Abbreviations Legenda | Symbols Legend

atipriàre , vrb: atripiare, atropiare, atrupiare Definition catzigare o istrecare e múrghere su súciu de calecuna cosa; istrínghere, múrghere is trastos, s’orrobba samunada, po che dhis bogare s’abba Synonyms e antonyms tilpiare* / intortijare, tortojare / irfrutuare Sentences a sa malàida l'at atrupiadu sa tita e de matéria ndh'at pienadu una tatza ◊ atropiaiat cun sas manos suas sa ua sèbera pro fàghere su binu de sa Missa ◊ unu tempus sa ua l'atropiaiant a pes Translations French presser English to squeeze Spanish exprimir Italian sprèmere, strizzare German pressen, auswringen.

atirài , vrb: atirare Definition tirare acostindho, fàere bènnere acanta, fàere acostire Synonyms e antonyms acoltziare | ctr. illalgare, istesare Sentences sa calamida si atirat su ferru Etymon itl. Translations French attirer English to attract Spanish atraer Italian attirare German anziehen.

ativài, ativàre , vrb Definition pònnere a fàere, pònnere in movimentu Synonyms e antonyms fàchere, traballare Sentences tantos impitzos, tantu traballare tempus no lassant a su disaogu: die e note mi tocat de ativare (M.Dore)◊ su ativare est dovere in zovania! ◊ si ativeint a istudare su fogu Translations French activer English to activate Spanish activar Italian attivare German in Betrieb setzen.

atoàre , vrb: atuai 1, atuare Definition fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones Synonyms e antonyms afetuare, assagumare, atinai, atuire, cunsentire, penciai, supentire / ammentare | ctr. irbariare Idioms csn: atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu! Sentences una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha 2. bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere Etymon itl. attuare Translations French comprendre par intuition, réfléchir English to sense, to be conscious, to reflect Spanish intuir, ser consciente, reflexionar Italian intuire, èssere cosciènte, riflèttere German intuitiv erkennen, bewußt sein, überlegen.

atocài, atocàre , vrb Definition su guguliare chi faent is canes, is gugúlios chi faent candho intendhent atesu àteros canes guguliandho o apedhandho; fàere atocu, atóchida; abboghinare che is canes, giare atocu, nàrrere cosa a ccn. fintzes a briga, a boghes; giare ifadu Synonyms e antonyms alloroscare, apedhae, arrulliai, aciaulai, baulai, imbauai, inciauai 2. candho fit massajada, sa Sardigna produiat meda: como l'atocant "Sardigna brujada" Etymon srd. Translations French aboyer English to bark Spanish ladrar, aullar Italian latrare German kläffen.

atochiàre , vrb: atzochiare, atzuchiare Definition tzucare, andhare o intrare a unu logu cun fuliesa e fortza, prus che àteru po fàere male, furare Synonyms e antonyms lòmpere Sentences su marzane fit a rodeu in chirca de atzochiare a sos crapitos ◊ issu fit sèmpere su primu a atzochiare a mesu de s'abbolotu Translations French faire irruption English to break into Spanish irrumpir Italian irrómpere German eindringen.

atoliàre , vrb: atuliare Definition fàere is cosas impresse e bene chentza istare perdendho tempus faendho e chentza fàere: a logos dhu narant in su sensu de iscumbatare, fàere unu cunfrontu, atobiare, tzerriare a su matessi logu Synonyms e antonyms afiliatare, spodhai Sentences za ti ndhe cheret de tempus a ndhe atuliare!…◊ istat sempre faghindhe ma no ndhe atúliat, no, de sa cosa! ◊ e candho ndhe atúlias a collire una maghinada de olia collindhe a una a una?! 2. suta su palcu si atzendhiant sos cuntrestos pro atoliare cale fit su mezus poeta cantendhe (S.Patatu) Etymon srd. Translations French faire vite, travailler efficacement English to work efficiently Spanish trabajar bien, despachar Italian lavorare, fare con efficiènza German tüchtig arbeiten.

atonài , vrb: atonare Definition papare calecuna cosa po asseliare su fàmene / atonai s'istògumu = leare unu mossu, manigare carchi cosa Synonyms e antonyms allemungiai, allibrinzare Sentences unu mossu de pane e casu atonat s'istòmacu Etymon itl. attonare Translations French restaurer, sustenter English to feed Spanish reconfortarse Italian rifocillare German stärken.

atontài , vrb: atontiai, atontare Definition fàere o essire tontu, fàere a tontu, istare coment'e ammammalucaos chentza cumprèndhere Synonyms e antonyms abbambanai, abbrabbalucai, abbucallotare, ammacocae, ammammalucai, atolondrai, atontixinare, collonare, improsae Sentences sas criaduras no si depent iscúdere, ca las atontat ◊ cussu mobetzugu tontu… a nosu fiat acanta de atontai! ◊ a cussu piciochedhu dh'atóntiant a corpus Etymon spn. Translations French abrutir, abêtir English to stun Spanish atontar Italian intontire German betäuben.

atontonàre , vrb: atuntonare Definition coment'e atontare etotu, fàere a tontone Synonyms e antonyms abbalaucare, abbanghelare, abbelare, abberelare, atolondrai, iselentare, istronae, isturdinare, scilibriri, stolondrai 2. sa pitzinna, iscontzadu su fatuzu, fit ancora atontonada e débbile ca in tres dies no aiat manigadu nudha Etymon srd. Translations French abasourdir English to astonish Spanish aturdir Italian sbalordire German verblüffen.

atontorronàre , vrb Definition fàere a tontorrone Synonyms e antonyms abbambanai, abbrabbalucai, abbucallotare, ammammalucai, atolondrai, atontai Etymon srd. Translations French abêtir English to stupefy Spanish aturdir Italian rintontire German betäuben.

atordíre , vrb: atrudiri, atuldire, aturdire, aturdiri Definition fàere abbarrare coment'e ammammalucaos, ispantaos, meravigliaos o fintzes timendho meda, coment’e chentza cumprèndhere, chentza atuamentos Synonyms e antonyms atolondrai, atronai, ispantare, istronae, scilibriri Sentences sa poesia aturdit, meravizat, ispantat (S.Casu)◊ restadu aturdidu so che berchedha ruta dae nidu (Z.Virdis)◊ partit su tiru e unu lamentu aturdit sa campagna: sa balla at fulminadu a Servadore! ◊ no bos aturdat su chi at a sutzèdere! ◊ inferru e ne morte no l'atuldit ◊ su prontudu no si atuldit e risponnet cun prontesa ◊ sa morti de custa picioca at atrudiu totu sa bidha 2. sa note dae chelu falaiat su lentore e deo sen'ammuntu: mi aturdiant sas palas de su fritu! Etymon ctl., spn. Translations French étourdir English to stun Spanish aturdir Italian stordire German betäuben.

atorgàre , vrb: atrocare 1, atrogare Definition nàrrere o fintzes fàere a cumprèndhere su chi unu at fatu o ischit, prus che àteru candho si dhu dimandhant, arrespondhendho a chie est imbistigandho, cricandho de ischire Synonyms e antonyms addulgare, ammítere, atroghire, averai, avriare 1, cufessare | ctr. dennegai, necare Sentences a su porrogu si est atzapadu in s'apretu de atrogare ◊ depes atrogare su chi ti so nendhe, ca est beru! ◊ sos carabbineris li cheriant fàghere atrogare cosa chi no aiat fatu ◊ at atrogadu fintzas sas culpas piús graves ◊ si lu cheres atrogare, custu ti l'at fatu àtere, no deo! ◊ est beru e no lu cheres atrocare! ◊ furat a totu e no atrogat mai ◊ de cantu so atroganne bi at iscritos ◊ sa teraca innanti at negadu, apusti at atrogadu totu Etymon spn. atorgar Translations French avouer English to admit Spanish reconocer, admitir Italian confessare, amméttere, attestare German gestehen.

atorigài, atorigàre , vrb: aturigare, aturricare Definition pruschetotu, pònnere o atzitzare is canes aifatu de gente o de animales; nau foedhandho de gente, giare una briga, pigare a tzérrios, bogare in bregúngia, nàrrere cosa a ccn. po dhi pònnere presse, po dhu apretare a fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms aciopai, agegherai, ateneae, atiare, auntzare, chissire, brigare, incidai, inciulai, insissiligai, intzugare, intzullire, ubetzare | ctr. caciare 2. si bi lompo los atúrigo, cussos pisedhos! ◊ no dhu depeus atorigai: depeus avantai is calidadis chi tenit (R.Boi)◊ sos Zudeos ant cumintzadu a l'aturricare nanne: Su sàpadu est pecadu a picare pesu a pala! Etymon ltn. auctoricare Translations French pousser, inciter English to instigate Spanish azuzar, reñir Italian aizzare German hetzen.

atortiàe, atortiài , vrb: atrotiai Definition atrotogiare, fàere trota una cosa dereta, fàere a gànciu, acancarronare Synonyms e antonyms abbajonare, addordigare*, agionedhare, allachedhare, atorciai, atrotixai, indortigare, tòlchere | ctr. indritare, intennerare Idioms csn: a. sa buca, is ogus = fàghere sos murros dortos, sos ogros totu zirados a un'ala; atrotiai is fuedhus = istropiare sas peràulas Sentences su pesu grai chi portat apitzus at atrotiau sa tàula ◊ at atrotiau un'arrogu de tundinu cun is manus ◊ su filuverru si atrótiat comenti dhu manígias ◊ su ferreri atrótiat su ferru a ferru de cuadhu ◊ su linnàmini candu no est bèni istasonau si atrótiat Translations French tordre English to wring Spanish torcer Italian tòrcere, stòrcere German biegen.

atortoràre , vrb Definition ifridare meda, ammarmurare, fàere tostau de su fritu Synonyms e antonyms abbidhiritzai, acancarronae, ateterigare, cancarai, ingortigai, inteterighedhare, tostorare, tostorichedhare Sentences s'aera che una fritza li pungheit sa cara atortorèndheli tota sa carena ◊ sa pedhe mia est atortorada de s'astrau 2. no bastat un'oju de sole a inchèndhere custu coro atortoradu, ca tue no mi ses fizu e ne deo ti so mama Etymon srd. Translations French geler English to freeze Spanish helar Italian gelare German zufrieren.

atoscài , vrb: atoscare, toscare* Definition pònnere o fàere pigare velenu o cosa chi faet male che a su velenu etotu; prènnere su logu, cundhire s'aera de velenos o cosas chi faent male a matedu o animales e gente Synonyms e antonyms abbelenare, alluae, atosicai, intoscai Sentences su fumu púdidu atoscat s'aera ◊ b'at fragu de timanza e suore chi atoscat ◊ oe sunt atoschendhe s'ambiente Translations French empoisonner, empester English to infect Spanish envenenar, contaminar Italian avvelenare, apestare German vergiften, verpesten.

atosicài, atosigài, atossicài, atossigài , vrb Definition pònnere o fàere pigare tóssicu, velenu, o àteru chi faet male che a su velenu etotu Synonyms e antonyms atoscai Etymon srd. Translations French intoxiquer English to poison Spanish intoxicar Italian intossicare German vergiften.

atostonàre , vrb Definition coment’e fàere su tostau, arrempellu, pruschetotu nau candho unu tirat agoa e no faet su chi depet Synonyms e antonyms acolconare, acorochinare Sentences su sero atostonat a si che corcare: su manzanu atostonat a si ndhe pesare! ◊ ti l'apo nadu tantas bias, a fàghere cussa cosa, ma as atostonadu e no l'as fata! 2. s'intendhet sa boghe afrigida e atostonada de su babbu pro sa fiza morta Etymon srd. Translations French hésiter, s'attarder English to loiter Spanish demorarse Italian indugiare, attardarsi German sich aufhalten.

atracàe, atracài , vrb Definition sodigare, giare a pitzu, betare manos a unu a trampa candho no si dh’ibertat Synonyms e antonyms atacai, atrapare 1 Sentences a cussa fémina dh'enta atracada in tali logu e furau ndi dh'enta s'oraria ◊ peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta, e àteras pestas prus malas funt atracandu sa limba nostra! (G.C.Mameli) Translations French attaquer, surprendre qqn. par la ruse English to catch by fraud Spanish atracar Italian assalire, sorprèndere con inganno German überfallen, erwischen.

«« Search again