Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

atzurrumbàre , vrb Definitzione assicare meda, pigare totinduna unu tzurrumbu, un’assíchidu mannu Sinònimos e contràrios acicai, alvinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effrayer, épouvanter Ingresu to scare strongly Ispagnolu asustar Italianu spaventare forteménte Tedescu erschrecken.

audíre , vrb Definitzione iscurtare a unu coment'e giaendhodhi arrexone, nàrrere ca eja, giare coràgiu a fàere ccn. cosa, fàere a cumprèndhere de èssere de acórdiu Sinònimos e contràrios alentai, animai, incorai, indanimai | ctr. abbatire, chelcire, desanimai, scontrariai Frases chie audit at curpa che a chie faghet etotu ◊ l'at audidu sa mama a fàghere cussu sacrifítziu ◊ no cheriat dare sa domo, ma l'ant audidu sos parentes e l'at dada ◊ babbu tuo pro istare in cumpanzia audit a sos àteros ◊ sa mama, pro audire sa fizichedha, li at prantzadu su bestire pro sa festa ◊ no l'amus audidu a fàghere cussa, ma mancu ispostu ndhe l'amus ◊ nois andhamus a sa festa: a bi audis, tue? ◊ de sas tzovanedhas, sas prus sont audinne a sa brulla 2. so geo sa maca, chi no apo cumpresu e no apo audidu nudha! Ètimu itl. audire Tradutziones Frantzesu acquiescer, approuver Ingresu to approve Ispagnolu asentir, secundar Italianu assentire, approvare, assecondare Tedescu zustimmen, begünstigen.

aufàre , vrb Definitzione istare a ufas!, nau de chie dhi giaet ifadu dónnia cosa Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbrufulai, abbudhai, acasidhare, aconchedhare, acubare, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, pirmare, strugnai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouder, se fâcher Ingresu to sulk, to be vexed Ispagnolu enfadarse, torcer el morro Italianu imbroncire, corrucciarsi Tedescu schmollen, sich ärgern.

augurài, auguràre , vrb: aurare Definitzione giare is norabbonas, disigiare ccn. cosa, pruschetotu de bonu, a unu Sinònimos e contràrios | ctr. malaígere Frases bos àuro de lu bídere comente bois pregades e desizades ◊ como bos dia chèrrere aurare chi sa fortuna bos acumpanzet comente bos pregades Ètimu its ltn. a(u)gurare? Tradutziones Frantzesu souhaiter Ingresu to wish Ispagnolu desear Italianu augurare Tedescu wünschen.

auldàre , vrb: aurdare Definitzione atundhare s'atza de un'aina segante a fortza de dh’impreare Sinònimos e contràrios angudrai, ingudrai, irburdare, irmarrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu émousser Ingresu to blunt Ispagnolu embotar Italianu ottùndere Tedescu abstumpfen.

aúlghere , vrb: aúrghere Definitzione mòvere, pruschetotu nau de gente, in su sensu de si girare o s’incrubare, po comente unu est grassu / pps. aúlghidu Sinònimos e contràrios indugi, muciare, tròdhiri / aggafiare Frases no si podet aúrghere, mancu, de cantu est rassu ◊ dae sas concutzas e dae tratalios ti che ingrassas chi mancu ti aulghes! (Piras) Ètimu ltn. a(d) + urgere Tradutziones Frantzesu plier, bouger Ingresu to bend, to stir Ispagnolu inclinarse, moverse Italianu piegarsi, muòversi Tedescu sich bücken.

aundài , vrb: aundhare, aunnare, undai Definitzione calare s’undha, abba deasi a meda de fàere su logu totu a una paule; in cobertantza, cosa a meda Sinònimos e contràrios allagai, inundai | ctr. asciutai Frases in sas badhes s'intendhet su treghentu de sos rios aunnados ◊ li s'aundhant de prantu sas pupias 2. sos Santos de Sardigna ti aundhent de armonias! (G.M.Dettori) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu inonder Ingresu to flood Ispagnolu inundar Italianu inondare Tedescu überschwemmen.

aungràre , vrb Definitzione pònnere ungas, betare francas a sa cosa angena po che dha furare Sinònimos e contràrios afufai, arpiai, arrapagnare, arrapare 2, craspuare, furai, inghitai, irrobbare, iscabeciare, runtzinare, sdorrobbai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu escamoter Ingresu to pinch Ispagnolu birlar Italianu sgraffignare Tedescu wegnehmen.

auníre , vrb: unire Definitzione pònnere cosas diferentes o medas totus impare, pònnere o istare totus impare, betare totu a unu Sinònimos e contràrios acoglire, aggodhetare, audhire | ctr. iscrobare, pratziri, scuncordai Frases si sa sorte cheret a nos aunire amus a èssere cuntentos ambos duos ◊ a ti aunire sos coros impare no ti deghiat mancu a paragone! ◊ sos pastores si sunt aunidos in coperativa Tradutziones Frantzesu rassembler Ingresu to gather Ispagnolu juntar Italianu unire, riunire, unificare, raccògliere Tedescu vereinen, wiedervereinen, sammeln.

auntzàre , vrb: aunzare, untzare Definitzione atzitzare un’animale, una persona contras a calecunu, po si gherrare o brigare o àteru Sinònimos e contràrios aciopai, agungiari, alluscai, arruntzare, ateneae, atiare, atorigare, chissire, imbriscare, incidai, inciulai, insissiligai, intzifrire, intzigare, intzugare, intzullire, ubetzare | ctr. caciare Frases bidet canes in paghe e los aunzat ◊ a su pedidore li fit aunzendhe su cane ◊ at aunzadu su cane a sas berbeghes pro che las salarzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu exciter, pousser Ingresu to incite Ispagnolu azuzar, incitar Italianu aizzare Tedescu hetzen.

aurríre, aurríri , vrb Definitzione fàere unu bellu isvilupu, nau de erbas, matas, animales Sinònimos e contràrios imbènnere, isprannuscare, piciurrie Frases cantu prus ndhe li morit e prus ndhe li aurrit, de bestiàmine ◊ su sole aurrit sos disizos de bundhantes benales Tradutziones Frantzesu prospérer Ingresu to grow, to flourish Ispagnolu prosperar Italianu créscere, prosperare Tedescu wachsen, gedeihen.

ausentài, ausentàre , vrb rfl Definitzione su no dhue èssere in su logu, su no dhue andhare (e fartare in su logu) Sinònimos e contràrios mancai 2. deo babbu in disgràtzia so nadu, tocat chi m'isconnorte ca so in custu mundhu ausentadu, resto ausente Ètimu spn. ausentarse Tradutziones Frantzesu s'absenter Ingresu to go away Ispagnolu ausentarse Italianu assentarsi Tedescu sich entfernen.

autenticàre, autenticàri , vrb Definitzione averguare e nàrrere, de parte de un'autoridade, de chie est una cosa (mescamente una firma), atrogare chi una cosa torrat paris cun sa beridade, chi est cussa sa vera o bona Tradutziones Frantzesu authentifier Ingresu to authenticate Ispagnolu autenticar Italianu autenticare Tedescu beglaubigen.

autorizài, autorizàre , vrb Definitzione giare su permissu o fintzes s'órdine, autoridade o podere de fàere una cosa Tradutziones Frantzesu autoriser Ingresu to authorize Ispagnolu autorizar Italianu autorizzare Tedescu genehmigen.

avacàre , vrb: avocare 1 Definitzione finire o serrare s'annu de iscola, cumenciare is vacàntzias Frases s'annu sos iscolanos l'avocant in su mese de làmpadas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre ses vacances Ingresu to take holiday Ispagnolu tener las vacaciones Italianu prènder le vacanze Tedescu Urlaub nehmen.

avalèssi , vrb rfl Definitzione su si serbire de calecuna cosa o de ccn., nau mescamente in su sensu de ndhe aprofitare Sinònimos e contràrios avaliri Ètimu itl.t Tradutziones Frantzesu se servir de, faire usage de Ingresu to make use Ispagnolu valerse, acogerse Italianu avvalérsi Tedescu sich bedienen.

avallài , vrb rfl Definitzione pèrdere s'atentzione, istare chentza giare atentzione Sinònimos e contràrios iberiai, isagherare Frases su caboni est sempri a sa fritida, ca, si po pagu si avallat, margiani fraitzu ndi dhi furat is pudhas Tradutziones Frantzesu se distraire Ingresu to divert one's mind Ispagnolu distraerse Italianu distrarsi Tedescu sich ablenken.

avalorài , vrb: avalorare Definitzione betare o pònnere su prétziu, giare prus valore, importu, càrculu, pigare prus valore, prus capacidades Sinònimos e contràrios | ctr. ibbalorie Maneras de nàrrere csn: a. is dannus = perissiare; avalorai sa fidi = crèschere, afortire sa fide (in Deus) Frases cantu dh'ant avalorada cussa domu noa? ◊ su trabballu chi fait sa fémina in domu no est avalorau ◊ pitzinnu de virtude e de talentu, podiat sa famíglia avalorare ◊ sos poetas avalorant de onore sa Saldigna ◊ sa vena poética sua istesit avalorada dae s'ischire de pinna e de líteras Tradutziones Frantzesu mettre en valeur Ingresu to appreciate Ispagnolu valorar Italianu valutare, valorizzare Tedescu schätzen, aufwerten.

avalotài , vrb: avolotai, avolotare Definitzione pònnere tréulu, burdellu, fàere movimentu de betare apare, morigare sa cosa, fintzes pònnere s'unu contras a s'àteru Sinònimos e contràrios abbolotai, abborotai, buliare 1, sciambullai, streulai | ctr. apachiare, apasaogare, assantai, assebiai, assentulae Frases avolotaus che is macarronis de Pauli Ètimu ctl. avalotar Tradutziones Frantzesu bouleverser, brouiller Ingresu to upset Ispagnolu alborotar Italianu scompigliare Tedescu in Unordnung bringen, durcheinander bringen.

avampài, avampàre , vrb Definitzione nau de fogu tenendho, fàere a fràmula manna, meda, arta Sinònimos e contràrios acispare, apampai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu prendre feu Ingresu to flare up Ispagnolu arder Italianu avvampare Tedescu brennen.