atracàre , vrb: atragare,
atregare Definizione
su si cuare, firmare, camminare firmandhosi dónnia tanti giaendho atentzione po no si fàere a bíere, iscocandho
Sinonimi e contrari
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
apatai,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
intuzare,
istichire,
istumponai,
tudai
Frasi
sa robba si est atregada ◊ su lèpere est a s'atrega atrega ◊ su batu ch'est essidu atrega atrega ◊ sa gatu li est andhada a s'atrega atrega, a su sórighe, e candho che fit acurtzu che li est brincada a subra ◊ atracatu in su canale, mai ti cheres mustrare (G.Farris)◊ si est atracatu in d-una tupa isetandhe s'inimicu ◊ inoghe colat lestru, mancu si atregat
Traduzioni
Francese
marcher avec circonspection en s'arrêtant
Inglese
to walk cautiously
Spagnolo
esconderse,
andar con circunspección
Italiano
nascóndersi,
camminare con circospezióne,
soffermàndosi
Tedesco
sich verstecken,
mit Vorsicht gehen.
atràere , vrb: atràghere,
atrairi,
atràiri Definizione
tirare, acostire una cosa o a ccn. a sèi, acanta, tirare apitzu, nau fintzes de su pràghere de gente o cosa; tirai a ccn. o a ccn. cosa, tènnere assimbígiu
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
atirai
/
assemizare,
assimbigiai
Frasi
dogna criadura atrait a sa Natura
2.
custu piciochedhu atrait a su fradi: est lintu e pintu su fradi! ◊ su fizu a su babbu si li atraet ◊ no dhi assimbillat meda, ma gei dh'atrait
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attirer
Inglese
to attract
Spagnolo
atraer
Italiano
attrarre
Tedesco
anziehen.
atraessàre , vrb: atraissare,
atravessai,
atressai,
atrevessai,
traessai* Definizione
passare in d-unu logu andhandho de una parte a s’àtera, passandho in mesu; istare in giru; agatare po cumbinatzione o bènnere a betu, acanta; atressai si narat fintzes po cuncordare, fàere o pònnere bene una cosa; fàere unu terrenu (in costera) a traessas, a muros a istúturu
Sinonimi e contrari
aggrucare,
atravigare,
atreminare,
atruessai,
ruciare
/
atobiai,
capitare,
cumbinare
Modi di dire
csn:
ite atraessas? = a ue ses andhendhe?; fai sa cosa candu atressat = candho capitat, si cumbinat de la poder fàghere
Frasi
lugosos siant sos caminos chi atraessant! ◊ pro bídere sa chi addoro dia atraessare su mundhu ◊ sa bidha est atraessata dae s'istradone
2.
caminanne faghiat atintzione po no dhi atraessare in mesu de pes pículos de taulitas ◊ cussu cani, si mi atressat, nc'istupat a lestru! ◊ mi est atressau de biri su predi ◊ iscàvuant sa cosa aundi dhus atressat ◊ mi fiat atressau e m'iat nau de andai ◊ a su primu chi mi atressat arropu! ◊ fai chi is dimónius no si atressint ni in terra e ni in mari!◊ candu dhoi est su diàulu atressau, axiu tenis de fai atentzioni!…
3.
pintas rosas de aici bèni atressadas chi ispantas
4.
s'ortu, ca est in palinzu, l'amus totu atraessadu pro bi fàghere iscras
Traduzioni
Francese
traverser,
parcourir
Inglese
to run through
Spagnolo
atravesar
Italiano
attraversare,
percórrere
Tedesco
überqueren,
durchqueren.
atrafudhài , vrb: atrufudhai Definizione
si narat prus che àteru de su pane chi si ufrat, pesandho, cun su frammentu; nau in cobertantza, ofèndhere, su si annicare, fintzes su crèschere de sa bentre de fémina príngia
Sinonimi e contrari
pesai
/
abbrodhiare,
abbruvudhare,
acasidhare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
pirmare
Frasi
su pani bèni axedu postu in su forru si ndi atrufudhat
2.
cussa piciochedha at fatu a usu de figu arrapallina: a úndixi annus fiat giai cumentzendi a atrufudhai! ◊ apu cenau pagu in s'ora e portu sa brenti atrufudhada (A.Garau)◊ sa pasta est bella axera e atrufudhada ◊ sa giovunedha benit ingannada e abarrada est atrufudhada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gonfler
Inglese
to inflate
Spagnolo
hinchar
Italiano
gonfiare
Tedesco
aufblasen.
atragàre 1 , vrb Definizione
giare tragu, amargori, dispraxeres mannos
Sinonimi e contrari
afligire,
contribbulai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affliger
Inglese
to afflict
Spagnolo
afligir
Italiano
afflíggere
Tedesco
betrüben.
atraghentàre , vrb: atreghentare,
atrigantare,
atrighentare Definizione
treulare su trigu; fàere moida deasi a meda de fàere a tímere, fintzes tímere ebbia; pigare a cropos
Sinonimi e contrari
assuconare,
aterrai,
aterrighinare
/
catigare,
mazare,
perseghire,
surrai
2.
upas umanas atrigantadas de s'assuconu si chircant in miniera ◊ lampos e tronos atreghentant e acorant su pastoredhu ◊ si ch'est morta atreghentada a sa vista de cussos animales ◊ est a boghes atreghentendhe sa zente in sa carrela
3.
sos carabbineris l'ant atreghentadu a interrogatórios, li cheriant fàghere atrogare su chi no aiat fatu ◊ cuss'àlvure onzi travuntana l'atrighentat, la tríulat ◊ s'ierru fritu at atrigantadu sos casidhos (T.Solinas)◊ pro cussa mancànscia mi li so atraghentadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effarer,
effrayer
Inglese
to dismay
Spagnolo
espantar
Italiano
sgomentare
Tedesco
bestürzen.
atramudài, atramudàre , vrb: tramudai* Definizione
cambiare bestimentu, logu, cunditziones
Sinonimi e contrari
cambiai,
mudai,
stramudai
/
trubare
2.
che ant atramudau su bestiàmine a un'àtera cussorja
Traduzioni
Francese
changer
Inglese
to change
Spagnolo
cambiar
Italiano
cambiare
Tedesco
wechseln.
atrapidàre , vrb Definizione
tocare, istare a su toca toca cun is manos
Sinonimi e contrari
ammanucai,
apalpuzare,
aparpidare,
aplopodhare
Frasi
su prídiru ne bogat sos botighedhos de s'ozusantu, che abbuzat su pódhighe mannu a intro e dhi sinnat sos chizos e sighit a atrapidare in cussos tretos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
palper
Inglese
to pat
Spagnolo
manosear
Italiano
palpeggiare
Tedesco
befühlen.
atrasetàre , vrb: atresetare Sinonimi e contrari
ammaticorgiare,
malatratai
Frasi
tropu, tropu bos ant atrasetadu custos deunzos a pantza piena!…
Traduzioni
Francese
mortifier,
maltraiter
Inglese
to mortify,
to maltreat
Spagnolo
mortificar,
maltratar
Italiano
mortificare,
maltrattare
Tedesco
beschämen,
mißhandeln.
atrassài, atrassàre , vrb Definizione
tirare a longas, lassare istare a un'àteru tempus
Sinonimi e contrari
cambare,
crastinare,
pellongare
Modi di dire
csn:
dépidos, contos atrassados, atrassaus = betzos, lassados chentza pagados, chentza fatos de meda; atrassaisí de dépidus = barriàresi de dépidos, pònnere dépidos a meda
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
renvoyer,
différer
Inglese
to play for time
Spagnolo
atrasar
Italiano
differire,
temporeggiare
Tedesco
aufschieben,
zaudern.
atratàre , vrb Definizione
pigare sa trata, s'ormina, s’arrastu de animales o àteru chi at passau
Sinonimi e contrari
arrastai,
atrataritzare,
orminare,
ormizare,
trateare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
suivre à la trace
Inglese
to follow in s.o.'s tracks
Spagnolo
rastrear
Italiano
cercare seguendo le tràcce
Tedesco
jds. Spur verfolgen.
atratzài , vrb: atressai 1,
atretzare Definizione
frunire de ainas, de ferramentas, de cosas chi serbint / atratzai ccn. cosa = ammanitzare, cumbinare, ordiminzare
Sinonimi e contrari
achipagiai,
fornire
2.
tanti est nudha su chi as atratzau cun is ideas macas!…
Traduzioni
Francese
équiper,
outiller
Inglese
to equip
Spagnolo
equipar
Italiano
attrezzare
Tedesco
einrichten.
atraucàre , vrb Definizione
fàere o lassare ammammalucaos, coment'e atontaos, chentza cumprèndhere, fintzes ingannare, no arregodare is cosas o àteru
Sinonimi e contrari
abbalaucare,
abbelare,
abbengare,
abbentai,
abberelare,
asturdire,
atolondrai,
atontonare,
ispantai,
scilibriri,
stolondrai
Frasi
tue sighis a ti atraucare s'ànima chirchendhe veridades a su bentu!
Etimo
spn.
trabucar
Traduzioni
Francese
abasourdir,
ébahir
Inglese
to amaze
Spagnolo
asombrar,
pasmar
Italiano
sbalordire
Tedesco
bestürzen.
atraudhàe , vrb Definizione
su si calare coment'e istrecandhosi, po orruta o cropu
Traduzioni
Francese
s'affaisser
Inglese
to upset oneself
Spagnolo
desplomarse
Italiano
accasciarsi
Tedesco
zusammenbrechen.
atreculàre , vrb Definizione
pigare a befa
Sinonimi e contrari
atrecare
Traduzioni
Francese
bafouer,
railler
Inglese
to mock
Spagnolo
mofar
Italiano
beffare
Tedesco
verspotten.
atremenài, atremenàre, atremenàri , vrb: atreminai Definizione
pònnere trèmenes, làcanas, èssere a làcana o trèmini in mesu / atremenari a ccn. = fàgherelu istare in càncaros suos, in límites suos, in su sou
Sinonimi e contrari
alindare,
allacanai 1,
allimidai,
aorare
Frasi
cussa tanca atreminàt cun sa terra mia ◊ sa bíngia est atreminara cun s’arriu
Traduzioni
Francese
confiner
Inglese
to confine
Spagnolo
delimitar
Italiano
limitare,
confinare
Tedesco
begrenzen.
atrempinàre , vrb Definizione
fàere su trémpinu, su tostorrudu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piquer
Inglese
to offend
Spagnolo
picarse,
empeñarse
Italiano
impermalosire
Tedesco
sich kränken.
atrepillài , vrb: atropegliai,
atropegliare,
atropelliai,
atropelliare,
atropigliai,
atropillare,
atropogliare,
atrupegliare,
atrupelliai,
tripogliare Definizione
betare apare, pònnere sa cosa a dónnia manera chentza critériu, cunfúndhere totu; immarrire a meda, giare o pigare múngia, matana, pistare, catzigare, pònnere agiàgaru, arreolu, learesidha a pentzamentu / atropegliai is leis = andhare contra a sa leze, fàghere pagu o nudha contu de sas lezes a menisprésiu
Sinonimi e contrari
agiolotare,
scambillai,
stragamullai,
trumbugliai,
trumentai
/
atrobodhare,
imbogiare,
intrebedhai,
trabojare,
trobodhicai,
trobullai
| ctr.
assebiai
Frasi
tui bivis atrepillendi is cosas craras! ◊ cussu gei no si at a atropelliai, no dhi at a tropedhai sa língua! ◊ tui mi atropéllias dugna arrexonamentu ◊ mi atropògliat su narre, mi cunfundhet (A.Spanu)◊ mi aciapo sa mente atropogliada ◊ sa Sardigna, cun tantu atropogliadu faghe faghe, est sempre in manos anzenas
2.
tui ti atrupéllias po medas cosas, ma isceti una cosa est necessària ◊ fuit cun sa conca atropelliada de pistighinzos ◊ l'apo muntesu chentza l'atropellare, ca si su malàidu lu malústrias est peus
3.
Bobbore e Melledha furint atrupegliaos de su disígiu de ndhe iscarragiare s'iscusórgiu ◊ oi seu totu atrupelliada po allichidí
Etimo
spn.
atropellar
Traduzioni
Francese
bouleverser
Inglese
to upset
Spagnolo
desarreglar,
atropellar
Italiano
scompigliare,
sconvòlgere
Tedesco
durcheinander bringen.
atrevíre, atrevíri , vrb: atrivire,
atriviri Definizione
tènnere su coràgiu, pigare s’alidantza de fàere ccn. cosa difícile, cun arriscu; betare is manos apitzu po iscúdere, fàere gherra a unu
Sinonimi e contrari
acèrriri,
afrontí,
aprontai 1,
arriscai,
infíere,
isprontiri,
tramesare
| ctr.
timire
Frasi
a custa averténtzia mi atrivu ca gei iscís chi tengu sustàntzia ◊ no ti atrivas a tocare cussa criadura ca mi ponzo in mesu deo! ◊ su margiani si est atreviu candu in is brebeis mancaiant su meri e is canis! ◊ po s’arrespetu chi teniat a su meri, Barore no si fut atriviu a dhi nai ca no
2.
unu pópulu s'at a atriviri a un'àteru pópulu, unu regnu contras de un'àteru ◊ si fuant atrivius contras de issu, dh'iant bogau a foras ◊ ant a benni in mesu de bosatrus e s'ant a atriviri coment'e canis
Etimo
ctl.
atrevir-se
Traduzioni
Francese
oser
Inglese
to dare
Spagnolo
atreverse
Italiano
osare,
azzardarsi
Tedesco
wagen,
sich erkühnen.
atribuntzíre , vrb Definizione
fàere totu a tzirbisas
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrascillonai,
aggrunciare,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
frongire,
granculai,
ingrincipire
| ctr.
istirai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plier,
chiffonner
Inglese
to crumple
Spagnolo
arrugar,
chafar
Italiano
piegare,
gualcire
Tedesco
falten,
zerknittern.