Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

atrichinzonàre , vrb Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrangillonai, aggrunciare, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, frongire, granculai, iscrafangiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu flétrir, rider, chiffonner, plisser Ingresu to shrivel Ispagnolu arrugar, chafar Italianu raggrinzare Tedescu zerknittern.

atrimpanàre , vrb Definitzione fàere is timpanzos mannos, prenos, in su sensu de papare e tzatzare meda Sinònimos e contràrios abbentruscare, abbidhiai, abbiscarzare, abbudagare, abbudhescare, abbuzare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se rassasier Ingresu to shiff oneself Ispagnolu hartar Italianu satollarsi Tedescu sich sättigen.

atrincerài , vrb Definitzione fàere trinceras; pònnere in trincera, coment'e po si cuare, difèndhere, apartare, o fintzes pònnere unu aifatu de s'àteru a filera Sinònimos e contràrios arrengherai Tradutziones Frantzesu retrancher Ingresu to entrench Ispagnolu atrincherar Italianu trincerare Tedescu verschanzen.

atripài , vrb: atripare Definitzione pigare a cropos, iscúdere; atumbare, tocare a cropu a calecunu logu Sinònimos e contràrios abbanzare, aciocai, addobbai, arropai, assurrare, atripongiai, fèrrere, isciúdere, magiare, mungiai, sussare / colpare / tipilire Frases custu est su miu, custu su tuu: no c'est abbisóngiu de si atripai! ◊ fint totugantos iscudindhe, a chie podiat piús atripare ◊ canno su frailarzu comintzàt a atripare su martzedhu a s'incúdina acudiat crachi pitzinnu 2. at zau un'iscartarada e at atripau sa conca ◊ trambedha trambedha at atripau a una mata ◊ custu s'est dadu a fàghere atripàndhesi a una parte e a s'àtera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frapper Ingresu to beat Ispagnolu golpear Italianu picchiare Tedescu schlagen, verprügeln.

atripedhài , vrb Definitzione camminare trisinandho is peis, o coment’e iscudendho is peis a terra Sinònimos e contràrios acacigai, pistae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu piétiner Ingresu to shuffle Ispagnolu pisotear Italianu scalpicciare Tedescu scharren.

atripitzàre , vrb Definitzione fàere a tzirbisas, a pinnigas Sinònimos e contràrios afrangillonai, afrascillonai, aggraminzonare, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, frongire, granculai | ctr. istirai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plier, chiffonner Ingresu to fold (up), to wrinkle Ispagnolu arrugar, chafar Italianu piegare, gualcire Tedescu falten, zerknittern.

atripodhàre , vrb Definitzione fàere a tzirbisas, a pinnigas Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrangillonai, aggruncire, apigiare, arruntzai, artzipodhare, atavellai, atripitzare, frongire, granculai, iscrafangiai | ctr. istirai 2. fit unu betzighedhu totu pedhe e ossos, totu atripodhadu ◊ sa mama zughet sas manos atripodhadas dae s'abba manizada a totora Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plier, chiffonner Ingresu to bend, to crease Ispagnolu arrugar, chafar Italianu piegare, gualcire Tedescu falten, zerknittern.

atrocài, atrocàre , vrb Definitzione fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore 2. isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu) 3. custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt! Tradutziones Frantzesu se troubler en parlant Ingresu to become agitated while speaking Ispagnolu enredarse Italianu turbarsi nel parlare Tedescu die Fassung beim Sprechen verlieren.

atrofizàre , vrb Definitzione minimare, torrare de pesu e de mannària po calecunu male, nau de un’organísimu o de un’arremu Tradutziones Frantzesu atrophier Ingresu to atrophy Ispagnolu atrofiar Italianu atrofizzare Tedescu atrophieren.

atronài, atronàre , vrb Definitzione coment'e leare sa conca, illuinare, atontare, pèrdere unu pagu sa capacidade de cumprèndhere Sinònimos e contràrios atolondrai, atordire, isorgonare, ispantare, istronae, scilibriri Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu assourdir Ingresu to deafen Ispagnolu atronar Italianu intronare Tedescu betäuben.

atronizàre , vrb Sinònimos e contràrios acicai, asciuconare, asciustrare, aterrighinare, ilgirare, ispantamare, ispramai, istrementire, stremessiri 2. tiu Gabini rispondheit atronizau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrifier Ingresu to terrify Ispagnolu aterrorizar Italianu terrificare Tedescu entsetzen.

atropàre , vrb: atrupai, atrupare Definitzione fàere a tropa, a chedhas, andhare in medas Sinònimos e contràrios acedhae, afollare, apobulare, arretolare, assaurrare, atrumare, atutinare, pinnicai | ctr. ispàlghere, ispartzinai, stallai Frases sa zente si est atrupada in s'istrada, in pratza ◊ sos pitzinnos si sont atropatos apare ◊ si est atropau a unu grustu de sordaos ◊ su mere los at atropados pro los faedhare Ètimu spn. atropar Tradutziones Frantzesu se grouper, se rassembler Ingresu to group Ispagnolu agrupar Italianu raggrupparsi Tedescu sich versammeln.

atrumàre , vrb: atrummare Definitzione fàere a truma, a chedha, istare o pònnere in medas impare, acanta Sinònimos e contràrios abbudronare, acedhae, afiotae, afollare, apubulare, arretolare, assaurrare, atropare, atutinare Frases fint totu atrumados a noe e a deghe ◊ sos tazos si sunt atrumados in s'abbadolzu ◊ fia giómpidu a una badhe terrorosa tota atrumada de feras ◊ si bi at atrumadu unu bene de zente ◊ intendhindhe cussu fragassu, sa zente si est atrumada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se presser Ingresu to crowd (together) Ispagnolu atiborrarse Italianu affollarsi Tedescu sich drängen.

atuduxàre , vrb: atutuxare Definitzione pigare a unu a su tzugu o tuxu; cassare, firmare, leare Sinònimos e contràrios aggangae, aggrangugliare, aggangulitare, apistijare, apuligare, martinicare, strossai / arrestai 2. finamentas a candho no l'amus sighidu no semus reséssidos a l'atuduxare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étrangler Ingresu to strangle Ispagnolu estrangular Italianu strozzare Tedescu erdrosseln.

atufài , vrb Definitzione fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu Sinònimos e contràrios afungai, afungorai, allanire, ammucorai, ammufai, annabrai, intufire, intuvare, limire, morighinire, tufire Ètimu spn. atufar Tradutziones Frantzesu prendre une odeur de moisi, moisir Ingresu to grow musty Ispagnolu enmohecer, atufar Italianu prèndere odóre di tanfo, ammuffire Tedescu dumpfig riechen, verschimmeln.

atumbàe, atumbài, atumbàre , vrb: atummai, atummare, atzumbare, tumbai Definitzione acropare sa conca apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho (chi s’istésiant e current po s’iscúdere cun sa conca); tocare a cropu o iscúdere a calecuna cosa, fintzes de malesaura, tocare a calecunu logu e fintzes fàere giúmburos Sinònimos e contràrios abbruncai, addumare, atricuai, becare, intumbare / fèrrere Maneras de nàrrere csn: atumbai cun su muru = perricare in debbadas cun chie no iscurtat nudha o cun chie podet de prus; no atumbat peis a terra = si creit meda, mancai tropu! Frases est camminendi atumba atumba che brabei istasida ◊ malapat e mascu: a totus atumbat, a totus incorrat! ◊ is brebès si atumbant, singiale chi est acanta de pròere! 2. fortzados sunt continu de istare a s'atzumba atzumba ◊ sas undhas a s'andha e torra mórigant sas abbas, si pessighint, si atopant e si atzumbant ◊ si che at atzumbadu sa conca a su muru 3. no ti l'atzumbes, cussa segada, ca ti l'agghejas! ◊ su gallegianti atumbat e no tupat s'àcua me in su depósitu 4. su labiolu est totu atzumbadu Sambenados e Provèrbios prb: totu atumbat a su didu segau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heurter Ingresu to bump Ispagnolu cornear, chocar Italianu cozzare, urtare Tedescu stoßen.

atundài , vrb: atundhare, atundhiare, atunnare Definitzione fàere tundha una cosa, bogare is atzas, puntas; a logos, fintzes bènnere o acostire a unu tretu o a calecuna cosa ponendhosi a inghíriu Sinònimos e contràrios arretundai, atundhulare, aturundhare, intundhigare / arrodeare, arrogliai 2. sos ómines si atundhaint a s'umbra pro mandhicare, treulandhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrondir Ingresu to round Ispagnolu redondear Italianu arrotondare Tedescu abrunden.

atundhulàre , vrb Definitzione fàere una cosa tundha, atundhare is atzas, is puntas Sinònimos e contràrios arretundai, atundai, aturundhare Frases si atúndhulant sos oros de sa pala de còghere ◊ mi atundhuleit cun àbbile manu unu betzu cun pódhighes de atalzu (A.Casula) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrondir Ingresu to round off Ispagnolu achaflanar Italianu smussare Tedescu abstumpfen.

atupàre , vrb Definitzione prènnere de tupas, de matas; istichire in mesu de is tupas (fintzes cuare); cuare sa cara in calecuna cosa Sinònimos e contràrios atupire, imbuschire, intupai, intupire / abbuare, aclisare, acucai, acusciare, ammagare, atanai, atrabentare, impertusare, intanae, intuvedhare, istichire 2. como si est atupadu, solamente chi dogni annu si faghet un'essida, ma poi torrat murros a padente Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boiser, cacher Ingresu to forest Ispagnolu forestar, emboscarse Italianu imboschire, imboscare Tedescu aufforsten, verbergen.

aturài, aturàre , vrb Definitzione su istare o abbarrare in su matessi logu o de unu matessi betu o manera Sinònimos e contràrios abarrai, addurae, afrimai, imbarare | ctr. andai, tocai 1 Frases est aturara sola in pratza ◊ depit aturai atentu ◊ po totu su merí est aturada citia ◊ si su trémulu est giagadu meda, aturat pitzigadu in sa tassita (G.Addis) 2. mi funt aturaus cuatru sodhus Sambenados e Provèrbios prb: aturai in sa pinta giusta, in sa pinta ereta Ètimu ctl. aturar-se Tradutziones Frantzesu rester Ingresu to stay Ispagnolu quedarse Italianu restare, rimanére Tedescu bleiben.