bandhulàre , vrb: bandulai,
bandullai Definizione
istare bandhuleris, in giru chentza contu e chentza cabu; a logos, bandulai est a betare su bandhu, bandhire
Sinonimi e contrari
arrochetai,
arrociare,
arruxulare,
bannulerare,
bantzillare,
cilindronare,
coluvronare,
faghinerare,
garronai,
istrusciare,
meriolare,
tzincavesare
Frasi
ge dh'iast a èssi pótziu fai ariseu, inveci de abarrai bandullendi! ◊ est abarrau bandulendi peri sa bidha ◊ aiat bandhuladu unu pagu innoghe unu pagu cudhae azummai duos annos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vagabonder,
flâner
Inglese
to wander
Spagnolo
vagar
Italiano
girovagare
Tedesco
umherziehen,
vagabundieren.
bangàre , vrb: pangai Definizione
fàere sa petza, fàere unu pegus a petza; bochíere
Sinonimi e contrari
bangalare,
masellare,
spangai
/
bochire
Frasi
su bangalarzu bendhet su chi at bangau
2.
su corpus l'ant bangau a ferru fritu, sa bida li ant truncau (A.Mura)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
abattre
Inglese
to butcher
Spagnolo
matar,
carnear
Italiano
macellare
Tedesco
schlachten.
bannuleràre , vrb Definizione
essire, andhare a bagamundhare, a giru
Sinonimi e contrari
arrochetai,
arrociare,
arruxulare,
bandhulare,
bergulare,
cilindronare,
coluvronare,
corrunconai,
faghinerare,
garronai,
istrusciare,
trastamare,
tzincavesare
Frasi
est tzucatu a bannulerare peri sos tzilleris
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vagabonder,
flâner
Inglese
to wander
Spagnolo
vagar
Italiano
vagabondare
Tedesco
umherziehen,
vagabundieren.
bantài, bantàre , vrb: abantai,
vantai Definizione
giare is bàntidos, pònnere o nàrrere bene de unu, de una cosa, naendhondhe calidades bonas
Sinonimi e contrari
abbagianai,
alabai,
alabantzai
| ctr.
ilzenzare,
spretziai
Frasi
su triballu, si est fatu bene, lis cheret bantadu ca los ànimat ◊ comintzeit a bantare sa muzere ponzendhechela in nues de chelu ◊ a chini si bantat si ballit unu corru! ◊ chie si bantat chi no fadhit mai, cussu naro ch'isbàgliat de piús!◊ lis at bantadu sa cosa nendhe chi fit bella e bona
Etimo
itl.
vantare
Traduzioni
Francese
faire des éloges,
louer
Inglese
to praise
Spagnolo
elogiar,
alabar
Italiano
elogiare
Tedesco
loben.
bantzicàre , vrb: bantzigare Definizione
mòvere su bàntzigu, giare a su brasciolu (o àteru) unu movimentu de andhetorra a sa matessi manera de su bàntzigu
Sinonimi e contrari
achinnae,
annacare,
bannigare,
cantzicare,
chigliare,
lachedhare,
sansiae,
tzannigare,
tzantziare
/
saidare
Modi di dire
csn:
andhare a su bàntzica bàntzica = andhare a s'istòntona istòntona; b. s'àlbure = saidàrela pro ndhe rúere su frutu
Frasi
sa criadura si cheret bantzigada pro si drommire ◊ si lu bàntzigas pagu pagu si che drommit deretu, su pitzinnu ◊ sa mama vàdiat su pitzinnu bantzichendhe su brossolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
balancer
Inglese
to rock
Spagnolo
mecer,
acunar
Italiano
cullare,
dondolare
Tedesco
wiegen,
schaukeln.
baragiài , vrb: barajare Definizione
ammesturare, fàere is cartas; cuncordare, trassare, morigare cosas cun s'iscopu de ndhe aprofitare
Sinonimi e contrari
transare
2.
is cartas no dhas baràgiat sa morti
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
intriguer
Inglese
to intrigue
Spagnolo
barajar
Italiano
intrigare
Tedesco
Ränke schmieden,
intrigieren.
barbatàre , vrb: abbalvatare,
barvatare,
brabatai 1,
brabatari,
varvatare Definizione
arare sa terra sa primu borta, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare po s'atóngiu (e púdrigat s'erba)
Sinonimi e contrari
iscolturare
Frasi
seu brabatendi su cungiau, cida chi benit
Terminologia scientifica
mssr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
premier labourage au printemps
Inglese
to plough in
Spagnolo
abonar en verde
Italiano
sovesciare
Tedesco
einackern.
barbatàre 1 , vrb: barbutai,
borbotai,
borbotare,
brabatai,
burbatare,
burbutai,
burbutare Definizione
istare naendho a murrúngiu, nàrrere cosa coment'e chesciandhosi
Sinonimi e contrari
abbrabugliai,
brocoai,
imprabastulare,
morrugnare,
muciai,
mulmutare,
musci,
smusciai,
traganzare,
trepedhare,
tzuniare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
grogner,
grommeler,
bougonner,
chuchoter
Inglese
to grumble,
to mumble
Spagnolo
refunfuñar,
musitar,
bisbisar
Italiano
brontolare,
borbottare,
bisbigliare
Tedesco
murren,
brummen,
murmeln,
flüstern.
bardanàre , vrb Definizione
andhare a fàere bardanas, furas mannas, idorrobbatórios
Sinonimi e contrari
acrassare,
apresai,
furai,
irrobbare,
sdorrobbai
Frasi
aiant bardanatu vulos, erveches e porcos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
razzier,
piller,
saccager
Inglese
to sack
Spagnolo
saquear,
pillar
Italiano
razziare
Tedesco
rauben.
bargadàre , vrb: barghidare Definizione
pistare su linu àrridu po ndhe bogare s'ossu
Sinonimi e contrari
iscardare,
ogranai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
teiller,
tiller,
échauvrer
Inglese
to hackle
Spagnolo
agramar
Italiano
stigliare
Tedesco
brechen.
barigài, barigàre , vrb: varicare Definizione
su passare mescamente de su tempus / barigai s'eca = zumpare sa zanna
Sinonimi e contrari
colare,
ibarigai,
passae
Frasi
bàrigant sos annos, sas dies ◊ barigai s'ierru ◊ in zerru sas dies che bàrigant impresse ca sunt curtzas ◊ fint dissignendhe su modu de che barigare sa note ◊ barigada si ch'est sa pitzinnia ◊ barigada si ch'est s'istella mia: pro cussu mi est su logu iscuriadu! (B.Sulis)
Etimo
ltn.
varicare
Traduzioni
Francese
passer
Inglese
to pass,
to set
Spagnolo
transcurrir,
passar
Italiano
passare,
tramontare
Tedesco
vergehen,
untergehen.
barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definizione
andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare
Sinonimi e contrari
rundai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire la ronde
Inglese
to go out on rounds
Spagnolo
rondar
Italiano
uscire di rónda
Tedesco
die Runde machen.
barriàre , vrb Definizione
pònnere càrrigu apitzu (nau fintzes de frutuàriu po matas, de impícios e fainas po gente); giare a pitzu a unu po dhi fàere male, cracare / barriare s'àinu, su cadhu = barriare sa cosa a subra de s'àinu, a subra de su cadhu
Sinonimi e contrari
achidire,
atuai,
carriai*
/
carrabbugliai,
crazugai
| ctr.
irbarriare,
scarrigai
Frasi
ant fatu sas cosas in mannu ma si sunt barriados de dépidos ◊ su carru l'aiant barriadu a ponte de incunza ◊ no mi bàrries de cumandhos ca so essindhe pro torrare luego ◊ abbàida comente at barriadu cuss'olia, ocannu: che pilu in pedhe ndh'est! ◊ s'aera est barriendhe e fossis proet
2.
su cane li at barriadu a mossos a s'animale istranzu ◊ sos leones ant barriadu a un'animale mannu e si l'ant manigadu ◊ li sunt barriados sos canes ◊ l'at barriadu sa frebba e postu l'at in letu
Traduzioni
Francese
charger
Inglese
to charge
Spagnolo
cargar
Italiano
caricare
Tedesco
laden,
angreifen.
barrinài , vrb: abbarrinai,
berrinai,
berrinare,
verrinare Definizione
trebballare, istampare a berrina; fàere o intrare coment'e una berrina
Frasi
custos cantos de linna cherent berrinados pro los intrare apare ◊ tenta chi arrendhesces a berrinare sa carrada!
2.
s'idea nche li fit berrinada in conca ◊ mi berrinat in su ciorbedhu su spédhiu e su surrúngiu de is cosas chi no funt prus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vriller,
forer,
sonder
Inglese
to gimlet
Spagnolo
barrenar
Italiano
succhiellare,
trivellare
Tedesco
anbohren.
basài , vrb: basare,
vasare Definizione
giare basos, pigare a unu a basos
Modi di dire
csn:
basare a pítighe = basai a ispítzulus; basare cun s'agu in buca = zúghere sa traitoria; èssiri a basa e imprassa = àere tratamentu mannu, èssere sempre paris
Frasi
cussus funt sempri a basa e imprassa ◊ bàsami, bella, e bàsami, bella! ◊ tziu Berte si fit sinnau e aiat basau su pane ◊ ite non fiat su prexu de Lulú: mi at impressau e basau! ◊ torrandi, ca Sardigna ti basat in fronti, torra a sa sarda mamma trista e desolada! ◊ si acostat a sa fiza e si la istringhet forte basèndheli sos chizos ◊ cussa est un'istróllica, est sèmpiri basendi sa genti!◊ bai e basadhu a babbai: est coment'e chi basis a mimi etotu!
Etimo
ltn.
basiare
Traduzioni
Francese
embrasser,
donner un baiser,
baiser
Inglese
to kiss
Spagnolo
besar
Italiano
baciare
Tedesco
küssen.
basotàre , vrb Definizione
su abbarrare basandho, su basare fatuvatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bécoter
Inglese
to smother with kisses
Spagnolo
besuquear
Italiano
sbaciucchiare
Tedesco
küssen.
batacollàre , vrb: baticogliai,
baticollai,
baticollare,
baticullare,
batigogliai,
batigollai Definizione
istare o pigare coment'e a gherra, a matana cun ccn. o calecuna cosa, nau fintzes in su sensu chi no si arrennescet a dominare, baliare, bínchere
Sinonimi e contrari
acacigai,
acracangiai,
addongare,
apatigai,
cumbatare,
infestare
2.
bufas e ti fúrrias a conca chi no faet a ti baticollare! ◊ sunt resurtados a baticullare sos furones
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
agacer,
appresser
Inglese
to molest,
to oppress
Spagnolo
batallar,
pelear
Italiano
molestare,
opprìmere
Tedesco
belästigen,
bedrücken.
batagugliàre , vrb Definizione
betare apare, ammesturare totu, pònnere a tréulu
Sinonimi e contrari
atrepillai,
atrobodhare,
imbogiare,
trabojare,
trebedhai,
trobodhicai
Traduzioni
Francese
brouiller
Inglese
to upset,
to confuse
Spagnolo
confundir
Italiano
confóndere,
scompigliare
Tedesco
vermischen.
batallài, batallàre , vrb Definizione
foedhare a meda, a boghe arta
Sinonimi e contrari
arrallai,
bacagliare 1,
batazare,
batugliare,
chistionai
| ctr.
cagliai,
citire
Frasi
batallendi tra issus, tzérriant infogaraus ◊ fiat giai mesunoti, dhu pigat a batallai e si seus drommius a is duas de chitzi ◊ funt batallendi po su prétziu ◊ custus políticus batallant, batallant, ma no cumbinant nudha!
Cognomi e Proverbi
prb:
su batallai meda fait sa dí pitica
Traduzioni
Francese
discuter avec agitation
Inglese
to talk excitedly
Spagnolo
batallar,
acalorarse
Italiano
discùtere concitataménte
Tedesco
zanken,
wortwechseln.
batiài , vrb: batiare,
batigiare,
batijare,
batisai,
batisare,
batisciare,
batisiare,
batixae,
batixare,
batizare,
betiai Definizione
in sa religione cristiana, giare su sacramentu de su batísimu a unu; intebidare s'abba frida po bufare; batisare est fintzes nm.
Sinonimi e contrari
isbatijare
/
intebiai
Frasi
Cristos e Santu Giuanne si sunt batixados paribari ◊ a s'ora de batigiare, leant su pupitu e si aviant a chéjia ◊ mi so pessatu: Lu bàtijo e a númene li pontzo "Fulanu" ◊ sa criatura l'apo a batisciare in sa gapella de santu Giacu ◊ prus che "batizare" naramus "batiare"◊ como bàtiant is pipios faendho sa missa
2.
no bufis mai àcua tropu frida: batiadha, innantis!
3.
be fachent batisares, cojuvios e àteras festas ◊ in bidha vi naschiant tantos pitzinnos e gasi si fachiant tantos batisciares
Etimo
ltn.
baptizare
Traduzioni
Francese
baptiser
Inglese
to baptize
Spagnolo
bautizar
Italiano
battezzare
Tedesco
taufen.