artzisàre , vrb Definizione
su si arrennegare, su si ofèndhere
Sinonimi e contrari
alvurare,
inchietae
Frasi
issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en colère,
se fâcher
Inglese
to lose one's temper
Spagnolo
enfadarse
Italiano
inalberarsi
Tedesco
sich aufbäumen.
arviài , vrb: avriai,
avriare Definizione
fàere pigare assíchidu mannu, fàere a tímere a meda, pònnere o lassare sinnale de male, mància
Sinonimi e contrari
acicai,
alvinare,
arrorisai,
ispramai,
ispreare
/
colpire
Frasi
su stori est arviau po su fogu chi est abbruxendi totu ◊ duas erveches si fint avriatas de àere mortu unu mascru (A.Pau)
2.
ocannu su bentu 'e soli at arviau sa figu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
terroriser
Inglese
to terrorize
Spagnolo
aterrorizar
Italiano
terrorizzare
Tedesco
entsetzen.
ascamàre , vrb: oscomare Definizione
àere àscamu, grisu, ischifu, po calecuna cosa; pigare sa cosa o pigare a unu coment’e ascamosu, chi faet ischifu
Sinonimi e contrari
aconare,
afastiai,
agrungiai,
colloviare,
ilvilire,
iserare,
istomacare,
tolocare
/
ghelestiare,
grisai 1,
ischifare,
ispucire
| ctr.
desizare
2.
si fis tambedhadu dae su trambustu, ascamadu de viles afaristos, semper su cantu ti det dare gustu ◊ est totu ascamadu servendhe s'ammàniu de cudha lodhinosa
Traduzioni
Francese
dégoûter
Inglese
to nauseate
Spagnolo
nausear
Italiano
nauseare
Tedesco
ekeln.
aschiài, aschiàre , vrb Definizione
àere àscamu
Sinonimi e contrari
abborrèschere,
afeai,
ghelestiare,
grisai 1,
ischifare,
tolocare
Etimo
spn.
asquear
Traduzioni
Francese
éprouver du dégoût
Inglese
to loathe
Spagnolo
asquear
Italiano
nauseare,
avére schifo
Tedesco
anekeln.
asciensciàre , vrb: assiensciare Definizione
andhare abbellu, fàere su sàbiu, crèschere de sabiore
2.
est ómine asciensciadu e no che ispeldísciat su dinari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sage
Inglese
to be wise
Spagnolo
ser sensato
Italiano
èssere sàvio
Tedesco
weise sein.
asciòlli , vrb: asciòlliri Definizione
dichiarare innocente, connòschere chi unu no at fatu is cosas chi dhi ant incurpau
Sinonimi e contrari
assolussonare,
assòlvere
| ctr.
cundennai
Etimo
itl.
asciogliere
Traduzioni
Francese
absoudre,
acquitter
Inglese
to absolve
Spagnolo
absolver
Italiano
assòlvere,
prosciògliere
Tedesco
freisprechen.
asciuconàre , vrb: assuconai,
assuconare,
assucunai,
atzuconare Definizione
pigare o fàere pigare assíchidu, fàere a tímere meda (a./c. is formas vrbl. de assucunai ispostant sa tónica cunforma a su nm. assúcunu: indic. pres. 1ˆ, 2ˆ, 3ˆp. sing. e 3ˆp. pl. assúcunu, assúcunas, assúcunat, assúcunant; cong. pres. 1ˆ, 2ˆ, 3ˆp. sing. e 3ˆp. pl. assúcuni, assúcunis, assúcunit, assúcunint)
Sinonimi e contrari
abbuare,
acicai,
apramare,
assalciare,
assantiare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
impagurire,
ispabajare,
ispantamare,
ispaurire,
ispramai,
istrementire,
isturdinare,
spetziai,
stremessiri
Frasi
su pisedhu si fit asciuconadu e che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ no mi essas chentza mi ndhe abbizare, ca mi assuconas! ◊ si ndi fut assucunau e si ndi fut andau stramoriau ◊ sa mannalissa chi benit assuconada no donat lati ◊ no timas e no ti asciucones, ca bi est chin tecus su Segnore!◊ no mi assúcunis!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épouvanter
Inglese
to scare
Spagnolo
asustar
Italiano
far prèndere spavènto,
impaurire
Tedesco
einschüchtern.
asciustràre , vrb: assustai,
assustare,
assustrae,
assustrai,
assustrare,
assustrari Definizione
fàere a tímere meda, fàere pigare assíchidu, assuconu mannu, timoria meda; pigare o pònnere isarcu
Sinonimi e contrari
acicai,
asciuconare,
assalciare,
assantiare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispramai,
isprauriri,
istrementire,
isturdinare,
spetziai,
stremessiri
/
isarcare
Frasi
no vos asciustredas, no apades de tímere! ◊ oscura s'aera che inferru betat lampos chi assustant su terrinu (A.Dettori)◊ raramente timo, ma istanote mi so assustrau ◊ bidindhe sos bandhidos si est assustada ◊ assustradedhu mi ndi seu!…
2.
assustrat una cosa chi no s'ischit fàchere
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
effrayer
Inglese
to frighten
Spagnolo
asustar
Italiano
spaurire
Tedesco
erschrecken.
asciutài, asciutàre , vrb: assutare,
sciutai Definizione
frobbire o suspire s’abba o àteru deasi; callare, citire, nau de unu chi est foedhandho o chi dhi praghet meda a foedhare / pps. assutadu, assutu
Sinonimi e contrari
abbentai 1,
alluspiae,
frobbire,
isciucare 1
/
apiliscare
/
cagliai,
citire
| ctr.
ifúndhere
Modi di dire
csn:
assutare su coro a ccn. = àere o dare dispiaghere de ndhe mòrrere, mannu meda; no assutat mai! (nau de ccn.) = est sempri fuedhendi, no citit nudha!
Frasi
sa robba samunada est in su sole istérrida assutendhe ◊ sos bentos assutant su logu ◊ pischendi àcua at asciutau sa gisterra ◊ su callu dhu poneus in coili po asciutai
2.
odheu, custa cristiana, sempre faedhendhe: no assutat nudha!
3.
malevadados, za bi lis at assutu su coro a su babbu e a sa mama a che lis furare cudha criadura!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sécher,
essuyer
Inglese
to dry (up)
Spagnolo
secar
Italiano
asciugare,
prosciugare
Tedesco
trocknen,
austrocknen.
ascugiàre, ascujàre , vrb Definizione
foedhare a unu a iscúsiu, a manera chi no dhu potzant intèndhere is àteros, po no istrobbare o po segretu / su pps. ascujatu bolet nàrrere fintzes cuau
Sinonimi e contrari
cuscujinare,
iscusiare,
pispisai
Frasi
pensendhe a sa risposta de mi dare, si sunt ascugiadas ◊ a unos a unos sos istudiantes si ascujant e comintzat a s'ispàrghere sa voche ◊ si ascujat s’amicu e li pedit una pudhirichedha de sartitza
2.
manteniat sos secretos ponennechelos in sa conchedha prus ascujata de su coro
Traduzioni
Francese
chuchoter
Inglese
to chime in softly
Spagnolo
hablar en voz baja
Italiano
interloquire sottovóce
Tedesco
leise sprechen.
asfissiàre , vrb Definizione
mòrrere o bochíere po mancamentu de ossígenu, de ària bona
Sinonimi e contrari
afocare,
allupae,
iscissiai
Etimo
iys
Traduzioni
Francese
asphyxier
Inglese
to asphyxiate
Spagnolo
asfixiar
Italiano
asfissiare
Tedesco
ersticken.
asigíri , vrb: esigiri Definizione
arregòllere is pagamentos; pretènnere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
coberai,
pertènnere
Frasi
a su chi asigiat is pagamentas dhu narànt Mateu
Etimo
ctl., spn.
exigir
Traduzioni
Francese
exiger
Inglese
to cash
Spagnolo
exigir
Italiano
esìgere
Tedesco
fordern.
asperài , vrb: aspreai,
aspriai,
aspriare Definizione
fàere arrasposu; giare arrennegu, fàere arrennegare, giare ifadu, aggheju
Sinonimi e contrari
inasprèssiri,
intriscare,
suberiare
/
arrodare
Modi di dire
csn:
aspriare sa serra, sa messadorza = arrodare, bogare sas dentes a sa serra, a sa farche; aspriare sas palas = pònnere sa tudha
2.
cussa est zente aspriada a fortza de malu passare
3.
àsprias sa farche, messas e ispicas ◊ bi cheret una resorza bene aspriada pro segare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aigrir
Inglese
to embitter
Spagnolo
agriar
Italiano
inasprire
Tedesco
verschlimmern.
assabbàre , vrb: assuabbare Definizione
assaubbai, pònnere in abba, isciúndhere, impastare cun abba, aciunghendho abba, allagare de abba, inciupire abba
Sinonimi e contrari
ammorgodhare,
assatzaulari,
imbibbiri
/
apantamare
Frasi
sa pedhitza si sàmunat cun d-un'istratzitu assuabbadu in murza ◊ sa farina si assuabbat pro l'impastare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
imbiber,
tremper
Inglese
to soak
Spagnolo
empapar,
mojar
Italiano
intrìdere
Tedesco
einrühren.
assaborài , vrb: assaborare,
assaboriai,
assaboriare,
assaporare,
assaporjare,
assoborare Definizione
pigare su sabore, tastare po su sabore, pigare gustu a calecuna cosa chi si papat, o fintzes chi si faet o si ascurtat
Sinonimi e contrari
assaborizare,
gustai,
saboreai
Frasi
si at inchesu unu mesu zigarru e si l'est assaporjandhe ◊ cherjo assaporjare sa frútora ◊ at assaporatu su tzuculate
2.
ant légidu e assaboriadu sas cantones suas ◊ eallu in chirca de assaborare unu gustu! ◊ assoborat tantu disaogu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
savourer
Inglese
to savour
Spagnolo
saborear
Italiano
assaporare
Tedesco
kosten.
assaborí , vrb: assaborire Definizione
cumprèndhere una cosa chi no si est inténdhia bene, chi si est inténdhia a arrogus e a mússius, leare cabu, leare oru de calecuna cosa chi no s’ischit
Sinonimi e contrari
assabèschere,
assebeltare,
bodhiri,
indennentai,
scasumai,
scolliri
Frasi
da'ite l'as assaboridu chi est gai su chi est nendhe sa zente? ◊ lassamí ponni prus acanta, ca no intendu e no ndi assaboru nudha! ◊ zughiant unu chistionu ma no ndhe lis apo assaboridu nudha ◊ no ndi apu pótziu assaborí nudha de su chi depint fai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
percevoir,
réussir à comprendre
Inglese
to perceive,
to realize
Spagnolo
percibir,
lograr entender o saber algo
Italiano
percepire,
riuscire a capire o a sapére
Tedesco
verstehen,
erfahren.
assacài, assacàre , vrb Definizione
pònnere in su sacu, nau fintzes in su sensu de afallare, fàere tibbu; istare aguantandho, ingurtindho fele, tzacu, patimentu; intrare a calecunu logu
Sinonimi e contrari
arregolli,
insacai
/
assacheare
| ctr.
illichidare
Frasi
terra assacat e coro abbacat ◊ su trigu in s'argiola benit assacau
2.
seu assachendu, assachendu, ma ses acanta de piscai! ◊ su grajori de tantis buconis marigosus si fiat assacau asuba de is palas suas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensacher
Inglese
to sack
Spagnolo
ensacar
Italiano
insaccare
Tedesco
in Säcke füllen.
assacarràre , vrb Definizione
carragiare bene de o cun ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de pònnere apitzu o carrigare calecuna cosa a tropu
Sinonimi e contrari
acarragiai,
aciocai,
acuguzare,
assacarronare,
cratzai
/
fizire
| ctr.
iscarragiare
Frasi
sa fàuna assacarrat e caentat ◊ assacarrada de lana dormis a sonnu isoltu (Z.Deriu)◊ preparesint una chea, che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ badhes e montígios si sunt assacarrendhe d'erva ◊ chi s'abba de su batizu l'assacarret de lughe!
2.
malannu chi los assacarret! ◊ malasorte chi lis assacarret sos ossos! ◊ puite dh'azis assacarrada de sale cust'insalada?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se couvrir davantage
Inglese
to cover oneself warmly (up)
Spagnolo
cubrir,
cubrirse bien
Italiano
coprire,
coprirsi mólto
Tedesco
bedecken,
sich gut anziehen.
assacheàre , vrb: assachiare Definizione
lòmpere o betare sa manu a calecuna cosa, furandho, o a ccn. po dhi leare a furadura su chi portat o tenet
Sinonimi e contrari
assachitzare,
sdorrobbai
Frasi
ammustrat nuraghes derrutos e tumbas assacheadas ◊ ant assachiadu su barracoco e no bi ndhe ant lassadu unu! ◊ l'ant assachiadu e furadu su bestiàmine ◊ sa sorte mi at assachiadu e lassadu a isténiu ◊ e nachi ti ant assachiadu sa domo?!
Etimo
spn.
saquear
Traduzioni
Francese
assaillir
Inglese
to assail
Spagnolo
asaltar
Italiano
assalire
Tedesco
überfallen.
assachitài , vrb: assachitari,
atzachitai Definizione
mòvere su sacu po dhu prènnere méngius, ponendhodhoe cosa, mòvere che sacu, camminare unu pagu a iscutuladura; iscutulare, mòvere a cropu, fintzes betare o iscúdere a terra
Sinonimi e contrari
ascioculare,
assaconare,
assucare,
ghirghidhare,
insaculare,
iscotzinare,
iscutuai,
issachedhare,
issucare,
nannigare,
resacare,
sachedhare,
saculare,
saidare,
sciachitai,
sucariare,
tzantziare
Modi di dire
csn:
Frasi
custu cuadhu assachitat s'ómini ◊ est abarrau foras de sentidu de comenti dh'ant assachitau a terra ◊ ge dhoi eus atzachitau pagu, comenti currèt sa màchina!…◊ si assachitat s'istrexu po nci càpiri prus cosa
2.
po fai a biri chi iat cumpréndiu, iat assachitau tres o cuatru bortas s'aforru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
secouer
Inglese
to shake
Spagnolo
sacudir
Italiano
scuòtere,
sobbalzare
Tedesco
schütteln,
aufspringen.