Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aturedhàre 1 , vrb Definitzione istare o pònnere coment’e allorigaos, a unu túturu Sinònimos e contràrios acoconare, acucai, acuculiare, acugutzare, aculigionai, ammacionai, pinnichedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pelotonner Ingresu to crouch Ispagnolu encoger Italianu rannicchiarsi Tedescu sich zusammenkauern.

aturrài 1, aturràre , vrb: turrai* Definitzione pònnere in su fogu sa cosa fintzes chi essit assada, in colore de castàngia, passada a fogu, àrrida de si segare cun facilidade atrotigandhodha o pistandhodha; in cobertantza, fintzes fàere a zigota, a befa, pigare a boghes, intzirigare / èssere aturra aturra = apunta a brigare, megai de certai Sinònimos e contràrios ansare, arridae / incidai Frases fiu in coxina ghetendinci in d-unu paperi s'orxu chi iu aturrau ◊ aturrare su pane, sa pobassa ◊ su corpus de fizu meu l'azis lassadu supra de sos rocarjos, a l'aturrare soles e bentos ◊ as aturradu su papassinu tostu che sa preda! 2. sa genti fiat aturrendi a s'àrbitru Tradutziones Frantzesu dessécher, torréfier Ingresu to roast Ispagnolu desecar, tostar Italianu disseccare, torrefare Tedescu austrocknen, rösten.

aturundhàre , vrb: turundhare Definitzione segare a tundhu, fàere a paris, aggualare calecuna cosa Sinònimos e contràrios arretundai, atundai, atundhulare, intundhigare Frases sos deputados si ant aturundhadu s'istipéndhiu issoro a deghe milliones ◊ aturundho bocitedhas Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu arrondir Ingresu to round off Ispagnolu redondear Italianu arrotondare Tedescu abrunden.

atuturàe , vrb: atuturare, atuturrare Definitzione fàere a unu túturu (o a unu tuturru) e, po cussu etotu, atzirbisonare Sinònimos e contràrios abballonare, acrocoedhare, allomborae, ammurigonai, arrombulonai, arruedhulare, imboligare / ammuntonae / acragallai / aturedhare 1 | ctr. ispàlghere Frases sas berbeghes si sunt atuturadas comente ant intesu cussa traghidada ◊ pèsache custa camisa prantzada, sinono si atúturat torra! ◊ sos cartzones sunt totu atuturados ◊ si atuturrat preguntèndhesi a chie isse aiat dadu impitzu ◊ no atútures su pabilu ca mi serbit a iscríere! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler en cornet Ingresu to crumple up Ispagnolu abarquillarse, enroscarse Italianu accartocciare Tedescu zusammenrollen.

atuturighedhàre , vrb Definitzione fàere a unu tuturedhu istrintu istrintu, cracu (nau de orrobba o àteru deasi) Sinònimos e contràrios atuturae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froisser, chiffonner Ingresu to crumple up Ispagnolu abarquillarse, enroscarse Italianu accartocciare, contrarre Tedescu zusammenrollen, zusammenziehen.

atzaculitàre , vrb: atzucuritae, tziculitare* Definitzione fàere tzaculitas, èssere a tzaculitas Sinònimos e contràrios tzuluchitare Tradutziones Frantzesu avoir le hoquet Ingresu to hiccup Ispagnolu hipar Italianu singhiozzare Tedescu den Schluckauf haben.

atzantaràre , vrb: atzarantare Definitzione pigare a tzàntara, a befa, bogare o pònnere in bregúngia Sinònimos e contràrios abbefare, abbilgonzare, ibregungire, isbirgonzare Frases istaiat atzarantendhe sos àteros e isparghendhe lumenadas malas ◊ ti devo atzantarare in dogni festa si a cantare ti atrivis in logu! (Pirastru)◊ un'úrulu betesit de dolore, atzantaradu bidíndhesi in s'onore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir de honte, se moquer Ingresu to shame, to laugh at Ispagnolu mofarse, ridiculizar Italianu svergognare, derìdere Tedescu beschämen, auslachen.

atzerriài , vrb: cerriai, sirriai, tzerriai* Definitzione betare tzérrios, boghes, prànghere a boghes, pigare a boghes; nàrrere a boghe arta su númene de ccn. po chi bèngiat, o po bíere si dhu’est Sinònimos e contràrios abberriare, abbochinare, giuilare, insirriai, iscramorai / ciamare, lamai, muntire, tichirriare | ctr. cagliare, citire Frases in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu: no s'intendit atru che atzerriendu! 2. is animalis funt morendi acoment'e nosu cristianus, si aici si poreus atzerriai ◊ toca, bai e atzérria a babbu tuu, chi bengat! ◊ no portu prus súliru mancus po atzerriai Tradutziones Frantzesu crier, appeler Ingresu to shout, to call Ispagnolu gritar, llamar a voces Italianu gridare, chiamare Tedescu rufen.

atzimàre , vrb Definitzione segare, fàere a orrugos / a. sas ungras = segai, incurtzai is ungas Sinònimos e contràrios agigotare, arrogai, azinare, fragassare, iscassaudhare, secare / arroinare, chimentare, idarrocai, iscalabrare, iscempiai, istrossare / ischimare Frases paret chi cherfat atzotare a sos malintragnados chi ant dadu s'ischintorzada a su leperedhu: ero finas isse, isfidiadu malu, leat a l'atzimare! Ètimu itl. accimare Tradutziones Frantzesu fracasser Ingresu to smash Ispagnolu destrozar Italianu fracassare Tedescu zerbrechen.

atzinníre , vrb Definitzione fàere tzinnos Sinònimos e contràrios acinnai 1, ammiare Tradutziones Frantzesu faire signe Ingresu to make signs Ispagnolu hacer señas Italianu accennare Tedescu Zeichen geben.

atzipàre , vrb Definitzione aconciare su fogu ponendhodhoe bene is tzipas, is tzitzones Sinònimos e contràrios abbibare, achicai, assissai, ateneae, atzipajare, ischichinare, scarrabbussonai Frases est a s'atzipa atzipa duos mutzigones in su foghile Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu alimenter le feu Ingresu to foment Ispagnolu atizar el fuego Italianu fomentare, alimentare il fuòco Tedescu das Feuer unterhalten.

atzironàre , vrb Definitzione pònnere o apicigare tzirones, ligas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu panser Ingresu to stick a plaster on Ispagnolu poner un esparadrapo Italianu incerottare Tedescu ein Pflaster aufkleben.

atzotzàre , vrb Definitzione guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir couvi Ingresu to go rotten Ispagnolu podrirse el huevo Italianu diventare barlàccio Tedescu faulig werden.

atzumbaràre , vrb Definitzione fàere tzumbas, fàere totu a giúmburos Sinònimos e contràrios abbugnai, abburrutonare, aggatare, agiumbare, ammacigai, atzumbighedhare, atzumbonare, catulare, tofedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cabosser Ingresu to dent Ispagnolu abollar, magullar Italianu ammaccare Tedescu verbeulen.

atzumborài , vrb: atzumburai Definitzione fàere a tzúmburu, fàere giúmburos, tzurumbones Sinònimos e contràrios abbajonare, abbrentai, acocovedhae, agionedhare, allachedhare, atrotiai, colembrai, corcobare, inconchedhare, inconcobare Frases at atzumburau sa valígia de cartoni ◊ sa landiredhada forti chi at fatu at atzumborau is màchinas chi at agatau foras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se voûter Ingresu to bend Ispagnolu abollar Italianu ingobbire Tedescu buckelig werden.

atzumentàre , vrb: azumentare Definitzione agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu Sinònimos e contràrios acadhai, agiuventare Frases su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana 2. sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes Tradutziones Frantzesu gravir, monter Ingresu to clamber up Ispagnolu ayudar a alguien a subir en algún sitio Italianu inerpicarsi Tedescu klettern.

atzuntzudhàre , vrb: atzutzudhare Definitzione betare o pònnere is manos apitzu s'unu a s'àteru, brigandho e atripandhosi Sinònimos e contràrios acanciofai, aciufai 1, crazugai, incabigliare, tipiliare, tipilire, trifiare Frases si sont atzuntzudhaos e intas sàmbene s'ant bocau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en venir aux mains Ingresu to quarrel Ispagnolu pelear Italianu azzuffarsi Tedescu sich raufen.

atzupàre , vrb Definitzione atumbare a calecuna cosa, andhandho, su si firmare foedhandho Sinònimos e contràrios abbruncai, imbronconai, intuviae, trabbucai 1 Frases truvat a un'ala e atzupat a su carrone de una craca bullitada ◊ sos túncios de s'albore si atzupant cun sos sónnios mios ◊ zughia su piatu in manos, mi ant atzupadu e apo ispramminadu sa minestra in terra! Tradutziones Frantzesu trébucher Ingresu to bump, to trip up Ispagnolu tropezar Italianu urtare, inciampare Tedescu stoßen, stolpern.

atzuridàre , vrb Definitzione pigare a atzúrridos Sinònimos e contràrios afrontai, agiostrare, atzurrire, cadojare, iscamurriare, rumbicare, sfacidhiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu reprocher Ingresu to grudge Ispagnolu regañar Italianu rimproverare, rinfacciare Tedescu vorwerfen, tadeln.

atzurríre , vrb Definitzione lòmpere, giare o pònnere is manos apitzu a ccn.; pigare a atzúrridos Sinònimos e contràrios afarcai, botzicare, intriglire, tzurricare / afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare Frases est unu cane chi si atzurrit deretu a su furisteri ◊ Pepedhu perdeit su sentidu, atzurreit su mastru de linna e ambos si mazeint che sa fae (G.Addis) Tradutziones Frantzesu se jeter, se lancer Ingresu to throw oneself Ispagnolu lanzarse Italianu avventarsi Tedescu sich stürzen.