fròsa , nf Definizione
orrughedhu de fenu o de pàgia, farinedhu de àteru, cosa de pagu contu / segaisí su tzugu in d-unu filu de f. = pèrderesi in nudha, iscollàresi in su paris netu
Sinonimi e contrari
arritzu 1,
rosca
/
fafaruza,
fanialla
Frasi
est una frosa chi at betiu su bentu ◊ is undas nci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu o una frosa de palla
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
brin de paille
Inglese
wisp of straw
Spagnolo
pajita
Italiano
pagliuzza
Tedesco
Strohhalm.
frusciàda , nf: (fru-sci-a-da)
Definizione
su fruschiare, surbiada
Sinonimi e contrari
frúschiu,
frúschida
Frasi
su bentu est minetosu cun frusciadas e sonos de terrore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de sifflet
Inglese
whistling
Spagnolo
silbido
Italiano
fischiata
Tedesco
Pfeifen.
frussàre , vrb Definizione
àere a meda, nau de dinare
Frasi
lampu ca ndhe frussat de sodhu, cussu, est abberu! ◊ si no frussas dinari, segundhu su logu mancu intrare ti bi lassant!
Traduzioni
Francese
disposer de l'argent
Inglese
to have plenty of money
Spagnolo
tener dinero
Italiano
dispórre,
avére danari
Tedesco
viel Geld haben.
frutéri , nm Definizione
arregateri chi bendhet frutuàriu; fintzes unu chi faet meda in su frutuàriu, chi dhi praghet
Sinonimi e contrari
frutureri
Etimo
ctl.
fruyter
Traduzioni
Francese
marchand de primeurs
Inglese
greengrocer
Spagnolo
frutero,
verdulero
Italiano
fruttivéndolo
Tedesco
Obsthändler.
fruturéri , nm Definizione
butegheri chi bendhet frutuàriu
Sinonimi e contrari
fruteri
Frasi
tiu Antiogu est unu frutureri tramposu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marchand de primeurs
Inglese
greengrocer
Spagnolo
frutero,
verdulero
Italiano
fruttivéndolo
Tedesco
Obsthändler.
fumentài, fumentàre , vrb: afumentai* Definizione
prènnere su logu de fumu, fàere fumu meda, fàere fumentu
Sinonimi e contrari
afumai,
ifumentare
2.
andhadu soe a bi l'abbaidare… agiommai mi ndhe aiant fumentadu!
Traduzioni
Francese
dégager beaucoup de fumée
Inglese
to fill with smoke
Spagnolo
ahumar
Italiano
far mólto fumo
Tedesco
qualmen.
fundhuluzósu , agt Definizione
chi giughet o faet fundhurúgiu meda
Sinonimi e contrari
fundarillosu
/
ttrs. fundharitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plein de lie
Inglese
full of dregs
Spagnolo
borroso,
turbio
Italiano
feccióso
Tedesco
hefig.
furiòne , nm Definizione
nue de bentu forte meda
Sinonimi e contrari
boriana,
bruxajolu,
molione,
mommurzolu,
subbitana,
torvellinu,
tramúghine,
turbiana
Frasi
ch'esseit a fora che furione de dimónios ◊ sos ómines bidia impiuerados in d-unu furione de paza: armados de furcone, pariant diàulos! ◊ at fatu truvadas de bentu a furiones
Traduzioni
Francese
tourbillon de vent
Inglese
whirl
Spagnolo
torbellino
Italiano
tùrbine
Tedesco
Wirbelwind.
furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu,
furriadorju,
furriadorzu,
furriadroxu Definizione
tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare
Sinonimi e contrari
biradorzu,
furriada,
ghiradorju
/
barraca,
domo,
pinnetu
/
bidhichedha,
bidhiciolu,
madau,
trechinzu
Modi di dire
csn:
non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada
Frasi
Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu
2.
me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu
Terminologia scientifica
pst, slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tournant,
point de repère,
point de retour
Inglese
turning-point,
land mark
Spagnolo
punto de vuelta,
de referencia
Italiano
punto di svòlta,
di riferiménto,
di ritórno
Tedesco
Wendepunkt,
Bezugspunkt.
fusilàda , nf: fusilata,
fuxilada Definizione
isparu fatu a fousile
Sinonimi e contrari
archibbusada,
busilada,
foconada,
scupetada
Frasi
l'at iscutu una fusilada ◊ s'intendheit s'istràchidu forte de sa fusilada ◊ su ràndhine iscudiat a sos bidros e tzocaiat che fusiladas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de fusil
Inglese
gunshot
Spagnolo
fusilazo
Italiano
fucilata
Tedesco
Gewehrschuß.
gabbinète, gabbinètu , nm Definizione
aposentedhu, logu a pònnere su cómudu, a si samunare
Terminologia scientifica
dmo
Traduzioni
Francese
cabinet de toilette,
salle de bains
Inglese
toilet,
bathroom
Spagnolo
retrete,
cuarto de baño
Italiano
gabinétto,
bagno
Tedesco
Toilette,
Abort.
gàja , nf Definizione
in sa camisa, aciunta a is coedhas de ananti; dhu narant fintzes a is lobos chi si parent a fora in su crebedhu: in s’orrobba o bestimentu, piega
Sinonimi e contrari
gajedha,
nésiga 1
/
tórronu
/
incrispa,
pínnica
Frasi
poni is nàdias e tessi a gajas!
Cognomi e Proverbi
smb:
Gaia, Gaias
Etimo
ctl.
gaya
Traduzioni
Francese
soufflet de chemise
Inglese
gusset
Spagnolo
nesga
Italiano
gheróne della camìcia
Tedesco
Zwickel am Hemde.
gangúle , nm Definizione
su pannenanti o pannixedhu de is boes e bacas, sa pedhe chi portant asuta de su tzugu pendhe pendhe (de longu)
Sinonimi e contrari
arràndula,
gangale
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fanon de taureau
Inglese
dewlap
Spagnolo
cadena
Italiano
giogàia,
pagliolàia
Tedesco
Wamme.
gelài 1, gelàre , vrb: zelare Definizione
àere, pònnere o sentire gelu, regelu contras a unu o calecuna cosa / g. male a unu = no piàghere; pro chi eo male ti gele = mancari no ti piaga
Frasi
fustei puru est istróllica, no s'iscít a chini istimat e a chini gelat: cussas puru funt fillas! ◊ "m'istimat, mi gelat" funt is fuedhus chi narant ispollendi unu frori po biri comenti arresurtat…
Etimo
itl.
gelare
Traduzioni
Francese
avoir de l'aversion contre qqn.,
antipathie
Inglese
to feel a strong dislike
Spagnolo
sentir antipatía
Italiano
sentire avversióne,
antipatìa,
detestare
Tedesco
gefroren,
eisig,
Eis.
ghelèa , nf Definizione
brulla mala, befa, giogu de martzocu; su burdellu chi si faet in logu de festa; genia de trumentu po ccn. cosa / a ghelea = in ziru
Sinonimi e contrari
befa,
belea,
bergugna,
gherda 1,
isfrorígiu
/
carralzu
/
matratamentu
Frasi
ant fatu sa ghelea de lu bèndhere a sa zustíssia, su bandhiu ◊ si, comente tzapadu ant sa manta, tzapadu aiant sa pessone mea, za mi l'aiant fata sa ghelea! (A.G.Solinas)◊ fit una ghelea chi li fint fachendhe pro illudratzare su lumen suo ◊ sas gheleas fràzicant su mundhu de malidade ◊ li apo cumbinau una ghelea chi si ndh'at a ammentare pro cantu durat!
3.
Elias si l'intendhiat cun sa connada, ma custa ghelea no podiat istare sèmpere cubada
Traduzioni
Francese
plaisanterie de mauvais goût
Inglese
bad joke
Spagnolo
broma pesada
Italiano
brutto schérzo
Tedesco
schlechter Scherz.
ghirghilliàre , vrb Definizione
erriere a iscracàlios
Sinonimi e contrari
chighigliare,
ghirghilliare,
iscrocuedhai,
isgangagliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rire de façon bruyante,
ricaner
Inglese
to sneer
Spagnolo
reirse a carcajadas
Italiano
rìdere rumorosaménte,
sghignazzare
Tedesco
laut lachen.
ghirghílliu , nm Definizione
errisu a meda, a boghe arta, tzérriu
Sinonimi e contrari
iscacagliada,
iscacàgliu,
iscacaratzu,
iscracanzu,
iscracaxu
/
irghéliu
Frasi
sos ghirghíllios de cuntentesa parent grinnicos de cadhu ◊ ghetat ghirghíllios chi paret chi lu punghet su muscone!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éclat de rire,
rire,
ricanement
Inglese
sneering
Spagnolo
carcajada
Italiano
risata,
sghignazzata
Tedesco
schallendes Gelächter.
giàcanu , nm: ciàganu,
giàganu,
giàgaru 2,
giàguru,
zàcanu Definizione
chie, pruschetotu piciochedhu ma fintzes mannu, serbit a su preide candho narat sa Missa o po fàere misciones e fainas de crésia
Sinonimi e contrari
dreghestanu,
monaghile,
monasígliu,
sagrestanu
Frasi
sa callentura de su predi de Mòguru t'intrit, ca iat iscallau su giàguru a gropas! (A.Garau)◊ príteru e giàcanu azicu acudiant a pònnere ifatu a missas e pèsperos ◊ s'obispu teniat a cumpàngiu unu giòvunu giàganu ◊ su pòberu chi at paga isperiéntzia giàganu est sempre, ma peidru mai
Etimo
ltn.e
diaconus
Traduzioni
Francese
servant de messe
Inglese
sexton,
altar boy
Spagnolo
monaguillo,
sacristán
Italiano
chierichétto,
sacrista
Tedesco
Ministrant,
Meßdiener.
giòbe , nm: ciopu 1,
giobu,
lobu Definizione
giru, lobu de cosa (es., filu, fune, codriola) coment'e acapiandho a nodu istrintu o fintzes lenu chi potzat iscúrrere po cassare mescamente animales (ma si narat fintzes in cobertantza po gente); orrugu de sartitzu cun is cabos acapiaos impare; lóriga de cadena
Sinonimi e contrari
isciocu,
lantu
Modi di dire
csn:
giobu de càriga = filleri de càriga; parare su giobu = parai su latzu; giobitu de criadura = cosa chi si apicat in trugu a sa criadura pro no àere male
Frasi
upas caratzadas de pídigu parant sos giobes a sa libbertade ◊ a giobu mi l'ant tenta sa crabola (G.Fiori)◊ si che torresit a binza gàrrigu de giobos e comintzesit sa catza de sas puzones ◊ retzas, trobeas, giobos fuo, cantos ndhe preparas tue, trassista!
2.
at mandhigadu unu giobu de saltitza ◊ est una cadenita totu a giobitedhos ◊ sa cadena est fata a tantos giobos intrados apare
Etimo
ltn.
cop(u)lum
Traduzioni
Francese
nœud coulant,
lacet,
anneau de chaîne
Inglese
skipknot,
lace,
link
Spagnolo
lazo,
eslabón
Italiano
càppio,
làccio,
anèllo di catena
Tedesco
Schlinge,
Kettenglied.
gioríca , nf: (sa g. = saxoríca)
Definizione
una calidade pitica de sàlvia de campu
Sinonimi e contrari
lucajabitica,
salviedha
Terminologia scientifica
rba, Salvia verbenaca
Traduzioni
Francese
sauge verveine,
variété de sauge
Inglese
wild sage
Spagnolo
gallocresta
Italiano
chiarèlla minóre
Tedesco
eine Wiesensalbeisorte.