assemidàre , vrb Definizione
su si pònnere o istare in calecunu logu
Sinonimi e contrari
acussolzare,
aposentae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'établir
Inglese
to settle
Spagnolo
establecerse
Italiano
stanziarsi
Tedesco
sich niederlassen.
assemizàre , vrb: assimizare,
assomizare,
simizare Definizione
su èssere agiummai oguales, su àere cosas in cumone, nau de cosa e de gente; su bíere o agatare e cunsiderare assimbígios in duas cosas o personas o àteru; connòschere a unu de calecunu piessignu
Sinonimi e contrari
abbentinnare,
abbrembare,
aerae,
afigurai,
agghentinare,
assembrare,
assimbigiai,
atipizare
Frasi
sos fizos, mescamente cróbinos, si assemizant apare ◊ ambos frades si assimizabant apare: grussos, sa cara nighedhuta, pilos píchidos ◊ nois cherimus assomizare a issos ◊ si assomizaiat a una béstia morta
2.
pro sa fortilesa sas cosas las assemizant a su ferru
3.
l'apo assimizada a su tratu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ressembler
Inglese
to resemble
Spagnolo
parecerse
Italiano
rassomigliare
Tedesco
gleichen.
assèndhere , vrb: assènnere Definizione
coment'e calare de artu, a pitzu, ma nau fintzes in su sensu ebbia de lòmpere, bènnere de unu male, de calecuna cosa chi no si iat mancu a bòllere o cun fortza chi faet male; fintzes lòmpere ebbia a unu logu, a unu tretu, a calecuna cosa, su bènnere de unu tempus / pps. asséndhidu
Sinonimi e contrari
achirrare,
andai,
assurpire,
bènnere,
falare,
lòmpere
Frasi
e ite male ti at asséndhidu? ◊ como chi ndh'est asséndhida cussa lege tocat chi càmbies! ◊ li at asséndhidu unu raju ◊ pessanne a cantu li fit assortitu li fit assénnitu s'ingadhintzu ◊ sos pilos li assendhent in bassu a mesu de s'ischina
2.
donzi caminu annat a sa Libra, bastat de no dare vorta pro bi assènnere ◊ sont assénnitos a si mannicare pacos ischerfiones de frútora ◊ custos pastores assendhent a unu buscu e bi passant sa note
3.
su giàcanu mannu est assénnitu a carches a sa gianna de sa turre ◊ fit bete crateone chi Antonedhu atzicu assenniat a tocare terra chin sos pedes
4.
candho assendhiat su veranu sos pitzinnos si apiligaint in sos fundhos pro gustare cucuja
Traduzioni
Francese
venir
Inglese
to come
Spagnolo
venir,
venir un mal
Italiano
venire,
scéndere (détto di un male)
Tedesco
betroffen werden (von einem Unglück).
assendràre , vrb Sinonimi e contrari
alghentare,
arrafinai
Etimo
spn.
acendrar
Traduzioni
Francese
purifier
Inglese
to purify
Spagnolo
purificar
Italiano
purificare
Tedesco
reinigen.
assenecàre, assenegàe, assenegàre , vrb: senecare Definizione
fàere a béciu, antzianu; nau de matas, èssere o fàere begra, bècia; assenegae = fàere a bémida, assupare
Sinonimi e contrari
imbeciai,
imbedustare
/
abbrecare,
imbecrare
/
abbatimare,
assupai
Frasi
dami s'arcanu tou, o tempus, chi piús nou ti faghet cantu piús ti assènegas! (T.Rubattu)◊ assenegadas domitas biancas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vieillir
Inglese
to get old
Spagnolo
envejecer
Italiano
invecchiare
Tedesco
alt werden.
assentulàe, assentulàre , vrb: assetulare,
sentilare Definizione
abbarrare firmos, in assentu, in asséliu, pruschetotu nau cun arrennegu
Sinonimi e contrari
assantaigae,
assebiai,
asserenciai
Frasi
ista sériu, asséntuladi a un'oru! ◊ si ti assentulaias in domo faghias bene, cantu chi ses sèmpere in ziru! ◊ assentuladu chi sias, a un'oru! ◊ asséntula e no curras! ◊ non poto assentulare su sonnu ca su ganile non mi dat pasu ◊ assetuladi innoghe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se tenir coi
Inglese
to be quiet
Spagnolo
estar quieto
Italiano
star quièto
Tedesco
ruhig sein.
asserenàre , vrb: serenai* Definizione
fàere serenu, pònnere in pàusu, in paghe (ma fintzes pigare su serenu de su note)
Sinonimi e contrari
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asseretare,
assussegai
| ctr.
assulurgiare,
salargiare
Frasi
suta 'e pàsidas umbras m'ingaleno: in tanta paghe sa mente assereno e mi est durche recreu sonniare (P.Giudice Marras)
Traduzioni
Francese
rasséréner
Inglese
to brighten up
Spagnolo
serenar
Italiano
rasserenare
Tedesco
aufheitern.
asseriài, asseriàre , vrb Definizione
abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbacai,
abblandai,
abbonantzai,
apachiare,
apasaogare,
assebiai,
asselenare,
assussegai
/
asseriatzare,
seriari
| ctr.
agegherai,
salarzare,
seguzare
/
allegrare
Frasi
s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada
2.
fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau
3.
biadu a chie assériat, assumancu a betzu!
4.
assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se calmer,
devenir sérieux
Inglese
to calm down,
to become sad
Spagnolo
calmarse,
entristecerse
Italiano
calmarsi,
rattristarsi
Tedesco
sich beruhigen,
traurig werden.
asserionàre , vrb Definizione
nau de sèmenes, bogare su sirione, sa tzéurra
Sinonimi e contrari
inceurrare,
ingrilliri,
serionire,
tidhire,
tzirriotire
Frasi
si asserionat s'azu, sa chipudha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner
Inglese
to germinate
Spagnolo
germinar,
brotar
Italiano
germogliare
Tedesco
sprießen.
assestíre , vrb: assistiri Definizione
istare acanta po fàere atentzione, atèndhere a ccn. o a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
agiudai,
amparai,
assístere,
atèndhere,
castiai
Frasi
a chie at coro vonu Deus l'assestit
Etimo
spn.
assistir
Traduzioni
Francese
assister,
aider
Inglese
to help
Spagnolo
asistir
Italiano
assìstere,
aiutare
Tedesco
helfen.
assetiài, assetiàre , vrb Definizione
istare in assentu, in asséliu, firmos; pònnere a postu, assentare sa cosa in logu suo, bene, agiustare, giare sétiu
Sinonimi e contrari
abarrai,
acabidae,
acodomai,
acollocare,
adaretzai,
assantai,
assebiai
/
allichidie,
arremonire
| ctr.
isordulare
Modi di dire
csn:
assetiare su logu = remonire su logu, pònnere su logu a sétiu; assetiai su bestiàmini = ammaniare, furriare a manera chi paschindhe istet o andhet de una tzerta manera
Frasi
ti mandho a sa tanca e inibe assétias e azudas ◊ assétia cue! ◊ assétia, no sias che pitzinnalla chi no l'interessat nudha! ◊ no assétiat, est semper a furriebborta ◊ sos tronos si fint assetiaos
2.
su re si at assetiadu sa corona in conca ◊ aderetzant sa perda e dh'assétiant cun is àtaras ◊ assetiadí sa camisa, ca dha portas ammurigonada! ◊ si funt assetiadas is mortis e no si agiustant is fesserias?! ◊ mi ant azudau a assetiare medas peràulas e càntidos ◊ si seus firmaus a si assetiai is cambas ca dhas portaiaus cancaradas a fortza de abarrai sétzius in màchina
3.
is brebeis mi dhas apu assetiadas e immoi funt tirendi a su bacu
Etimo
ctl.
assetiar
Traduzioni
Francese
arranger,
ranger,
placer
Inglese
to arrange,
to set
Spagnolo
arreglar
Italiano
assettare,
collocare per bène
Tedesco
in Ordnung bringen.
assiàre , vrb Definizione
fàere a errigas, a sias
Sinonimi e contrari
aviai
Frasi
sas istellas si àmpulant, si abbassant, si atrofizant, surcandhe s'àera àssiant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rayer
Inglese
to rule
Spagnolo
rayar
Italiano
rigare
Tedesco
streifen.
assichillonài , vrb: assichizonare,
atzichillonai Definizione
nau de erbas e mescamente de frutuàriu, essire aortitzu, fàere a sichizone, igragalare; nau de unu, imbeciare, essire totu a tzirbisas che cosa igragalada, chi est sicandhosi
Sinonimi e contrari
acalabiare,
allagorjare,
allartzanai,
astenare,
indisichire,
sicai
/
frongire
Frasi
cussus froris dhus at atzichillonaus s'arrosu mascu
2.
sa pedhi si dhi fuat totu atzichillonada coment'e cussa de una fémina bècia (V.Demuro)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to whiter
Spagnolo
apergaminarse
Italiano
incatorzolire
Tedesco
einschrumpfen.
assicorràe, assicorrài, assicorràre , vrb: atzicorrai,
tzicorrai Definizione
fàere sicau che corru, arridare, sicare meda, a tropu; còere a tropu, a sicadura
Sinonimi e contrari
arridae,
atostorare,
sicai
Frasi
s'asciutori at assicorrau sa terra ◊ lassa torrai suidu, deghinò ti assicorrant is prumonis!
2.
seo assicorrau che unu cantu de linna ◊ dhui teniat pistocus atzicorraus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dessécher
Inglese
to dry (up)
Spagnolo
desecación
Italiano
rinsecchire
Tedesco
trocknen.
assidiglàre , vrb: assidricare Definizione
pònnere o batire sidi
Sinonimi e contrari
assidigorzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assoiffer
Inglese
to make thirsty
Spagnolo
hacer padecer sed
Italiano
assetare
Tedesco
verdursten lassen.
assignàre , vrb Definizione
partare, singialare e giare o chistire calecuna cosa a unu, a númene de unu
Sinonimi e contrari
assintzare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
assigner
Inglese
to assign
Spagnolo
asignar,
adjudicar
Italiano
assegnare
Tedesco
zuweisen.
assimbigiài, assimbigiàre , vrb: assimbigliai,
assimbilai,
assimbillai,
assimbixae,
-ai,
-ari,
assimbizare,
assimilgiai,
simbilai Definizione
èssere o agatare a unu, o una cosa, oguale in parte, in calecunu piessignu, a un'àteru o a un'àtera cosa; fintzes pònnere apare, aparagonare duos o duas cosas, connòschere a s'assimbígiu
Sinonimi e contrari
abbentinnare,
abbrembare,
aerae,
afigurai,
agghentinare,
ammelmare,
assemizare,
atipizare,
atraniai
/
aparagonare
Frasi
mi est cunfundendi cun fradili miu, ca si assimbigiaus ◊ is ogus tuus mi ant fatu cussu giogu chi no assimbillat a nisciuna cosa ◊ cudhos duos si assemizant apare, difatis sunt frades ◊ is contus de totu is bidhas de sa Sardigna si assimbillant apari ◊ cussu si assimbígiat a tie, pareis fígios de totuna mamma ◊ su cosseto si assimbixat a su cipone, ma non portat mànigas ◊ mi dhu narat, mamma, ca apu assimbillau a babbu
2.
a una burrica sétzia a carru ti ant dépiu assimbillai! ◊ sa síndria si podet assemizare a su melone ◊ si podet assimbizare a una retza piena de pisches
3.
dh’apu assimbillau a sa cumpostura e a su fuedhai (R.Locci)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ressembler
Inglese
to resemble
Spagnolo
parecerse
Italiano
rassomigliare
Tedesco
gleichen.
assimilàre , vrb Definizione
nau de su chi faet un'organísimu cun s'alimentu, cambiare a matéria bia is sustàntzias chi at suspiu in istentinas de su papare digiriu; nau de sonos e sinnos, su si che furriare a un'àteru sonu e fàere su matessi sonu (de iscríere cun sa matessi lítera)/ assímilat, no assímilat = de su chi mànigat ndhe li pigat, no ndhe li pigat
Sinonimi e contrari
pigai 1
Traduzioni
Francese
assimiler
Inglese
to assimilate
Spagnolo
asimilar
Italiano
assimilare
Tedesco
assimilieren.
assindhigàre, assindicài , vrb Definizione
fàere rèndhere arrexone, ispiegare su motivu de is atziones chi unu faet; giare una briga, tènnere de nàrrere, giare avertimentos cun prus fortza, a pódhighe puntau
Sinonimi e contrari
ataciai,
criticai,
tuturare
2.
assindigàt is fuedhus arrepítius cun passiéntzia puntendimí su didu po mi arregordai (T.Piredda)
Traduzioni
Francese
contrôler,
critiquer
Inglese
to criticize
Spagnolo
censurar,
criticar
Italiano
sindacare
Tedesco
bemängeln.
assissài , vrb: assitzai,
atzitzai,
atzitzare Definizione
acostire is tzitzones a su fogu, achicare, aconciare su fogu a manera chi tèngiat de prus; fintzes acoragire, nàrrere cosa a ccn. po chi si pòngiat a fàere
Sinonimi e contrari
achicai,
atzipare,
ischichinare,
scarrabbussonai
/
incidai,
insulliri,
insissiligai
Frasi
assitza, assitza acanta a su forredhu! ◊ at assitzau su fogu ca est pitzulau a tussi ◊ at assitzau bèni is mutzionis de su fogu e aciuntu linna
2.
caru Antoni Gramsci, as donau vida e libbertadi po ai assitzau s'ómini a sa lota! (G.Zedda)◊ mi aporrint unu tancu de petza e totus mi assitzant a papai ◊ sa molinàrgia cun su strúmbulu assitzat su molenti
Etimo
ltn.
*attitiare
Traduzioni
Francese
attiser
Inglese
to poke
Spagnolo
atizar,
hurgonear
Italiano
attizzare,
rinfocolare
Tedesco
schüren.