afainài, afainàre , vrb Definizione
istare faendho faina, trebballandho
Sinonimi e contrari
acositai,
afandhentzare,
afariare,
afracongiai,
afraxai,
agasonari
Frasi
si sunt afainados a preparare linna ◊ ego mi depo afainare chin sas cosas de babbu meu
Etimo
ctl.
afainar
Traduzioni
Francese
s'affairer,
s'empresser
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
atarearse
Italiano
affaccendarsi
Tedesco
sich viel zu schaffen machen.
afaitài, afaitàre , vrb rfl: afeitare Definizione
fàere o segare sa braba; pònnere cosa mescamente in cara po si fàere prus bellos (cosa prus che àteru de is féminas) e fintzes fàere vida iscandhulosa
Sinonimi e contrari
abbarbiai,
arrai,
arrasai 1,
irbarbare
Frasi
apenas intras po ti afaitare, su barvieri l'acatas prontu a t'ispilire e a t'istufare chin sas novas ◊ mi depo túndhere e afaitare
Etimo
ctl.
afaitar
Traduzioni
Francese
se raser,
se maquiller
Inglese
to shave,
to make up
Spagnolo
afeitarse,
maquillarse
Italiano
ràdersi,
truccarsi
Tedesco
sich rasieren,
schminken.
afallàre , vrb Definizione
si narat de sa terra móvia, e de cosas deasi, chi si calant, si abbàsciant comente apomentant
Frasi
comente proet, sa terra arada si afallat ◊ si lu leas a sachedhadura, su sacu, sa cosa afallat e bi ndhe cabet de prus ◊ su rumore at afallau ◊ in su tretu chi est fata cun terra betada (acurtzu a sos pontinos) s'istrada afallat, si che abbàssiat
Traduzioni
Francese
s'affaisser
Inglese
to hollow,
to cram
Spagnolo
hundirse
Italiano
avvallarsi,
costipare
Tedesco
einsinken.
afallídu , pps, agt: afalliu,
avaliu,
avalliu,
fallidu Definizione
de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu
Sinonimi e contrari
bíciu,
caliu
/
afésiu,
scalixiu
| ctr.
líaru
Frasi
su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius
Traduzioni
Francese
desséché,
rabougri
Inglese
fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat
Spagnolo
zocato,
zorollo
Italiano
afato
Tedesco
verkümmert.
afallíre, afallíri , vrb: fallire Definizione
nau de laore, sicare chentza lómpiu, a ispiga buida, tocau a népide, a sole
Sinonimi e contrari
avagliai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to fog
Spagnolo
volverse zocato
Italiano
divenire afato
Tedesco
verkümmert werden.
afalsàre , vrb: afaltzare,
afartzare,
afrassare,
falsare Definizione
fàere a manera chi una cosa, unu foedhu, unu sentidu essat in frassu, bènnere mancu a un'impromissa, a unu giuramentu, a su foedhu chi unu at giau, a unu sentidu bonu chi depet tènnere una torrada / afartzare s'amore, sa fide, s'istima
Sinonimi e contrari
infaltzare,
ingannai,
sbertinai,
traíchere
Frasi
su giuramentu chi aiat fatu no si podiat afaltzare ◊ sos princípios de Cristos Nazarenu benint afaltzados ◊ su mi tentare est a afaltzare su proponimentu ◊ cussas sont cosas vonas solu a istraviare e afartzare sa veritate
2.
forsis deo su cuntratu ti apo afalsadu in s'amore? (I.Casula)◊ ti podias declarare si deo ti apo traitu, si ti apo afalsadu s'istima! ◊ no si depet afrassare su matrimóniu ◊ compare, cudha fide chi mi giurezis l'azis afaltzada! ◊ est unu logu chi no afaltzat mai: dhue faghet erba sèmpere
3.
sa sorte mi at giutu ingannos, mi at afaltzadu ◊ prendha amada, no cretas chi intre pro ti afaltzare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
falsifier
Inglese
to falsify
Spagnolo
falsificar,
traicionar
Italiano
falsificare,
tradire
Tedesco
fälschen,
verraten.
afaltài, afaltàre , vrb: afartai,
faltai Definizione
fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia
Sinonimi e contrari
ammancai
2.
mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se sentir coupable
Inglese
to feel guilty about stg
Spagnolo
faltar,
tener la conciencia sucia
Italiano
sentirsi in cólpa,
in fallo
Tedesco
sich schuldig fühlen.
afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definizione
prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha
Sinonimi e contrari
afantare,
amicare,
amicitziare,
ammestadai
Frasi
chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivre en concubinage
Inglese
to find a mistress
Spagnolo
tener amante
Italiano
avére o farsi l'amante
Tedesco
einen Liebhaber haben.
afangàre , vrb Definizione
calare a fundu in su ludu
Sinonimi e contrari
aciufae,
afundae,
afungai 1
Frasi
in cussu terrinu no timo de che afangare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfoncer
Inglese
to sink
Spagnolo
hundirse en el lodo
Italiano
affondare nel fango
Tedesco
in den Schlamm einsinken.
afantallài, afantalliài , vrb rfl: afantillai,
afentagliai Definizione
mòvere s'ària a ventàgliu po si fàere friscura; fàere bentu a su fogu po dhu fàere allúere
Sinonimi e contrari
arrostai,
bentallare,
ibentulai
Frasi
abarra firma ca mi afentàglias! ◊ su cani fiat currendi cun is origas chi afantillànt ◊ su sagrestanu pigat s'incenseri, dhu prenit de braxa e incensu e cumintzat a afantillai fadendidhu santzinai
Traduzioni
Francese
s'éventer
Inglese
to fan oneself
Spagnolo
abanicar,
afollar
Italiano
ventagliarsi
Tedesco
sich fächeln.
afarcài , vrb: afracai,
afracare 1,
afrachiai 1,
afrachiare,
afrancai,
afrancare,
fracae,
fracai Definizione
andhare o lòmpere apitzu de unu cun in manos, o cun àtera cosa o fintzes solu a foedhos, a briga, su si betare apitzu de ccn. cun fortza e cun intentzione mala; fintzes acostire po istare prus acanta, nau de persona in bonu
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
trubare,
tzurricare
/
allupiri,
atzurrire,
botzicare
Frasi
po no arrui si est afrancau a sa funi ◊ comenti cudhu dh'iat nau s'annomíngiu si dhi fiat afarcau coment'e unu tzurpu ◊ is invitaus si afracant po pigai su postu ◊ su cani si est afracau a mussiai ◊ su lupu afracat s'angioni ◊ mi seo afrachiau a pitzu de cudhu
2.
che àbbili mi as afracau! ◊ candu dh'at biu mi dh'at afracau… ndi dhi at nau de dónnia colori! ◊ est istau issu chi mi ch'est afracau a pitzu!
3.
comenti at biu su dinai in terra si nc'est afracau ◊ si ndi funt afracaus asusu ◊ cussos funt basadores: comente ti bient ti che afràchiant apitzu a basare!
4.
fortzis nontesta ti bolias afracai a mei po ti callentai!
Cognomi e Proverbi
prb:
su cani arrabiau si afracat a is cratzonis de su straciau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'élancer,
se lancer
Inglese
to rush,
to hurl oneself
Spagnolo
arrojarse,
acometer
Italiano
slanciarsi,
avventarsi
Tedesco
sich werfen.
afariàre , vrb Sinonimi e contrari
afainai,
afandhentzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
occuper
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
atarearse
Italiano
indaffararsi
Tedesco
sich beschäftigen.
afarrancàe, afarrancài , vrb: afarruncai,
afarruncare Definizione
betare is manos aferrandho comente faent unos cantu animales cun is farrancas (es. gatos), betare is manos po aferrare (fintzes faendho a furadura), fèrrere, ingòllere cun is farrancas; pigare cosa cun is manos postas impare a bisura de istrégiu cofudu / afarruncaisí = acadharesiche a carchi logu cun sas manos, apilicare
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
aciapai,
afarcai,
aferrai,
aggafai,
agganciai,
aggarrai,
agguantai,
carrabbusai,
cascarrai
/
furai,
pigai
Frasi
s'intruxu portat is ungas mannas fatas po afarruncai
2.
coment'e una casidhada manna, s'ísula nosta dh'ant ispérdia is crobus chi afarruncànt su mebi a fitas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saisir
Inglese
to grip
Spagnolo
agarrar
Italiano
ghermire,
arraffare
Tedesco
packen.
afaschinàre , vrb Definizione
acapiare linna a fascinas, fàere a fasches mannas
Sinonimi e contrari
afascinare,
afascinedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre en gerbes
Inglese
to faggot
Spagnolo
engavillar
Italiano
affascinare
Tedesco
bündeln.
afasciài, afasciàre , vrb Definizione
fàere o acapiare a fasches linna o sida; nau de is laores e de is erbas, crèschere bene meda, fàere a fundhu bellu cun cambos medas, agiummai coment’e a fasche
Sinonimi e contrari
afascare
/
abbudare,
acambare,
aforrotulare,
afundhare 1,
afundharzare
Frasi
tziu Pepi trotoxat is duus matzixedhus e afàsciat una maighedha de trigu ◊ fut afascendisí su fascixedhu de sa linna
3.
si iat istudiau unu podhixedhu, cussu, nd'iat a afasciai de dotoris!…(R.Fresia)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fagoter
Inglese
to bundle up
Spagnolo
hacinar,
crecer lojano
Italiano
affastellare,
cestire
Tedesco
bündeln,
buschig wachsen.
afastiài , vrb: afastiare Definizione
passare su fàmene papandho, tzatzare de no ndhe tènnere prus gana; asseliare o passare fintzes un'àtera gana o bisóngiu de s'intèndhere coment'e tzatzaos, orróschios
Sinonimi e contrari
apastamare,
apastare,
arrosci,
cascaviare,
sassai
/
abbolotai,
aconare,
agrungiai,
ascamare,
colloviare,
ilvilire,
isbolotiare,
iserare,
istomacare,
tolocare
Modi di dire
csn:
no si ndi pòdiri afastiai de… = sighire a…, chentza si pòdere catzare su disizu, sa gana de…; fuedhai a boxi afastiada = coment'e chentza pòdere faedhare, comente faedhat s'imbriagu
Frasi
cussus drucis ti afàstiant de su tzúcuru chi portant! ◊ seu fintzas afastiau de sa tropu cosa chi apu papau ◊ nci nd'at duas sempri bufendi impari: pustis afastiadas si tirant s'istrexu!
2.
dha miru sempri: no mi potzu afastiai! ◊ fiat afastiau de su chi fadiat e de comenti dhu fadiat ◊ no si afastiaus mai de biri cussa bellesa de logu!
Traduzioni
Francese
dégoûter
Inglese
to bore,
to feel queasy
Spagnolo
cansarse de una comida
Italiano
stufare,
provare nàusea
Tedesco
satt sein,
Übelkeit empfinden.
afateriài, afateriàre , vrb: fanteriai Definizione
istare faendho calecuna cosa, a su fae fae, nau siat po su mannu chi cricat de fàere cosa de importu e siat po su piticu chi faet cosa giogandho
Sinonimi e contrari
afaterionare,
afrachetai,
cuntronai,
tragujai,
tranchinare
Frasi
cussus intrant e faint e afatériant!
Traduzioni
Francese
s'affairer
Inglese
to be busy
Spagnolo
trajinar
Italiano
sfaccendare
Tedesco
hantieren.
afatugiàre , vrb: afatuzare,
afatunzare,
fatuzare* Definizione
acapiare cun fatúgios, cun bruscerias
Sinonimi e contrari
acisai,
acogai,
afaturai,
ammaghiare,
ammainai,
ammajarzare,
apungare
| ctr.
spindaciai
Frasi
cussa pressona tenet su difetu de afatugiare ◊ ma ite, abberu afatunzadu mi ant?! ◊ s'intendhiat totue de masones afatunzados, de malesas e de maladissiones
2.
dhu bies? tue ses afatugiau e meda puru!
Traduzioni
Francese
ensorceler
Inglese
to bewitch
Spagnolo
embrujar
Italiano
stregare
Tedesco
bezaubern.
afaturài , vrb: afaturare,
faturai 1 Definizione
fàere fatúgios, faturas, bruscerias
Sinonimi e contrari
acisai,
afatugiare,
ammaghiare,
ammainai,
ammajarzare,
apungare
| ctr.
spindaciai
Frasi
ohi, fillu miu, custa callentura… ge no t'at a ai afaturau cussa malarita?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensorceler
Inglese
to bewitch
Spagnolo
aojar,
hechizar
Italiano
affatturare
Tedesco
verzaubern.
afeài , vrb: afeare Definizione
fàere a feu, fàere feu fintzes in su sensu de fàere disonore a calecuna cosa, tocare a brutesa; nàrrere cosa a briga, a disprétziu
Sinonimi e contrari
abbaunzare,
abborresci,
ghelestiare,
grisai 1
/
imbratare
/
briare,
certai,
disalabai,
infeire,
irzenzare,
menispresiare
Frasi
est preíderu isse puru, ma acumbessat e afeat sa lege chi l'at fatu a preíderu!
2.
totu mi ant afeadu su cantare daghi mi ant bidu chi póveru so
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
barbouiller,
salir,
blâmer
Inglese
to soil,
to blame
Spagnolo
afear,
ensuciar
Italiano
imbrattare,
biasimare
Tedesco
beschmutzen,
tadeln.