Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

bandhulàre , vrb: bandulai, bandullai Definitzione istare bandhuleris, in giru chentza contu e chentza cabu; a logos, bandulai est a betare su bandhu, bandhire Sinònimos e contràrios arrochetai, arrociare, arruxulare, bannulerare, bantzillare, cilindronare, coluvronare, faghinerare, garronai, istrusciare, meriolare, tzincavesare Frases ge dh'iast a èssi pótziu fai ariseu, inveci de abarrai bandullendi! ◊ est abarrau bandulendi peri sa bidha ◊ aiat bandhuladu unu pagu innoghe unu pagu cudhae azummai duos annos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vagabonder, flâner Ingresu to wander Ispagnolu vagar Italianu girovagare Tedescu umherziehen, vagabundieren.

bangàre , vrb: pangai Definitzione fàere sa petza, fàere unu pegus a petza; bochíere Sinònimos e contràrios bangalare, masellare, spangai / bochire Frases su bangalarzu bendhet su chi at bangau 2. su corpus l'ant bangau a ferru fritu, sa bida li ant truncau (A.Mura) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abattre Ingresu to butcher Ispagnolu matar, carnear Italianu macellare Tedescu schlachten.

bannuleràre , vrb Definitzione essire, andhare a bagamundhare, a giru Sinònimos e contràrios arrochetai, arrociare, arruxulare, bandhulare, bergulare, cilindronare, coluvronare, corrunconai, faghinerare, garronai, istrusciare, trastamare, tzincavesare Frases est tzucatu a bannulerare peri sos tzilleris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vagabonder, flâner Ingresu to wander Ispagnolu vagar Italianu vagabondare Tedescu umherziehen, vagabundieren.

bantài, bantàre , vrb: abantai, vantai Definitzione giare is bàntidos, pònnere o nàrrere bene de unu, de una cosa, naendhondhe calidades bonas Sinònimos e contràrios abbagianai, alabai, alabantzai | ctr. ilzenzare, spretziai Frases su triballu, si est fatu bene, lis cheret bantadu ca los ànimat ◊ comintzeit a bantare sa muzere ponzendhechela in nues de chelu ◊ a chini si bantat si ballit unu corru! ◊ chie si bantat chi no fadhit mai, cussu naro ch'isbàgliat de piús!◊ lis at bantadu sa cosa nendhe chi fit bella e bona Ètimu itl. vantare Tradutziones Frantzesu faire des éloges, louer Ingresu to praise Ispagnolu elogiar, alabar Italianu elogiare Tedescu loben.

bantzicàre , vrb: bantzigare Definitzione mòvere su bàntzigu, giare a su brasciolu (o àteru) unu movimentu de andhetorra a sa matessi manera de su bàntzigu Sinònimos e contràrios achinnae, annacare, bannigare, cantzicare, chigliare, lachedhare, sansiae, tzannigare, tzantziare / saidare Maneras de nàrrere csn: andhare a su bàntzica bàntzica = andhare a s'istòntona istòntona; b. s'àlbure = saidàrela pro ndhe rúere su frutu Frases sa criadura si cheret bantzigada pro si drommire ◊ si lu bàntzigas pagu pagu si che drommit deretu, su pitzinnu ◊ sa mama vàdiat su pitzinnu bantzichendhe su brossolu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu balancer Ingresu to rock Ispagnolu mecer, acunar Italianu cullare, dondolare Tedescu wiegen, schaukeln.

baragiài , vrb: barajare Definitzione ammesturare, fàere is cartas; cuncordare, trassare, morigare cosas cun s'iscopu de ndhe aprofitare Sinònimos e contràrios transare 2. is cartas no dhas baràgiat sa morti Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu intriguer Ingresu to intrigue Ispagnolu barajar Italianu intrigare Tedescu Ränke schmieden, intrigieren.

barbatàre , vrb: abbalvatare, barvatare, brabatai 1, brabatari, varvatare Definitzione arare sa terra sa primu borta, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare po s'atóngiu (e púdrigat s'erba) Sinònimos e contràrios iscolturare Frases seu brabatendi su cungiau, cida chi benit Terminologia iscientìfica mssr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu premier labourage au printemps Ingresu to plough in Ispagnolu abonar en verde Italianu sovesciare Tedescu einackern.

barbatàre 1 , vrb: barbutai, borbotai, borbotare, brabatai, burbatare, burbutai, burbutare Definitzione istare naendho a murrúngiu, nàrrere cosa coment'e chesciandhosi Sinònimos e contràrios abbrabugliai, brocoai, imprabastulare, morrugnare, muciai, mulmutare, musci, smusciai, traganzare, trepedhare, tzuniare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu grogner, grommeler, bougonner, chuchoter Ingresu to grumble, to mumble Ispagnolu refunfuñar, musitar, bisbisar Italianu brontolare, borbottare, bisbigliare Tedescu murren, brummen, murmeln, flüstern.

bardanàre , vrb Definitzione andhare a fàere bardanas, furas mannas, idorrobbatórios Sinònimos e contràrios acrassare, apresai, furai, irrobbare, sdorrobbai Frases aiant bardanatu vulos, erveches e porcos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu razzier, piller, saccager Ingresu to sack Ispagnolu saquear, pillar Italianu razziare Tedescu rauben.

bargadàre , vrb: barghidare Definitzione pistare su linu àrridu po ndhe bogare s'ossu Sinònimos e contràrios iscardare, ogranai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu teiller, tiller, échauvrer Ingresu to hackle Ispagnolu agramar Italianu stigliare Tedescu brechen.

barigài, barigàre , vrb: varicare Definitzione su passare mescamente de su tempus / barigai s'eca = zumpare sa zanna Sinònimos e contràrios colare, ibarigai, passae Frases bàrigant sos annos, sas dies ◊ barigai s'ierru ◊ in zerru sas dies che bàrigant impresse ca sunt curtzas ◊ fint dissignendhe su modu de che barigare sa note ◊ barigada si ch'est sa pitzinnia ◊ barigada si ch'est s'istella mia: pro cussu mi est su logu iscuriadu! (B.Sulis) Ètimu ltn. varicare Tradutziones Frantzesu passer Ingresu to pass, to set Ispagnolu transcurrir, passar Italianu passare, tramontare Tedescu vergehen, untergehen.

barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definitzione andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Sinònimos e contràrios rundai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la ronde Ingresu to go out on rounds Ispagnolu rondar Italianu uscire di rónda Tedescu die Runde machen.

barriàre , vrb Definitzione pònnere càrrigu apitzu (nau fintzes de frutuàriu po matas, de impícios e fainas po gente); giare a pitzu a unu po dhi fàere male, cracare / barriare s'àinu, su cadhu = barriare sa cosa a subra de s'àinu, a subra de su cadhu Sinònimos e contràrios achidire, atuai, carriai* / carrabbugliai, crazugai | ctr. irbarriare, scarrigai Frases ant fatu sas cosas in mannu ma si sunt barriados de dépidos ◊ su carru l'aiant barriadu a ponte de incunza ◊ no mi bàrries de cumandhos ca so essindhe pro torrare luego ◊ abbàida comente at barriadu cuss'olia, ocannu: che pilu in pedhe ndh'est! ◊ s'aera est barriendhe e fossis proet 2. su cane li at barriadu a mossos a s'animale istranzu ◊ sos leones ant barriadu a un'animale mannu e si l'ant manigadu ◊ li sunt barriados sos canes ◊ l'at barriadu sa frebba e postu l'at in letu Tradutziones Frantzesu charger Ingresu to charge Ispagnolu cargar Italianu caricare Tedescu laden, angreifen.

barrinài , vrb: abbarrinai, berrinai, berrinare, verrinare Definitzione trebballare, istampare a berrina; fàere o intrare coment'e una berrina Frases custos cantos de linna cherent berrinados pro los intrare apare ◊ tenta chi arrendhesces a berrinare sa carrada! 2. s'idea nche li fit berrinada in conca ◊ mi berrinat in su ciorbedhu su spédhiu e su surrúngiu de is cosas chi no funt prus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vriller, forer, sonder Ingresu to gimlet Ispagnolu barrenar Italianu succhiellare, trivellare Tedescu anbohren.

basài , vrb: basare, vasare Definitzione giare basos, pigare a unu a basos Maneras de nàrrere csn: basare a pítighe = basai a ispítzulus; basare cun s'agu in buca = zúghere sa traitoria; èssiri a basa e imprassa = àere tratamentu mannu, èssere sempre paris Frases cussus funt sempri a basa e imprassa ◊ bàsami, bella, e bàsami, bella! ◊ tziu Berte si fit sinnau e aiat basau su pane ◊ ite non fiat su prexu de Lulú: mi at impressau e basau! ◊ torrandi, ca Sardigna ti basat in fronti, torra a sa sarda mamma trista e desolada! ◊ si acostat a sa fiza e si la istringhet forte basèndheli sos chizos ◊ cussa est un'istróllica, est sèmpiri basendi sa genti!◊ bai e basadhu a babbai: est coment'e chi basis a mimi etotu! Ètimu ltn. basiare Tradutziones Frantzesu embrasser, donner un baiser, baiser Ingresu to kiss Ispagnolu besar Italianu baciare Tedescu küssen.

basotàre , vrb Definitzione su abbarrare basandho, su basare fatuvatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bécoter Ingresu to smother with kisses Ispagnolu besuquear Italianu sbaciucchiare Tedescu küssen.

batacollàre , vrb: baticogliai, baticollai, baticollare, baticullare, batigogliai, batigollai Definitzione istare o pigare coment'e a gherra, a matana cun ccn. o calecuna cosa, nau fintzes in su sensu chi no si arrennescet a dominare, baliare, bínchere Sinònimos e contràrios acacigai, acracangiai, addongare, apatigai, cumbatare, infestare 2. bufas e ti fúrrias a conca chi no faet a ti baticollare! ◊ sunt resurtados a baticullare sos furones Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agacer, appresser Ingresu to molest, to oppress Ispagnolu batallar, pelear Italianu molestare, opprìmere Tedescu belästigen, bedrücken.

batagugliàre , vrb Definitzione betare apare, ammesturare totu, pònnere a tréulu Sinònimos e contràrios atrepillai, atrobodhare, imbogiare, trabojare, trebedhai, trobodhicai Tradutziones Frantzesu brouiller Ingresu to upset, to confuse Ispagnolu confundir Italianu confóndere, scompigliare Tedescu vermischen.

batallài, batallàre , vrb Definitzione foedhare a meda, a boghe arta Sinònimos e contràrios arrallai, bacagliare 1, batazare, batugliare, chistionai | ctr. cagliai, citire Frases batallendi tra issus, tzérriant infogaraus ◊ fiat giai mesunoti, dhu pigat a batallai e si seus drommius a is duas de chitzi ◊ funt batallendi po su prétziu ◊ custus políticus batallant, batallant, ma no cumbinant nudha! Sambenados e Provèrbios prb: su batallai meda fait sa dí pitica Tradutziones Frantzesu discuter avec agitation Ingresu to talk excitedly Ispagnolu batallar, acalorarse Italianu discùtere concitataménte Tedescu zanken, wortwechseln.

batiài , vrb: batiare, batigiare, batijare, batisai, batisare, batisciare, batisiare, batixae, batixare, batizare, betiai Definitzione in sa religione cristiana, giare su sacramentu de su batísimu a unu; intebidare s'abba frida po bufare; batisare est fintzes nm. Sinònimos e contràrios isbatijare / intebiai Frases Cristos e Santu Giuanne si sunt batixados paribari ◊ a s'ora de batigiare, leant su pupitu e si aviant a chéjia ◊ mi so pessatu: Lu bàtijo e a númene li pontzo "Fulanu" ◊ sa criatura l'apo a batisciare in sa gapella de santu Giacu ◊ prus che "batizare" naramus "batiare"◊ como bàtiant is pipios faendho sa missa 2. no bufis mai àcua tropu frida: batiadha, innantis! 3. be fachent batisares, cojuvios e àteras festas ◊ in bidha vi naschiant tantos pitzinnos e gasi si fachiant tantos batisciares Ètimu ltn. baptizare Tradutziones Frantzesu baptiser Ingresu to baptize Ispagnolu bautizar Italianu battezzare Tedescu taufen.

«« Torra a chircare