aturedhàre 1 , vrb Definizione
istare o pònnere coment’e allorigaos, a unu túturu
Sinonimi e contrari
acoconare,
acucai,
acuculiare,
acugutzare,
aculigionai,
ammacionai,
pinnichedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se pelotonner
Inglese
to crouch
Spagnolo
encoger
Italiano
rannicchiarsi
Tedesco
sich zusammenkauern.
aturrài 1, aturràre , vrb: turrai* Definizione
pònnere in su fogu sa cosa fintzes chi essit assada, in colore de castàngia, passada a fogu, àrrida de si segare cun facilidade atrotigandhodha o pistandhodha; in cobertantza, fintzes fàere a zigota, a befa, pigare a boghes, intzirigare / èssere aturra aturra = apunta a brigare, megai de certai
Sinonimi e contrari
ansare,
arridae
/
incidai
Frasi
fiu in coxina ghetendinci in d-unu paperi s'orxu chi iu aturrau ◊ aturrare su pane, sa pobassa ◊ su corpus de fizu meu l'azis lassadu supra de sos rocarjos, a l'aturrare soles e bentos ◊ as aturradu su papassinu tostu che sa preda!
2.
sa genti fiat aturrendi a s'àrbitru
Traduzioni
Francese
dessécher,
torréfier
Inglese
to roast
Spagnolo
desecar,
tostar
Italiano
disseccare,
torrefare
Tedesco
austrocknen,
rösten.
aturundhàre , vrb: turundhare Definizione
segare a tundhu, fàere a paris, aggualare calecuna cosa
Sinonimi e contrari
arretundai,
atundai,
atundhulare,
intundhigare
Frasi
sos deputados si ant aturundhadu s'istipéndhiu issoro a deghe milliones ◊ aturundho bocitedhas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
arrondir
Inglese
to round off
Spagnolo
redondear
Italiano
arrotondare
Tedesco
abrunden.
atuturàe , vrb: atuturare,
atuturrare Definizione
fàere a unu túturu (o a unu tuturru) e, po cussu etotu, atzirbisonare
Sinonimi e contrari
abballonare,
acrocoedhare,
allomborae,
ammurigonai,
arrombulonai,
arruedhulare,
imboligare
/
ammuntonae
/
acragallai
/
aturedhare 1
| ctr.
ispàlghere
Frasi
sas berbeghes si sunt atuturadas comente ant intesu cussa traghidada ◊ pèsache custa camisa prantzada, sinono si atúturat torra! ◊ sos cartzones sunt totu atuturados ◊ si atuturrat preguntèndhesi a chie isse aiat dadu impitzu ◊ no atútures su pabilu ca mi serbit a iscríere!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rouler en cornet
Inglese
to crumple up
Spagnolo
abarquillarse,
enroscarse
Italiano
accartocciare
Tedesco
zusammenrollen.
atuturighedhàre , vrb Definizione
fàere a unu tuturedhu istrintu istrintu, cracu (nau de orrobba o àteru deasi)
Sinonimi e contrari
atuturae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froisser,
chiffonner
Inglese
to crumple up
Spagnolo
abarquillarse,
enroscarse
Italiano
accartocciare,
contrarre
Tedesco
zusammenrollen,
zusammenziehen.
atzaculitàre , vrb: atzucuritae,
tziculitare* Definizione
fàere tzaculitas, èssere a tzaculitas
Sinonimi e contrari
tzuluchitare
Traduzioni
Francese
avoir le hoquet
Inglese
to hiccup
Spagnolo
hipar
Italiano
singhiozzare
Tedesco
den Schluckauf haben.
atzantaràre , vrb: atzarantare Definizione
pigare a tzàntara, a befa, bogare o pònnere in bregúngia
Sinonimi e contrari
abbefare,
abbilgonzare,
ibregungire,
isbirgonzare
Frasi
istaiat atzarantendhe sos àteros e isparghendhe lumenadas malas ◊ ti devo atzantarare in dogni festa si a cantare ti atrivis in logu! (Pirastru)◊ un'úrulu betesit de dolore, atzantaradu bidíndhesi in s'onore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couvrir de honte,
se moquer
Inglese
to shame,
to laugh at
Spagnolo
mofarse,
ridiculizar
Italiano
svergognare,
derìdere
Tedesco
beschämen,
auslachen.
atzerriài , vrb: cerriai,
sirriai,
tzerriai* Definizione
betare tzérrios, boghes, prànghere a boghes, pigare a boghes; nàrrere a boghe arta su númene de ccn. po chi bèngiat, o po bíere si dhu’est
Sinonimi e contrari
abberriare,
abbochinare,
giuilare,
insirriai,
iscramorai
/
ciamare,
lamai,
muntire,
tichirriare
| ctr.
cagliare,
citire
Frasi
in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu: no s'intendit atru che atzerriendu!
2.
is animalis funt morendi acoment'e nosu cristianus, si aici si poreus atzerriai ◊ toca, bai e atzérria a babbu tuu, chi bengat! ◊ no portu prus súliru mancus po atzerriai
Traduzioni
Francese
crier,
appeler
Inglese
to shout,
to call
Spagnolo
gritar,
llamar a voces
Italiano
gridare,
chiamare
Tedesco
rufen.
atzimàre , vrb Definizione
segare, fàere a orrugos / a. sas ungras = segai, incurtzai is ungas
Sinonimi e contrari
agigotare,
arrogai,
azinare,
fragassare,
iscassaudhare,
secare
/
arroinare,
chimentare,
idarrocai,
iscalabrare,
iscempiai,
istrossare
/
ischimare
Frasi
paret chi cherfat atzotare a sos malintragnados chi ant dadu s'ischintorzada a su leperedhu: ero finas isse, isfidiadu malu, leat a l'atzimare!
Etimo
itl.
accimare
Traduzioni
Francese
fracasser
Inglese
to smash
Spagnolo
destrozar
Italiano
fracassare
Tedesco
zerbrechen.
atzinníre , vrb Definizione
fàere tzinnos
Sinonimi e contrari
acinnai 1,
ammiare
Traduzioni
Francese
faire signe
Inglese
to make signs
Spagnolo
hacer señas
Italiano
accennare
Tedesco
Zeichen geben.
atzipàre , vrb Definizione
aconciare su fogu ponendhodhoe bene is tzipas, is tzitzones
Sinonimi e contrari
abbibare,
achicai,
assissai,
ateneae,
atzipajare,
ischichinare,
scarrabbussonai
Frasi
est a s'atzipa atzipa duos mutzigones in su foghile
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alimenter le feu
Inglese
to foment
Spagnolo
atizar el fuego
Italiano
fomentare,
alimentare il fuòco
Tedesco
das Feuer unterhalten.
atzironàre , vrb Definizione
pònnere o apicigare tzirones, ligas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
panser
Inglese
to stick a plaster on
Spagnolo
poner un esparadrapo
Italiano
incerottare
Tedesco
ein Pflaster aufkleben.
atzotzàre , vrb Definizione
guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir couvi
Inglese
to go rotten
Spagnolo
podrirse el huevo
Italiano
diventare barlàccio
Tedesco
faulig werden.
atzumbaràre , vrb Definizione
fàere tzumbas, fàere totu a giúmburos
Sinonimi e contrari
abbugnai,
abburrutonare,
aggatare,
agiumbare,
ammacigai,
atzumbighedhare,
atzumbonare,
catulare,
tofedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cabosser
Inglese
to dent
Spagnolo
abollar,
magullar
Italiano
ammaccare
Tedesco
verbeulen.
atzumborài , vrb: atzumburai Definizione
fàere a tzúmburu, fàere giúmburos, tzurumbones
Sinonimi e contrari
abbajonare,
abbrentai,
acocovedhae,
agionedhare,
allachedhare,
atrotiai,
colembrai,
corcobare,
inconchedhare,
inconcobare
Frasi
at atzumburau sa valígia de cartoni ◊ sa landiredhada forti chi at fatu at atzumborau is màchinas chi at agatau foras
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se voûter
Inglese
to bend
Spagnolo
abollar
Italiano
ingobbire
Tedesco
buckelig werden.
atzumentàre , vrb: azumentare Definizione
agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu
Sinonimi e contrari
acadhai,
agiuventare
Frasi
su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana
2.
sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes
Traduzioni
Francese
gravir,
monter
Inglese
to clamber up
Spagnolo
ayudar a alguien a subir en algún sitio
Italiano
inerpicarsi
Tedesco
klettern.
atzuntzudhàre , vrb: atzutzudhare Definizione
betare o pònnere is manos apitzu s'unu a s'àteru, brigandho e atripandhosi
Sinonimi e contrari
acanciofai,
aciufai 1,
crazugai,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire,
trifiare
Frasi
si sont atzuntzudhaos e intas sàmbene s'ant bocau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en venir aux mains
Inglese
to quarrel
Spagnolo
pelear
Italiano
azzuffarsi
Tedesco
sich raufen.
atzupàre , vrb Definizione
atumbare a calecuna cosa, andhandho, su si firmare foedhandho
Sinonimi e contrari
abbruncai,
imbronconai,
intuviae,
trabbucai 1
Frasi
truvat a un'ala e atzupat a su carrone de una craca bullitada ◊ sos túncios de s'albore si atzupant cun sos sónnios mios ◊ zughia su piatu in manos, mi ant atzupadu e apo ispramminadu sa minestra in terra!
Traduzioni
Francese
trébucher
Inglese
to bump,
to trip up
Spagnolo
tropezar
Italiano
urtare,
inciampare
Tedesco
stoßen,
stolpern.
atzuridàre , vrb Definizione
pigare a atzúrridos
Sinonimi e contrari
afrontai,
agiostrare,
atzurrire,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare,
sfacidhiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
reprocher
Inglese
to grudge
Spagnolo
regañar
Italiano
rimproverare,
rinfacciare
Tedesco
vorwerfen,
tadeln.
atzurríre , vrb Definizione
lòmpere, giare o pònnere is manos apitzu a ccn.; pigare a atzúrridos
Sinonimi e contrari
afarcai,
botzicare,
intriglire,
tzurricare
/
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Frasi
est unu cane chi si atzurrit deretu a su furisteri ◊ Pepedhu perdeit su sentidu, atzurreit su mastru de linna e ambos si mazeint che sa fae (G.Addis)
Traduzioni
Francese
se jeter,
se lancer
Inglese
to throw oneself
Spagnolo
lanzarse
Italiano
avventarsi
Tedesco
sich stürzen.