atrichinzonàre , vrb Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrangillonai,
aggrunciare,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
frongire,
granculai,
iscrafangiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
flétrir,
rider,
chiffonner,
plisser
Inglese
to shrivel
Spagnolo
arrugar,
chafar
Italiano
raggrinzare
Tedesco
zerknittern.
atrimpanàre , vrb Definizione
fàere is timpanzos mannos, prenos, in su sensu de papare e tzatzare meda
Sinonimi e contrari
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to shiff oneself
Spagnolo
hartar
Italiano
satollarsi
Tedesco
sich sättigen.
atrincerài , vrb Definizione
fàere trinceras; pònnere in trincera, coment'e po si cuare, difèndhere, apartare, o fintzes pònnere unu aifatu de s'àteru a filera
Sinonimi e contrari
arrengherai
Traduzioni
Francese
retrancher
Inglese
to entrench
Spagnolo
atrincherar
Italiano
trincerare
Tedesco
verschanzen.
atripài , vrb: atripare Definizione
pigare a cropos, iscúdere; atumbare, tocare a cropu a calecunu logu
Sinonimi e contrari
abbanzare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripongiai,
fèrrere,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare
/
colpare
/
tipilire
Frasi
custu est su miu, custu su tuu: no c'est abbisóngiu de si atripai! ◊ fint totugantos iscudindhe, a chie podiat piús atripare ◊ canno su frailarzu comintzàt a atripare su martzedhu a s'incúdina acudiat crachi pitzinnu
2.
at zau un'iscartarada e at atripau sa conca ◊ trambedha trambedha at atripau a una mata ◊ custu s'est dadu a fàghere atripàndhesi a una parte e a s'àtera
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear
Italiano
picchiare
Tedesco
schlagen,
verprügeln.
atripedhài , vrb Definizione
camminare trisinandho is peis, o coment’e iscudendho is peis a terra
Sinonimi e contrari
acacigai,
pistae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piétiner
Inglese
to shuffle
Spagnolo
pisotear
Italiano
scalpicciare
Tedesco
scharren.
atripitzàre , vrb Definizione
fàere a tzirbisas, a pinnigas
Sinonimi e contrari
afrangillonai,
afrascillonai,
aggraminzonare,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atribuntzire,
frongire,
granculai
| ctr.
istirai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plier,
chiffonner
Inglese
to fold (up),
to wrinkle
Spagnolo
arrugar,
chafar
Italiano
piegare,
gualcire
Tedesco
falten,
zerknittern.
atripodhàre , vrb Definizione
fàere a tzirbisas, a pinnigas
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrangillonai,
aggruncire,
apigiare,
arruntzai,
artzipodhare,
atavellai,
atripitzare,
frongire,
granculai,
iscrafangiai
| ctr.
istirai
2.
fit unu betzighedhu totu pedhe e ossos, totu atripodhadu ◊ sa mama zughet sas manos atripodhadas dae s'abba manizada a totora
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plier,
chiffonner
Inglese
to bend,
to crease
Spagnolo
arrugar,
chafar
Italiano
piegare,
gualcire
Tedesco
falten,
zerknittern.
atrocài, atrocàre , vrb Definizione
fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore
2.
isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu)
3.
custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt!
Traduzioni
Francese
se troubler en parlant
Inglese
to become agitated while speaking
Spagnolo
enredarse
Italiano
turbarsi nel parlare
Tedesco
die Fassung beim Sprechen verlieren.
atrofizàre , vrb Definizione
minimare, torrare de pesu e de mannària po calecunu male, nau de un’organísimu o de un’arremu
Traduzioni
Francese
atrophier
Inglese
to atrophy
Spagnolo
atrofiar
Italiano
atrofizzare
Tedesco
atrophieren.
atronài, atronàre , vrb Definizione
coment'e leare sa conca, illuinare, atontare, pèrdere unu pagu sa capacidade de cumprèndhere
Sinonimi e contrari
atolondrai,
atordire,
isorgonare,
ispantare,
istronae,
scilibriri
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
assourdir
Inglese
to deafen
Spagnolo
atronar
Italiano
intronare
Tedesco
betäuben.
atronizàre , vrb Sinonimi e contrari
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispantamare,
ispramai,
istrementire,
stremessiri
2.
tiu Gabini rispondheit atronizau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
terrifier
Inglese
to terrify
Spagnolo
aterrorizar
Italiano
terrificare
Tedesco
entsetzen.
atropàre , vrb: atrupai,
atrupare Definizione
fàere a tropa, a chedhas, andhare in medas
Sinonimi e contrari
acedhae,
afollare,
apobulare,
arretolare,
assaurrare,
atrumare,
atutinare,
pinnicai
| ctr.
ispàlghere,
ispartzinai,
stallai
Frasi
sa zente si est atrupada in s'istrada, in pratza ◊ sos pitzinnos si sont atropatos apare ◊ si est atropau a unu grustu de sordaos ◊ su mere los at atropados pro los faedhare
Etimo
spn.
atropar
Traduzioni
Francese
se grouper,
se rassembler
Inglese
to group
Spagnolo
agrupar
Italiano
raggrupparsi
Tedesco
sich versammeln.
atrumàre , vrb: atrummare Definizione
fàere a truma, a chedha, istare o pònnere in medas impare, acanta
Sinonimi e contrari
abbudronare,
acedhae,
afiotae,
afollare,
apubulare,
arretolare,
assaurrare,
atropare,
atutinare
Frasi
fint totu atrumados a noe e a deghe ◊ sos tazos si sunt atrumados in s'abbadolzu ◊ fia giómpidu a una badhe terrorosa tota atrumada de feras ◊ si bi at atrumadu unu bene de zente ◊ intendhindhe cussu fragassu, sa zente si est atrumada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se presser
Inglese
to crowd (together)
Spagnolo
atiborrarse
Italiano
affollarsi
Tedesco
sich drängen.
atuduxàre , vrb: atutuxare Definizione
pigare a unu a su tzugu o tuxu; cassare, firmare, leare
Sinonimi e contrari
aggangae,
aggrangugliare,
aggangulitare,
apistijare,
apuligare,
martinicare,
strossai
/
arrestai
2.
finamentas a candho no l'amus sighidu no semus reséssidos a l'atuduxare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étrangler
Inglese
to strangle
Spagnolo
estrangular
Italiano
strozzare
Tedesco
erdrosseln.
atufài , vrb Definizione
fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu
Sinonimi e contrari
afungai,
afungorai,
allanire,
ammucorai,
ammufai,
annabrai,
intufire,
intuvare,
limire,
morighinire,
tufire
Etimo
spn.
atufar
Traduzioni
Francese
prendre une odeur de moisi,
moisir
Inglese
to grow musty
Spagnolo
enmohecer,
atufar
Italiano
prèndere odóre di tanfo,
ammuffire
Tedesco
dumpfig riechen,
verschimmeln.
atumbàe, atumbài, atumbàre , vrb: atummai,
atummare,
atzumbare,
tumbai Definizione
acropare sa conca apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho (chi s’istésiant e current po s’iscúdere cun sa conca); tocare a cropu o iscúdere a calecuna cosa, fintzes de malesaura, tocare a calecunu logu e fintzes fàere giúmburos
Sinonimi e contrari
abbruncai,
addumare,
atricuai,
becare,
intumbare
/
fèrrere
Modi di dire
csn:
atumbai cun su muru = perricare in debbadas cun chie no iscurtat nudha o cun chie podet de prus; no atumbat peis a terra = si creit meda, mancai tropu!
Frasi
est camminendi atumba atumba che brabei istasida ◊ malapat e mascu: a totus atumbat, a totus incorrat! ◊ is brebès si atumbant, singiale chi est acanta de pròere!
2.
fortzados sunt continu de istare a s'atzumba atzumba ◊ sas undhas a s'andha e torra mórigant sas abbas, si pessighint, si atopant e si atzumbant ◊ si che at atzumbadu sa conca a su muru
3.
no ti l'atzumbes, cussa segada, ca ti l'agghejas! ◊ su gallegianti atumbat e no tupat s'àcua me in su depósitu
4.
su labiolu est totu atzumbadu
Cognomi e Proverbi
prb:
totu atumbat a su didu segau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurter
Inglese
to bump
Spagnolo
cornear,
chocar
Italiano
cozzare,
urtare
Tedesco
stoßen.
atundài , vrb: atundhare,
atundhiare,
atunnare Definizione
fàere tundha una cosa, bogare is atzas, puntas; a logos, fintzes bènnere o acostire a unu tretu o a calecuna cosa ponendhosi a inghíriu
Sinonimi e contrari
arretundai,
atundhulare,
aturundhare,
intundhigare
/
arrodeare,
arrogliai
2.
sos ómines si atundhaint a s'umbra pro mandhicare, treulandhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arrondir
Inglese
to round
Spagnolo
redondear
Italiano
arrotondare
Tedesco
abrunden.
atundhulàre , vrb Definizione
fàere una cosa tundha, atundhare is atzas, is puntas
Sinonimi e contrari
arretundai,
atundai,
aturundhare
Frasi
si atúndhulant sos oros de sa pala de còghere ◊ mi atundhuleit cun àbbile manu unu betzu cun pódhighes de atalzu (A.Casula)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arrondir
Inglese
to round off
Spagnolo
achaflanar
Italiano
smussare
Tedesco
abstumpfen.
atupàre , vrb Definizione
prènnere de tupas, de matas; istichire in mesu de is tupas (fintzes cuare); cuare sa cara in calecuna cosa
Sinonimi e contrari
atupire,
imbuschire,
intupai,
intupire
/
abbuare,
aclisare,
acucai,
acusciare,
ammagare,
atanai,
atrabentare,
impertusare,
intanae,
intuvedhare,
istichire
2.
como si est atupadu, solamente chi dogni annu si faghet un'essida, ma poi torrat murros a padente
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
boiser,
cacher
Inglese
to forest
Spagnolo
forestar,
emboscarse
Italiano
imboschire,
imboscare
Tedesco
aufforsten,
verbergen.
aturài, aturàre , vrb Definizione
su istare o abbarrare in su matessi logu o de unu matessi betu o manera
Sinonimi e contrari
abarrai,
addurae,
afrimai,
imbarare
| ctr.
andai,
tocai 1
Frasi
est aturara sola in pratza ◊ depit aturai atentu ◊ po totu su merí est aturada citia ◊ si su trémulu est giagadu meda, aturat pitzigadu in sa tassita (G.Addis)
2.
mi funt aturaus cuatru sodhus
Cognomi e Proverbi
prb:
aturai in sa pinta giusta, in sa pinta ereta
Etimo
ctl.
aturar-se
Traduzioni
Francese
rester
Inglese
to stay
Spagnolo
quedarse
Italiano
restare,
rimanére
Tedesco
bleiben.