afedài, afedàre , vrb: fedare* Definizione
fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas
Sinonimi e contrari
afigiare,
agnare,
fizolare
/
arratzare
/
achisciare
Frasi
custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau
2.
semus afedendhe sa robba
Terminologia scientifica
vda
Traduzioni
Francese
mettre bas,
faire ses petits (animaux)
Inglese
to litter
Spagnolo
parir
Italiano
figliare
Tedesco
Junge werfen.
afegonàre , vrb Definizione
bufare binu meda (o àteru cun àrculu), èssere giau a su binu, imbriagare fatuvatu
Sinonimi e contrari
abbinai,
afegare,
infegare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'enivrer
Inglese
to become gipsy,
to get drunk
Spagnolo
emborracharse
Italiano
avvinazzarsi,
ubriacarsi
Tedesco
sich betrinken.
afelonàre , vrb: afillonare Definizione
giare o pigare múngia, cadha de fele, tzacu, arrennegu meda
Sinonimi e contrari
afelae,
aggromare,
aggromorare,
aprummonare,
infelai,
renignai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
irriter,
agacer
Inglese
to irritate
Spagnolo
encolerizarse
Italiano
stizzire
Tedesco
sich ärgern.
afenàre , vrb Definizione
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Sinonimi e contrari
incubae
Frasi
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affener,
contracter la strongylose
Inglese
to feed on hay,
to catch strongylosis
Spagnolo
dar el heno,
coger la strongilosis
Italiano
affienare,
contrarre la strongilósi
Tedesco
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
aferàre , vrb Definizione
su si fàere a fera, arestare
Sinonimi e contrari
abriare,
agrestare,
arruarzare,
eremire,
imburdiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir sauvage
Inglese
to grow wild
Spagnolo
volverse salvaje
Italiano
inselvatichirsi
Tedesco
verwildern.
afèrrere , vrb Definizione
assuprire, lòmpere a unu logu unu pagu a intzertu, mescamente atesu o chi no si connoschet e passandho in logu chi no si connoschet / afèrrere a s'origra una cosa = nàrriri o fai a isciri una cosa, o fintzas intèndiri calincuna cosa po cumbinatzioni
Sinonimi e contrari
addabbiai,
assuprire,
imbàtere,
infèrrere,
revèrtere
Frasi
belleggai che sunt afertos a logu chi bi aiat zente ◊ a su dimandha dimandha che semus afertos a ue aimus su cumandhu
2.
unu sonu mi aferit a s'orija ◊ sa nova che li est aferta dae sos giornales
Etimo
ltn.
afferre
Traduzioni
Francese
arriver,
parvenir
Inglese
to reach
Spagnolo
llegar
Italiano
giùngere
Tedesco
ankommen.
aferritài , vrb Definizione
segare orrobba o paperi a ferros; in cobertantza, nàrrere male de s'àteru
Sinonimi e contrari
afolfigare,
aforticare 1,
slinguai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coupailler,
médire
Inglese
to cut into small pieces,
to speak badly
Spagnolo
tijeretear,
cortar,
hablar mal,
criticar
Italiano
sforbiciare,
tagliuzzare,
sparlare
Tedesco
zerschneiden,
schlecht reden.
aferritàre , vrb Definizione
fàere su marcu a ferru abbrigau a su bestiàmene maduru
Sinonimi e contrari
marcare
Frasi
in sos beranos pigaiant a montes pro aferritare su bestiàmine
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marquer le bétail au fer rouge
Inglese
to brand
Spagnolo
marcar,
herrar
Italiano
marchiare
Tedesco
kennzeichnen.
afessionàre , vrb: afetzionai,
afetzionare Definizione
pònnere amore a s'àteru, a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
amorare,
apegai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'affectionner
Inglese
to become fond of
Spagnolo
encariñarse,
apegarse
Italiano
affezionarsi
Tedesco
Zuneigung fassen.
afestài , vrb: afestare,
feltare Definizione
fàere festa, is festas, fàere a festa / afestai unu santu = fàghere festa a unu santu
Sinonimi e contrari
abbagadiare
Frasi
sos ànghelos l'afestant a fiotos ◊ no mi as mai dadu unu crabitu pro afestare cun sos cumpanzos mios! ◊ ocannu si est afestau sant'Efis cun grandu iscioru de genti ◊ candu ses in giardinu ti afestat dogna frori!
2.
est prexara sa pipia, est afestendi a totus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fêter
Inglese
to celebrate
Spagnolo
festejar,
celebrar
Italiano
festeggiare,
celebrare
Tedesco
feiern.
afetuàre , vrb Definizione
giare atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare a sa cosa; fintzes pregontare
Sinonimi e contrari
abberguare,
assagumare,
atinai,
atoare
/
precontare
Frasi
it'errore: no as afetuadu e rifletidu e as mortu un'innossente! ◊ nos poniavamus chin Zosepe a ascujare e isse mi contavat su chi aviat afetuau
2.
afétua si ant batidu cudha cosa!
Traduzioni
Francese
réfléchir
Inglese
to reflect
Spagnolo
reflexionar
Italiano
riflèttere
Tedesco
nachdenken.
afiancài 1 , vrb: afiancare 1 Definizione
pònnere a costau de calecuna cosa, acanta
Sinonimi e contrari
acoltazare
Traduzioni
Francese
flanquer
Inglese
to put beside
Spagnolo
poner al lado
Italiano
affiancare
Tedesco
Seite an Seite stellen.
afiantzàe, afiantzài , vrb: afiantzare,
afidantzare,
fiantzai Definizione
fàere fidantza (fintzes badrare, giare amparu o afianzu a unu), rfl. imbarare in su sensu de si fàere agiuare, àere agiudu; arriscare (de pèrdere calecuna cosa giaendho fide)/ afiantzae is malos = dare amparu a chie faghet male
Sinonimi e contrari
assegurai,
galentire
2.
is pastores depiant abbarrae meses censa torrae a bidha e no si podiant afiantzae a sa família (E.Nieddu)◊ sa festa fiat un'ocasione po èssi prus afiantzaus is bècius cun is giòvunus
Etimo
spn., ctl.
afiançar
Traduzioni
Francese
garantir
Inglese
to warrant
Spagnolo
afianzar,
garantizar
Italiano
garantire,
avallare
Tedesco
bürgen für.
afianzàre , vrb: afranzare,
afrianzare Definizione
betare is bratzos a inghíriu de unu, in dossu, coment'e singiale de amore, mescamente saludandho; acostire a calecuna cosa coment'e imbarandhosi o acostire una cosa a un'àtera po istare méngius, istare acanta de pare; pònnere ammontu in pitzu / afranzare carre carre = impressare a forte
Sinonimi e contrari
abbaltzare,
abbrantzare,
acoltazare,
acuguzare,
afratziare,
aprensare,
atujare,
imbrassai
/
amparai
/
acarragiai,
cucuciare
| ctr.
isfianzare
Frasi
sa mama si at afranzadu su fizu comente l'at bidu ◊ s'isposa fit afianzada a s'isposu ◊ "O muzere mea, beni ca ti afranzo!" - at nau illargandhe sos bratzos ◊ ballandhe a sa tzivile, ca si afranzant, est fàtzile a rúghere in pecau
2.
a sos fundhos lis cheret afranzada sa terra ◊ che imbreagu tontono e mi afianzo a sa roca ◊ mi afianzant su coro sos basos tuos ◊ sos anzones si afianzant apare ◊ fit afianzadu cun pedhes ◊ sas féminas sunt afrianzadas cun s'isciallu ◊ mi afranzo su capoto ca so fritorosu ◊ ca fui sola mi so afranzada a isse
3.
cumprat sos chentu afianzada de sa parentella!
4.
remuniat su pane afianzèndhelu bene pro durare modhe
Traduzioni
Francese
embrasser
Inglese
to embrace
Spagnolo
abrazar
Italiano
abbracciare
Tedesco
umarmen.
afibbiài , vrb Definizione
intrare sa coatza in sa tíbbia (es. chintórgiu, cringa, cordonera e cosas deasi) po istrínghere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
atibbiare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
boucler
Inglese
to fasten
Spagnolo
abrochar la hebilla
Italiano
affibbiare
Tedesco
zuschnallen.
afidàre , vrb Definizione
fàere s'afidu, documentos e funtzione po cojuare, ma fintzes solu giare fide, su si fidare
Sinonimi e contrari
cogiare,
cojubare,
isposai
/
fidai
Frasi
afidant luego comente sunt prontos sos pabilos ◊ cantu durat biu su primu maridu sa fémina no podet afidare un'àteru ◊ sa giòvana no fit de sa calidade sua, ma isse si innamoreit e si l'afideit ◊ ca fit ràida, su preíderu l'at afidada fora dae s'altare
2.
iscuru a chie afidat in padronos, parzant sintzeros, onestos e bonos! (F.Cesaracciu)
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
itl.
affidare
Traduzioni
Francese
épouser,
se marier
Inglese
to marry
Spagnolo
casar
Italiano
sposare
Tedesco
trauen.
afidigàre , vrb Definizione
su si fàere druchesau, atasurau, nau de sa carre bia
Sinonimi e contrari
allibidorare,
ammalorai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir livide,
blêmir,
devenir ictérique
Inglese
to become livid,
to become icteric
Spagnolo
lividecer
Italiano
illividire,
diventare ittèrico
Tedesco
erbleichen,
ikterisch werden.
afieràre , vrb Definizione
nau de ccn., essire de coro malu coment'e una fera, de no sentire su sufrimentu de s'àteru
Sinonimi e contrari
infilipare
Traduzioni
Francese
devenir cruel
Inglese
to become cruel
Spagnolo
hacerse cruel
Italiano
incrudelire
Tedesco
grausam werden.
afíere , vrb Definizione
aferrare e istrínghere, pigare o pònnere cosa cun fortza meda, chi no fatzat giogu, chi no si potzat mòvere, serrare o acapiare faendho fortza, pònnere cosa meda in pagu logu, incracare a forte / ind. pres.: 1ˆ p. pl. afimus [afiimus], 2ˆ p. pl. afides [afiides]; ger. afindhe [afiindhe]; ind. imp.: 1ˆ p. sing. afiaia, 1ˆ p. pl. afiaimus; pps. afissu
Sinonimi e contrari
acoltziare,
afissare,
aggafiare,
astrínghere,
ispremiare,
supressai
/
bídere
| ctr.
illascare
Modi di dire
csn:
afíere su punzu, sa manu, sos pódhighes, unu nodu, sos ogros = serrare sa manu forte, fàghere unu nodu chi no s'isorbat, serrare sos ogros cun fortza; cantu afiet ogru = totugantu su chi si arrennescit a biri; a. su punzu (nau de cumportamentu)= èssiri susuncus, donai pagu; a. sas orixas = allutai is origas, fai atentzioni bèni; a. s'oxu a unu puntu, a unu logu = abbaidare a fissu, bene, a unu logu
Frasi
s'àinu candho móssigat afiet e no lassat fintzas chi no tocat sas dentes apare ◊ sa fasche de sa linna tocat a l'afíere ca sinono si che irfaghet ◊ sas vites cherent afissas ◊ no mi afias sa manu ca mi est dolindhe!
2.
sas ampullas cherent afissas ca leant tropu logu si sunt atesu de pare
3.
cantu afiet ogru largu e rassu, atesu atesu, totu li at mustradu nendhe: Abbà, custu est totugantu meu!
4.
sos ricos su punzu l'afient prus de sos pòveros
Etimo
ltn.
affigere
Traduzioni
Francese
serrer
Inglese
to tighten
Spagnolo
apretar,
hacinar
Italiano
strìngere,
pressare
Tedesco
pressen.
afigurài , vrb: figurae Definizione
giare figura, forma, ammostare, rapresentare sa cosa cun is figuras; assimbigiare una cosa a s'àtera
Sinonimi e contrari
ammelmare,
assemizare,
assimbigiai,
atipizare
Frasi
in custu trebballu eus afigurau fintzas cussus frorixedhus de su sartu pagu connotus e discoidaus
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
représenter
Inglese
to depict
Spagnolo
representar
Italiano
raffigurare
Tedesco
darstellen.