Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

atavellài , vrb Definitzione fàere s’orrobba (bestimentu) a tavellas, a pinnigas, a gajas Sinònimos e contràrios afaldizare, aggajai, illetimare, irfrunzire / afrangillonai, afrascillonai, afrignonare, apigiare, arruntzai, atribuntzire, frongire, granculai, iscrafangiai | ctr. istirai Ètimu ctl. (a)tavellar Tradutziones Frantzesu plisser Ingresu to pleat Ispagnolu plisar, tablear Italianu pieghettare Tedescu fälteln.

atecadiàre , vrb Definitzione nau de frutuàriu, aortire, fàere a tegadia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rabougrir Ingresu generally referred to fruit which grow badly Ispagnolu zocatearse Italianu imbozzacchire Tedescu einschrumpfen.

atechíre , vrb: atichire Definitzione su pigare a crèschere de una cosa prantada, de un'innestu, de calecuna cosa chi andhat in bonu; nau de su fogu, cumenciare a tènnere, inchèndhere, fàere fràmula Sinònimos e contràrios assocai, tènnere 2. su sèmene de su crabuvigu finamentas in sa roca atichit ◊ su fogu no atichiat e a foltza de lu sulare at segadu su sulavogu Tradutziones Frantzesu s'enraciner, fig. prendre Ingresu to sprout Ispagnolu arraigar, prender Italianu attecchire Tedescu Wurzel fassen.

atejàre , vrb Sinònimos e contràrios intristai 2. s'ànima mia est atejada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu attrister Ingresu to sadden Ispagnolu entristecer Italianu attristare Tedescu traurig werden.

atemperài, atemperàre , vrb: temperai* Definitzione giare sa tèmpera, atzargiare s’atza de una ferramenta (mescamente segante) po èssere prus forte (tostada) o bogare sa punta a un'aina po iscríere; fintzes mòvere o agghejare unu male Sinònimos e contràrios aciarxai / acadriare, comentzari, regulare 2. fiamas de amores dae unu bentu caldu atemperadas ◊ cust'úmidu mi atèmperat sos dolores! Tradutziones Frantzesu tremper Ingresu to harden Ispagnolu templar Italianu temprare Tedescu härten.

atèndhere , vrb: atendi, atèndiri, atènnere Definitzione tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego! Sinònimos e contràrios achistiri, contifizare, oloire | ctr. irbandhonare, lassai Frases sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi 2. cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu! 3. is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua Ètimu itl. attendere Tradutziones Frantzesu prendre soin, s'occuper de qqn, qqch. Ingresu to attend, to look after Ispagnolu atender Italianu accudire, dedicarsi, badare a qlcs., a qlc Tedescu versorgen, pflegen.

atendiài , vrb Definitzione pònnere o fàere a manera chi una cosa abbarret istirada, cun is càbudos o is oros tiraos Sinònimos e contràrios istèndhere, istenniare, istèrrere, istirare, stendiai, tèndhere Frases sa funi aténdiat fintzas chi si segat ◊ si aténdiat sa pasta cun su túturu Sambenados e Provèrbios prb: atendiai su pei in cunforma a su lentzoru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étendre Ingresu to stretch Ispagnolu distender Italianu distèndere, stirare Tedescu strecken.

ateneàe, ateneàre , vrb: ateniare Definitzione fàere tènnere, atzitzare, fàere a manera de apretare calecuna cosa, abbruxare unu terrenu ponendho su fogu a tentas aprontandhodhu po dh'arare; pònnere is operajos, is manorbas, a trebballare in sa tenta e fàere su trebballu de sa tenta totu a un'andhare (fàere a tenea, bogare sa tenta), pònnere a tenea, a filera, sighire in sa matessi cosa, fàere cun contivígiu, cun gana Sinònimos e contràrios aciopai, atiare, atorigare, auntzare, incidai, inciulai, insissiligai, intzullire, ubetzare / achicai, assissai, atzipare, ischichinare, scarrabbussonai / agguantai Frases ateneade su fogu, sinono su débbiu no brujat! ◊ ateneare sos canes 3. pro educascione bisonzat de si ateniare ue bi at zente meda totu pro sa matessi cosa ◊ si est ateneau issu etotu a fae su trabballu 4. is prus ateneaos faent sèmpere prus trabballu de is àteros ◊ po cini ist ateneau a trabballae incui nce tenet bonu dinare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fomenter Ingresu to foment Ispagnolu fomentar Italianu fomentare Tedescu fördern.

atepònnere , vrb Definitzione su si pònnere o andhare contras a un'àteru Sinònimos e contràrios apònnere Frases a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu, ma sa mama si est ateposta Tradutziones Frantzesu opposer, s'opposer Ingresu to oppose Ispagnolu oponer Italianu oppórre, oppórsi Tedescu entgegenstellen, sich widersetzen.

aterrài , vrb: aterrare Definitzione betare o calare a terra, pònnere in terra (mescamente nau de màchinas chi si pesant a bolare in is aeras, candho ant acabbau su bólidu); nau in cobertantza, fàere a bregúngia a unu, o fintzes andhare in contràriu a unu de mala manera; umiliare, cunsiderare cun umilesa / andai, movirisí aterra aterra = bassos bassos, cuatos cuatos Sinònimos e contràrios aterrighinare, isterricrare, isterrighinare, istragorzare / afachilare Frases sos ariopranos aterrant in s'arioportu ◊ un'ariopranu at aterradu in d-unu paris ◊ tui aterradí e no ti movast ca funt iscudendi de perda! 2. no apo aterrau sa mama, ma apo difesu su fizu ◊ at fatu domandha a sos carabbineris, l’ant fatu àbbile, ma in su Comunu ant aterradu totu e no l’ant fatu partire 3. ma chini si esaltat in supérbia at a èssiri umiliau e aterrau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrasser Ingresu to knock down Ispagnolu aterrizar Italianu atterrare Tedescu niederwerfen.

aterrighinàre , vrb Definitzione coment'e betare a terra faendho a tímere, fàere a tímere meda Sinònimos e contràrios aterrai, atraghentare, isterricrare / acicai, apramare, asciuconare, asciustrare, ilgirare, ispantamare, ispramai, isprauriri, stremessiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrifier Ingresu to terrify Ispagnolu aterrorizar Italianu atterrire Tedescu erschrecken.

atestimonzàre , vrb: distimonzare* Definitzione fàere a testimóngiu, su testimóngiu, nàrrere su chi s’ischit de una cosa o de una chistione Sinònimos e contràrios atorgare, testificai Tradutziones Frantzesu témoigner Ingresu to testify Ispagnolu testimoniar Italianu testimoniare Tedescu bezeugen.

ateterigàre , vrb: atetirigai, atetirigare, atitirigai Definitzione tènnere fritu meda, trèmere de su fritu, essire téteru de su fritu meda, ammarmurare de su fritu Sinònimos e contràrios abbidhiritzai, acancarronae, aggurjare, atitiglionai, cancarai, ingortigai, intetericare, inteterighedhare | ctr. caentare Frases fiat apretau atitirighendi, aspetendi s'istadi po si callentai (F.Carta)◊ parat a su fogu sas manos atetirigadas de su fritu ◊ si atitirigat in s'ierru po su frius ◊ unu manzanu l'agateint in sas iscalinas de chéjia ateterigadu de sa bidhia e de sa morte 2. candu s'ódiu pillonat in sa menti, ananti de una creatura apatigada, s'atitirigat su coru! (R.Piras) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engourdir Ingresu to numb Ispagnolu entumecer Italianu aggranchire Tedescu erstarren.

ateterighedhàre , vrb: atitirighedhare Definitzione fàere coment'e téteru de su fritu, istare o èssere morindho de fritu Sinònimos e contràrios abbidhiritzai, acancarronae, aggurjare, ateterigare, ateterigonare, cancarai, illibrinire, ingortigai, intetericare, inteterighedhare | ctr. caentare Frases in bidha si bi podet atitirighedhare candho fiocat e su nie si bi tratenet Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engourdir Ingresu to numb Ispagnolu aterir Italianu intirizzire Tedescu erstarren.

atibbài, atibbàre , vrb: atisbai Definitzione giare avertimentos; pertocare a, èssere a cuncordu cun Sinònimos e contràrios ammonestai, apretzetai, avertire, cossizare / acumentare 2. su chi abbarrat iscritu in custa pàgina atibbat ancora o est de ne bogare? Ètimu spn. atisbar Tradutziones Frantzesu prévenir, admonester Ingresu to inform, to warn Ispagnolu advertir Italianu avvertire, ammonire, collimare Tedescu ermahnen.

atibbiàre , vrb: atzibbiare Definitzione pònnere sa tíbbia, frimmare o prèndhere cun sa tíbbia (nadu mescamente de tzintas) Sinònimos e contràrios afibbiai Frases zughiat sos zóculos bene atibbiados a sos cambutzos ◊ cussu atíbbiat sa chintolza aissegus 2. si at atzibbiatu deretu sa medàglia in petorras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boucler Ingresu to buckle Ispagnolu abrochar la hebilla Italianu affibbiare Tedescu zuschnallen.

atibbíre, atibbíri , vrb Definitzione aferrare in su sensu de cumprèndhere su chi si narat o s’intendhet o liget Sinònimos e contràrios atinai, cumprèndhere Frases no atibbit nudha, cussu ◊ candho fist minore no atibbias (G.Ruju)◊ sas féminas si fint atristadas, fortzis ca aiant atibbidu s'irballu ◊ no si cumprendhiat, no beniat bene a atibbire cantu nos inghiriaiat ◊ s’argumentu de su líbberu non fit tantu bonu a atibbire ◊ sa tradutzioni mi est serbia po atibbí asua de is diferéntzias de is duas línguas Tradutziones Frantzesu comprendre Ingresu to perceive Ispagnolu percibir, entender Italianu percepire, comprèndere Tedescu wahrnehmen.

atidhài , vrb: tidhare Definitzione brinchitare, nau mescamente de is cuadhos; caminare impresse, lestros Sinònimos e contràrios atidhidai, brinchillai, cadrabudhai, ischeltiare, sadhie, subesciare Frases si ndi est andada atidhendi ◊ su fragu atidhat maris e montis ◊ comenti fatzu po atidhai su muru?◊ sa noti de santu Giuanni atidhastus su fogadoni 2. s'intendint is passus de sa sciampita lébius e atidhaus ◊ su coru miu po tui at sèmpiri atidhau 3. custas cosas faint atidhai su coru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sautiller Ingresu to hop Ispagnolu brincar, andar deprisa Italianu saltellare, balzellare Tedescu hüpfen, herumspringen.

atinài , vrb: atinare, atinari Definitzione èssere in tinu, portare tinu, atuare, àere presente sa cosa in sa mente, pentzare, cunsiderare is cosas Sinònimos e contràrios atibbire, atoare, penciai, supentire | ctr. irbariare Frases cun cussos issudhos in conca sa mama no est atinandhe mancu a fàchere un'acasazu a sos pitzinnos ◊ peus pro chie no atinat! ◊ atina a camminari! ◊ s'ómine si no est in tinu no atinat a nudha e a bortas fachet machíghines (M.Canu) Ètimu spn. atinar Tradutziones Frantzesu comprendre Ingresu to include Ispagnolu reflexionar Italianu comprèndere, riflèttere Tedescu verstehen, überlegen.

atipizàre , vrb Definitzione agatare assimbígios de una cosa a un'àtera o de unu a un'àteru a tales de dhu connòschere Sinònimos e contràrios abbentinnare, abbrembare, aerae, aergiai, afigurai, agghentinare, ammelmare, assemizare, assimbigiai Frases no si l'ammentaiat bene ca mancaiat annos medas, ma l'at atipizadu a sa mama ◊ unu vellone a petróliu daet lughe bastante, a denote, pro atipizare sos chi sunt intro de sa domo ◊ su piúere no lassaiat atipizare sa màchina ◊ cussu mi paret de lu connòschere ma no resesso a l'atipizare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ressembler Ingresu to resemble Ispagnolu parecerse Italianu rassomigliare Tedescu gleichen.

«« Torra a chircare