aturedhàre 1 , vrb Definition
istare o pònnere coment’e allorigaos, a unu túturu
Synonyms e antonyms
acoconare,
acucai,
acuculiare,
acugutzare,
aculigionai,
ammacionai,
pinnichedhare
Etymon
srd.
Translations
French
se pelotonner
English
to crouch
Spanish
encoger
Italian
rannicchiarsi
German
sich zusammenkauern.
aturrài 1, aturràre , vrb: turrai* Definition
pònnere in su fogu sa cosa fintzes chi essit assada, in colore de castàngia, passada a fogu, àrrida de si segare cun facilidade atrotigandhodha o pistandhodha; in cobertantza, fintzes fàere a zigota, a befa, pigare a boghes, intzirigare / èssere aturra aturra = apunta a brigare, megai de certai
Synonyms e antonyms
ansare,
arridae
/
incidai
Sentences
fiu in coxina ghetendinci in d-unu paperi s'orxu chi iu aturrau ◊ aturrare su pane, sa pobassa ◊ su corpus de fizu meu l'azis lassadu supra de sos rocarjos, a l'aturrare soles e bentos ◊ as aturradu su papassinu tostu che sa preda!
2.
sa genti fiat aturrendi a s'àrbitru
Translations
French
dessécher,
torréfier
English
to roast
Spanish
desecar,
tostar
Italian
disseccare,
torrefare
German
austrocknen,
rösten.
aturundhàre , vrb: turundhare Definition
segare a tundhu, fàere a paris, aggualare calecuna cosa
Synonyms e antonyms
arretundai,
atundai,
atundhulare,
intundhigare
Sentences
sos deputados si ant aturundhadu s'istipéndhiu issoro a deghe milliones ◊ aturundho bocitedhas
Etymon
itl.
Translations
French
arrondir
English
to round off
Spanish
redondear
Italian
arrotondare
German
abrunden.
atuturàe , vrb: atuturare,
atuturrare Definition
fàere a unu túturu (o a unu tuturru) e, po cussu etotu, atzirbisonare
Synonyms e antonyms
abballonare,
acrocoedhare,
allomborae,
ammurigonai,
arrombulonai,
arruedhulare,
imboligare
/
ammuntonae
/
acragallai
/
aturedhare 1
| ctr.
ispàlghere
Sentences
sas berbeghes si sunt atuturadas comente ant intesu cussa traghidada ◊ pèsache custa camisa prantzada, sinono si atúturat torra! ◊ sos cartzones sunt totu atuturados ◊ si atuturrat preguntèndhesi a chie isse aiat dadu impitzu ◊ no atútures su pabilu ca mi serbit a iscríere!
Etymon
srd.
Translations
French
rouler en cornet
English
to crumple up
Spanish
abarquillarse,
enroscarse
Italian
accartocciare
German
zusammenrollen.
atuturighedhàre , vrb Definition
fàere a unu tuturedhu istrintu istrintu, cracu (nau de orrobba o àteru deasi)
Synonyms e antonyms
atuturae
Etymon
srd.
Translations
French
froisser,
chiffonner
English
to crumple up
Spanish
abarquillarse,
enroscarse
Italian
accartocciare,
contrarre
German
zusammenrollen,
zusammenziehen.
atzaculitàre , vrb: atzucuritae,
tziculitare* Definition
fàere tzaculitas, èssere a tzaculitas
Synonyms e antonyms
tzuluchitare
Translations
French
avoir le hoquet
English
to hiccup
Spanish
hipar
Italian
singhiozzare
German
den Schluckauf haben.
atzantaràre , vrb: atzarantare Definition
pigare a tzàntara, a befa, bogare o pònnere in bregúngia
Synonyms e antonyms
abbefare,
abbilgonzare,
ibregungire,
isbirgonzare
Sentences
istaiat atzarantendhe sos àteros e isparghendhe lumenadas malas ◊ ti devo atzantarare in dogni festa si a cantare ti atrivis in logu! (Pirastru)◊ un'úrulu betesit de dolore, atzantaradu bidíndhesi in s'onore
Etymon
srd.
Translations
French
couvrir de honte,
se moquer
English
to shame,
to laugh at
Spanish
mofarse,
ridiculizar
Italian
svergognare,
derìdere
German
beschämen,
auslachen.
atzerriài , vrb: cerriai,
sirriai,
tzerriai* Definition
betare tzérrios, boghes, prànghere a boghes, pigare a boghes; nàrrere a boghe arta su númene de ccn. po chi bèngiat, o po bíere si dhu’est
Synonyms e antonyms
abberriare,
abbochinare,
giuilare,
insirriai,
iscramorai
/
ciamare,
lamai,
muntire,
tichirriare
| ctr.
cagliare,
citire
Sentences
in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu: no s'intendit atru che atzerriendu!
2.
is animalis funt morendi acoment'e nosu cristianus, si aici si poreus atzerriai ◊ toca, bai e atzérria a babbu tuu, chi bengat! ◊ no portu prus súliru mancus po atzerriai
Translations
French
crier,
appeler
English
to shout,
to call
Spanish
gritar,
llamar a voces
Italian
gridare,
chiamare
German
rufen.
atzimàre , vrb Definition
segare, fàere a orrugos / a. sas ungras = segai, incurtzai is ungas
Synonyms e antonyms
agigotare,
arrogai,
azinare,
fragassare,
iscassaudhare,
secare
/
arroinare,
chimentare,
idarrocai,
iscalabrare,
iscempiai,
istrossare
/
ischimare
Sentences
paret chi cherfat atzotare a sos malintragnados chi ant dadu s'ischintorzada a su leperedhu: ero finas isse, isfidiadu malu, leat a l'atzimare!
Etymon
itl.
accimare
Translations
French
fracasser
English
to smash
Spanish
destrozar
Italian
fracassare
German
zerbrechen.
atzinníre , vrb Definition
fàere tzinnos
Synonyms e antonyms
acinnai 1,
ammiare
Translations
French
faire signe
English
to make signs
Spanish
hacer señas
Italian
accennare
German
Zeichen geben.
atzipàre , vrb Definition
aconciare su fogu ponendhodhoe bene is tzipas, is tzitzones
Synonyms e antonyms
abbibare,
achicai,
assissai,
ateneae,
atzipajare,
ischichinare,
scarrabbussonai
Sentences
est a s'atzipa atzipa duos mutzigones in su foghile
Etymon
srd.
Translations
French
alimenter le feu
English
to foment
Spanish
atizar el fuego
Italian
fomentare,
alimentare il fuòco
German
das Feuer unterhalten.
atzironàre , vrb Definition
pònnere o apicigare tzirones, ligas
Etymon
srd.
Translations
French
panser
English
to stick a plaster on
Spanish
poner un esparadrapo
Italian
incerottare
German
ein Pflaster aufkleben.
atzotzàre , vrb Definition
guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu
Etymon
srd.
Translations
French
devenir couvi
English
to go rotten
Spanish
podrirse el huevo
Italian
diventare barlàccio
German
faulig werden.
atzumbaràre , vrb Definition
fàere tzumbas, fàere totu a giúmburos
Synonyms e antonyms
abbugnai,
abburrutonare,
aggatare,
agiumbare,
ammacigai,
atzumbighedhare,
atzumbonare,
catulare,
tofedhare
Etymon
srd.
Translations
French
cabosser
English
to dent
Spanish
abollar,
magullar
Italian
ammaccare
German
verbeulen.
atzumborài , vrb: atzumburai Definition
fàere a tzúmburu, fàere giúmburos, tzurumbones
Synonyms e antonyms
abbajonare,
abbrentai,
acocovedhae,
agionedhare,
allachedhare,
atrotiai,
colembrai,
corcobare,
inconchedhare,
inconcobare
Sentences
at atzumburau sa valígia de cartoni ◊ sa landiredhada forti chi at fatu at atzumborau is màchinas chi at agatau foras
Etymon
srd.
Translations
French
se voûter
English
to bend
Spanish
abollar
Italian
ingobbire
German
buckelig werden.
atzumentàre , vrb: azumentare Definition
agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu
Synonyms e antonyms
acadhai,
agiuventare
Sentences
su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana
2.
sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes
Translations
French
gravir,
monter
English
to clamber up
Spanish
ayudar a alguien a subir en algún sitio
Italian
inerpicarsi
German
klettern.
atzuntzudhàre , vrb: atzutzudhare Definition
betare o pònnere is manos apitzu s'unu a s'àteru, brigandho e atripandhosi
Synonyms e antonyms
acanciofai,
aciufai 1,
crazugai,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire,
trifiare
Sentences
si sont atzuntzudhaos e intas sàmbene s'ant bocau!
Etymon
srd.
Translations
French
en venir aux mains
English
to quarrel
Spanish
pelear
Italian
azzuffarsi
German
sich raufen.
atzupàre , vrb Definition
atumbare a calecuna cosa, andhandho, su si firmare foedhandho
Synonyms e antonyms
abbruncai,
imbronconai,
intuviae,
trabbucai 1
Sentences
truvat a un'ala e atzupat a su carrone de una craca bullitada ◊ sos túncios de s'albore si atzupant cun sos sónnios mios ◊ zughia su piatu in manos, mi ant atzupadu e apo ispramminadu sa minestra in terra!
Translations
French
trébucher
English
to bump,
to trip up
Spanish
tropezar
Italian
urtare,
inciampare
German
stoßen,
stolpern.
atzuridàre , vrb Definition
pigare a atzúrridos
Synonyms e antonyms
afrontai,
agiostrare,
atzurrire,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare,
sfacidhiri
Etymon
srd.
Translations
French
reprocher
English
to grudge
Spanish
regañar
Italian
rimproverare,
rinfacciare
German
vorwerfen,
tadeln.
atzurríre , vrb Definition
lòmpere, giare o pònnere is manos apitzu a ccn.; pigare a atzúrridos
Synonyms e antonyms
afarcai,
botzicare,
intriglire,
tzurricare
/
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Sentences
est unu cane chi si atzurrit deretu a su furisteri ◊ Pepedhu perdeit su sentidu, atzurreit su mastru de linna e ambos si mazeint che sa fae (G.Addis)
Translations
French
se jeter,
se lancer
English
to throw oneself
Spanish
lanzarse
Italian
avventarsi
German
sich stürzen.