atacài , vrb: atacare,
atzacare Definizione
pònnere duas cosas impare a manera de pàrrere totuna, de andhare o abbarrare impare s'una cun s'àtera (e fintzes abbarrare, istare che apicigau, nau de ccn.); giare a pitzu, betare manu a ccn. o a una cosa; cumenciare o pigare a fàere una faina
Sinonimi e contrari
acollegai,
afisciai,
afraighinare,
apicigai,
apodhai,
arbiare
/
acometare,
assaltizare,
atracae,
colpire
/
apilicare
/
comentzari,
temperare
| ctr.
ispitzigare
/
sessare
Modi di dire
csn:
atacai certus, pletu = atacare a brigare, andhare in lite; atacàresi (nadu de ccn.) = imbucai a chistionai sentza de si ndi pòdiri iscabbulli
Frasi
cussa colla atacat fintzas bidru ◊ si atacat bene no ispítzigat prus ◊ sa edra si ch'est atacada a su muru ◊ su fillu si fut atacau in domu fintzas e chi no fut arribbau su para (F.Marcialis)◊ como mi ataco innoje: cummente passat mi nce tzaco apitzu e mi dha papo!
2.
sos atacaos abbarrant chimbe e ses dies chin su tússiu ◊ a cussa fémina dh'enta atacara e furara ndi dh'enta s'oraria ◊ custas dies so atacadu a bula
3.
e atacat a pròere, a frocare, a brigare, a cantare!… no sessaiat prus ◊ apustis de sa cursa de sos molentes atzacaiaus sos ballos ◊ atachiant a cúmeros, cussos molentes!…◊ candho si atacat a chistionare cussu no faghet prus a si l'ispitzigare!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
accrocher,
coller,
commencer,
attaquer
Inglese
to assail
Spagnolo
pegar,
atacar
Italiano
attaccare,
investire
Tedesco
befestigen,
überschütten.
atacài 1 , vrb rfl: atacare 1,
atacari Definizione
pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua
Sinonimi e contrari
abbuare,
aclisare,
acuae,
apatai,
atrabentare,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
intuzare,
istichire,
istugiai,
tudai
Frasi
bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata
Traduzioni
Francese
se cacher
Inglese
to hide (oneself)
Spagnolo
esconderse
Italiano
nascóndersi
Tedesco
sich verstecken.
atacazàre , vrb Definizione
fàere tzàcurros e moida forte, nau fintzes de su bestiàmene chi istat a iscràmios
Sinonimi e contrari
atamazare,
intrigliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire du vacarme,
criailler
Inglese
to make an uproar
Spagnolo
hacer ruido
Italiano
strepitare
Tedesco
Krach machen.
atachedhài , vrb: tachedhai* Definizione
fàere intacas, genia de segadedhas prus che àteru po singiale
Sinonimi e contrari
intachedhai,
intatzare,
tacai,
tacullare
Traduzioni
Francese
encocher
Inglese
to notch
Spagnolo
hacer muescas
Italiano
intaccare
Tedesco
einschneiden.
atachizàre , vrb Definizione
brigare fatuvatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chercher chicane à qqn.
Inglese
to brawl
Spagnolo
reñir,
armar camorra
Italiano
attaccar brighe,
rissare
Tedesco
raufen.
ataciài, ataciàre , vrb: taciai* Definizione
pònnere tàcias, punciare; fàere sa crítiga, nàrrere cosa, fintzes brigare, pigare a boghes
Sinonimi e contrari
assindhigare,
atatzare,
briare,
certai,
criticai,
stronciai,
tuturare
2.
in domu sua no porit oberri buca chi luegus dh'atàciant!
Traduzioni
Francese
critiquer,
accuser
Inglese
to accuse,
to blame
Spagnolo
criticar
Italiano
criticare,
tacciare
Tedesco
bemängeln.
atacitài , vrb: tacitai Definizione
pònnere is tacitas, is bullitas
Sinonimi e contrari
acioae,
aciolai,
apunciai,
imbullitare,
impuncitai,
intzoare,
puntzare,
puntzitare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fixer avec des clous
Inglese
to nail
Spagnolo
tachonar
Italiano
imbullettare
Tedesco
mit Zwecken befestigen.
ataconài, ataconàre , vrb: taconare* Definizione
pònnere su tacone, aconciare is iscarpas; nau in cobertantza, cobèrrere
Sinonimi e contrari
| ctr.
istaconare
Traduzioni
Francese
changer les talons
Inglese
to botch shoes
Spagnolo
remendar los zapatos
Italiano
rabberciare le scarpe
Tedesco
ausbessern.
atafài, atafàre , vrb: atafiare Definizione
afundhare, pònnere in mesu, aintru de calecuna cosa; fintzes passare in calecunu logu (nau fintzes in su sensu de arrennèscere a cumprèndhere, o arrennèscere e bastat), bènnere o lòmpere po cumbinatzione
Sinonimi e contrari
aciufae,
atapai,
intafae,
pònnere
Frasi
innòi nci at una mina: a logu bellu nci apu atafau su pei! ◊ nci at atafau is peis a su ludu ◊ su marxani atafat sa farruncada po aggafai su pegus ◊ inue che dh'as atafada cussa cosa? ◊ che so atafadu in d-una mola e dhue aiat cosa cuada (Z.Porcu)
2.
non che atafaiat a cumprèndhere comente aiat fatu su babbu a dhi zare sas crupas de su chi fuit capitadu ◊ cussa note non che fuo atafadu a mi drumire ◊ in bella famíllia ch'est atafadu cricanne fémina!…◊ is sordaus nci atafant in crésia e forrogant in dónnia logu!
Etimo
itl.
taffiare
Traduzioni
Francese
fourrer
Inglese
to drive in
Spagnolo
meter
Italiano
cacciar déntro
Tedesco
hineinwerfen.
atamanàre , vrb Definizione
fàere sa cosa a unu tamanu, de totunu andhare, parívile, totu oguale
Sinonimi e contrari
aperperare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
homogénéiser
Inglese
to homogenize
Spagnolo
homogeneizar
Italiano
omogeneizzare
Tedesco
homogenisieren.
atambainàre , vrb Definizione
fàere bènnere s'illuinu, fàere sa conca de no cumprèndhere prus nudha (ma si narat fintzes po s'efetu de un’ispantu mannu)
Sinonimi e contrari
abbadhinare,
abbatzinare,
ammolighinare,
ibbadhinare,
ingadhinae,
intambainare,
scimingiai,
sturnigiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étourdir
Inglese
to daze
Spagnolo
aturdir
Italiano
stordire
Tedesco
betäuben.
atanagiàre, atanagliài , vrb: atanallai,
atenatzare,
atenazare,
atonallai Definizione
istrínghere o acapiare a tonàgias
Modi di dire
csn:
atenatzare un'animale = crastare cun sas tenatzas; atenazare a ccn. pro carchi cosa = dàreli a subra, brigàrelu, nàrrereli cosa
2.
est atonallau de sa miséria ◊ totus dhu atenazant a dhi bogare de cabu de fumare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
saisir ou serrer avec des tenailles
Inglese
to grip with pincers
Spagnolo
atenazar
Italiano
attanagliare
Tedesco
mit Zangen greifen.
atanài , vrb: atanare 1 Definizione
intrare, cuare in sa tana
Sinonimi e contrari
abbuare,
abbusare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
atupare,
cuerrai,
impercusinare,
incalancare,
infoxinae,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
tudai
Frasi
in cussu arruaxu si atanant is margianis ◊ su mergiani si est atanau atesu de sa genti
2.
candu s'ant cracau a bombas fuaus atanaus in d-una forada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se terrer,
se cloîtrer
Inglese
to go back to one's den
Spagnolo
esconderse en una guarida
Italiano
rintanarsi
Tedesco
sich verkriechen.
ataogàre , vrb: atogare,
atzogare Definizione
segare s'àlidu, no torrare àlidu po cosa chi istringhet o tupat o arreschet in su gúturu, istrínghere in su gúturu, fàere mancare s'ària, s'ossígenu; fàere mòrrere, pònnere s’atzavoga, sa puligada; atzogare est fintzes assogare, cassare a irfogu cun sa soga
Sinonimi e contrari
afocare,
aggangae,
aggangulitare,
aggangusare,
allupae,
apuligare
Frasi
si faghes mossu mannu ti atogas ◊ candho atogat s'iscudet a punzu pro no li arrèschere su mossu in bula ◊ sa pira cherfa atogat sa bula ◊ atogamus in s'àera luada de fumu ◊ in bula si mi atogat su faedhu ◊ dh'iant abbrancau e fatu mòrrede atzogau
2.
atogant dogn'idea ancora in fedu ◊ atogare sos fastizos ◊ mai prus in bula su faedhu si atoghet, paràula sarda pro sa sarda idea! (Z.A.Cappai)◊ e l'ant ataogada cudha brama chi de sa paghe fit sana promissa (Zr.Piga)
Traduzioni
Francese
étouffer
Inglese
to choke
Spagnolo
ahogar
Italiano
soffocare
Tedesco
ersticken.
atapài 1 , vrb: atapare,
atzapare 1 Definizione
iscúdere, fèrrere a ccn. logu o a ccn. cosa; iscutulare / iscalpas de atapare = iscarpas pro campu, de orropu
Sinonimi e contrari
aciapuai,
addabbai,
addrobbulare,
atumbae
/
arrúiri
/
ischirchinare,
iscontriai
Frasi
sas undhas de su mare andhant a si atapare a sos iscóglios ◊ su destinu mi at gitu contra a bentu e in iscóglios atapadu ◊ su bentu at atapadu sas naves totu apare ◊ su coro dhi atzapat che limbatzu de campana (I.Patta)◊ si arruit atapat is murrus a terra!
2.
si atapat che colora morzendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battre
Inglese
to hurl
Spagnolo
sacudir,
arrojar
Italiano
sbàttere,
sbatacchiare
Tedesco
schlagen.
ataparatàre , vrb Definizione
pònnere o cosire taparatos
Sinonimi e contrari
aciapuai,
ammeditzare,
apuntroxai,
atrapulai,
tzapugnire
Traduzioni
Francese
rapiécer
Inglese
to patch (up)
Spagnolo
remendar,
zurcir
Italiano
rattoppare
Tedesco
flicken.
atapiài , vrb: tapiai Definizione
fàere tàpios, muros de terra po serrare / a. sa porta = serrare sa zanna
Sinonimi e contrari
intapiai,
serrai
Etimo
ctl., spn.
(a)tapiar, tapiar
Traduzioni
Francese
clôturer
Inglese
to enclose
Spagnolo
tapiar
Italiano
recintare
Tedesco
einfrieden.
atarvài , vrb: atravai,
atravare,
atravari,
trabai Definizione
pònnere is trobeas a su brúciu de su pei de animales mannos iscapaos po no s’istesiare paschendho; intrare calecuna cosa a unu muru o àteru po aguantare firmu, fàere calecuna cosa po firmare a unu, pigare a ingannu
Sinonimi e contrari
trebeire,
trobeare
/
achilandrare,
ammilandrare,
apegonai,
archilare
/
prèndhere
| ctr.
istravare
2.
no ant pótiu fàchere nudha, atravaos in manos e in pedes ◊ est che boe atravadu
3.
sunt chircandhe de atravare sos focos ◊ su tontu gei coitat a si lassai atravari!
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entraver
Inglese
to shackle
Spagnolo
trabar
Italiano
impastoiare
Tedesco
fesseln.
atatamacàre , vrb Definizione
papare manna, de si tzatzare bene
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuzare,
afraschedhare,
,
imbrentai,
sgagliubbai tèrghere
Frasi
cussos sunt cumandhandhe e atatamacàndhesi, manicandhe a bàtoro barras, a brente prena e a concale bódiu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to satisfy one's appetite
Spagnolo
saciarse
Italiano
saziarsi
Tedesco
sich satt essen.
atatàre , vrb: atzatzare,
sassai,
tatare* Definizione
papare, bufare, fintzes a èssere prenos, fintzes a si ndhe bogare su fàmene, su sidi, su disígiu
Sinonimi e contrari
abbentrare,
assevare,
atzibbare,
colloviare,
ingomare,
isciusciare 1,
mascare,
tèrghere,
tesciare
Frasi
unu matzone in chirca de si atatare fit mirendhe unu bérgulu de ua ◊ isolve sos presorzos, no ti atates de promissas anzenas! ◊ "Deo su mere meu no l’ofenno", narat su cane, "ca si mi mancat issu no mi atato"
Traduzioni
Francese
rassasier
Inglese
to satiate
Spagnolo
saciar,
hartar
Italiano
saziare
Tedesco
sich satt essen.