , nf Definitzione su èssere tzurpos, su difetu de is chi no bient Sinònimos e contràrios tzeghesa, tzurpedade Frases sunt ingannos chi tzeghidade ti adduit e pustis ti diminuit sas dies ◊ siades norte a s'umana tzeghidade! ◊ bajanedhos chi sezis in amore no tenzedas sa mia tzeghidade!
tzeghédhu , nm Definitzione su lampaluxi de su sole candho ferit a logu chi faet de isprigu Frases in sa cabita de su letu sa lunedha de madreperla faghiat su tzeghedhu ◊ su tzedhedhu mi faghet tancare sos ogros!