A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

zudísciu , nm: giudísciu*, zudíssiu, zudissu Definizione su averguare e iscumbatare is cosas, mescamente is chistiones naendho su chi si ndhe pentzat o fintzes betandho una senténtzia; capacidade de cunsiderare bene is cosas, de dhas fàere giustas, cun sabiesa Sinonimi e contrari capia, sabiesa, selembru 2. medas zòbanos sunt chene zudísciu ◊ dae canno nche li aiat furatu su sentitu, zudissu non ne zuchiat prus ◊ sa criadura est chentza zudíssiu e su chi li benit a conca faghet.

zudissiósu , agt: giudisciosu* Definizione nau de ccn., chi giughet giudítziu, chi is cosas dhas cunsiderat e dhas faet cun cabu, bene, giustas Sinonimi e contrari achistiadu, atinadu, atoadu, cabosu, fundoriau | ctr. irzudissiadu, iscabiladu Frasi Zanus chin sos cussizos sàpios de sas Zanas si fit fachendhe zudissiosu ◊ sas paráulas zudissiosas de sa zente tua mi sichint in donni locu ◊ fint pòveros ma zudissiosos, ricos de cussa sapiéntzia chi a s’ómine li benit a fortza de che iscúdere sos murros a supra de sa realtade (B.Murgia).

zudíssiu, zudíssu zudísciu

zúdu , nm: giudu* Definizione su serbire, su bàlere o èssere bonu de unu o de una cosa: s'impreat prus che àteru in sa nada èssere de z. Sinonimi e contrari giuamentu, valore, zua 1 Frasi dae avios a òperas de zudu piús sensadas!

zúghere zúchere

zuicàre zudicàre

zuíche, zuíghe , nm: giuighe Definizione magistrau chi in is dibbatimentos betat sa senténtzia averguandho su trotu e s'arrexone cunforma a is leis e betat sa pena istabbilia (ma àteros tenent una funtzione diferente, es. aprontare su dibbatimentu); candho sa Sardigna fut indipendhente, fut su magistrau supremu, s’autoridade prus arta de su Logu o istadu in is bàtoro regnos Sinonimi e contrari giuge, zúdiche* Frasi candho est essidu su zuighe si ndhe sunt totugantos fichidos ◊ cunsiderade a Deus no comente a unu zuighe airadu chi cundennat, ma comente a unu babbu amorosu chi perdonat.

zuighèssa , nf Definizione zuighe fémina, ma prus che àteru nau solu de Leonora, fígia de Marianu IV de Arborea, chi at guvernau su Logu apustis de su frade Ugone a sa fine de su séculu XIV Frasi sa mannedha at contadu su contu de Adelàsia de Turres, sa zuighessa malassortada ◊ Eleonora est sa zuighessa de su Rennu de Arborea chi at fatu sa Carta de Logu chi connoschimus.

zuilàre zubilàre

zuítu zubítu

zúla , nm Definizione its, tzulla? (= nudha, cosa de perunu contu) Frasi s'ómine, si no est istirau dae minore, torrat a risu de cada unu, resurtat unu ballalloi, unu zula.

zulliàre zubilàre

zúmba , nf: tzumba* Definizione tretu chi in is muros, truncos o àteru essit fora de su restu, faet coment'e a nodu, a giúmburu Sinonimi e contrari giumbu, gobba, rumba, tzúmburu, tzurumba.

zumbósu , agt: tzumbosu* Definizione chi est a tzumbas, totu giúmburos Sinonimi e contrari abbajonadu, aggobbedhau, giumburudu, paligrobedhatzu, rumbosu.

zumbròssa , nf Definizione genia de giúmburu, coment'e ufradura in s'ossu Etimo itl. soprosso + zumba.

zúmbu, zúmburu , nm: giumbu, tzumbu* Definizione ufradura prus che àteru de pistadura, ma fintzes calesiògiat cosa chi faet a bisura de giúmburu supesau Sinonimi e contrari abbugnadura, borrutone, bumburusone, ciumbone, cocoroi 1, tzulumbone, tzumba Frasi sa lóriga fiat sa metadi strima e s'àtera lada a zúmburus che pibionedhus.

zumburúdu , agt: giumburudu* Definizione chi est totu a giúmburos, totu prenu de giúmburos, gobbosu.

zumènta , nf Definizione unas cantu personas, unos cantu animales Sinonimi e contrari fiotu, grústiu, tropedhu Frasi de fedanu totu una zumenta abbochinavat “A su sarreale”! (P.Curreli)

zumiadúra , nf Definizione su zumiai; genia de sonu a súrbiu Sinonimi e contrari frusiada, zumiamentu Etimo srd.

zumiài , vrb: giumiai Definizione sonare, fàere a súrbiu, a moida fine Sinonimi e contrari afruschiare, ammuinai 1, frusiai, frusitai, inzumiae, moidare, mojire, múere, muizare, sulietai, surbiai, zuniai Frasi muinendi e zummiendi funt acudendi a tronis muschitus e musconis ◊ is ballas dhi passànt acanta friga friga, zumiendu, ma no dhu tocànt mai ◊ mi zúmiant is origas… e chini at a èssi! ◊ zúmiat sa perda iscapada de sa frundha, sa balla isparada Etimo srd. Traduzioni Francese siffler, bourdonner Inglese to hiss, to hum Spagnolo silbar, zumbar Italiano sibilare, ronzare Tedesco zischen.