arraghèscia , nf, nm: arreghèscia,
arreghésciu,
arrenghèscia,
arringhèscia,
reghèscia Definizione
prus che àteru, cosa chi si narat o chi si faet coment'e iscusa po no adduire a su chi bolent is àteros / tenni arreghèscias cun ccn. = motivos de iscórriu, de murrunzu
Sinonimi e contrari
abbétia,
arrangasciu,
atema,
atilla,
cracanibi,
filistocu,
fóliga,
insemia,
iscaràtile,
iscodulete,
iscórtziga,
iscóticu,
iscúgia,
istibba,
lamenta,
mammariusa,
mendhea,
piginu,
pillamone,
pirríchia
Frasi
custas cosas parint arrenghèscius po fai su chi bollit issu ◊ cussus bogant arrenghèscius po no pagai ◊ innòi is arreghèscias ti ndi essint! ◊ tui po dónnia cosa bogas arrenghèscias!
Traduzioni
Francese
altercation,
excuse
Inglese
quarrel,
excuse
Spagnolo
excusa,
pretexto
Italiano
altèrco,
scusa,
pretèsto,
rïòtta
Tedesco
Streit,
Zank,
Ausrede.
certàra , nf Definizione
su brigare, totu su chi si narat brigandho
Sinonimi e contrari
aciociada,
aciocu,
atachizu,
bria,
certu,
ghirta,
pletu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
querelle,
réprimande
Inglese
strife,
quarrel,
scolding
Spagnolo
pelea
Italiano
contésa,
litigata,
sgridata
Tedesco
Streit,
Schelte.
cértu , nm, nf: cheltu,
cherta,
chertu,
chestu [unu certu = nr. unuxértu]
Definizione
is foedhos chi si narant s'unu contra a s'àteru a murrúngiu po calecuna chistione; totu su chi si narat brigandho a unu, prus che àteru cun tzacu e a boghes; su si pònnere in giustítzia po calecuna chistione o diferéntzia
Sinonimi e contrari
aciocu,
afarratóriu,
atachizu,
bria,
certara,
cértidu,
chertaria,
chertonzu,
chiliertu,
cibbureu,
condierra,
cumbata,
gherra,
pletu,
trivérsia
/
matana
Modi di dire
csn:
donai unu c. = brigare, nàrrere cosa a unu a boghes; cumentzai, mòviri, pesai c. = atacare briga
Frasi
in domo nostra no bi apo bidu mai unu cheltu e ne murrunzu ◊ ant pesau unu certu!… po un'iscatuleta! ◊ lobres cantu amas chena chertos! ◊ dhi at fatu unu certu, sa mulleri, chi dhoi ndi fiat po issu e po àterus! ◊ si carchi santu no as a cumpanzu, lèala in calma, no ndhe fetas cherta! ◊ una dí pigat certu cun sa mulleri e dha pungit
2.
andhesit poi ancora sete annos, otora in chertu cun sa sorte ◊ addainanti t'isetant oras de chertu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
querelle
Inglese
strife,
quarrel
Spagnolo
disputa,
pelea
Italiano
contésa,
divèrbio,
bistìccio,
lite
Tedesco
Streit.
condièrra , nf: contierra,
cundierra,
cuntierra,
cuntierru Definizione
su istare chistionandho no própriu a briga ma naendho cosas diferentes o contràrias de s'àteru; su andhare contras a ccn., a calecuna cosa, prus che àteru chentza arrexone, tanti po dhi essire in contràriu; matana, múngia, pelea po calecuna cosa
Sinonimi e contrari
certu,
contiendha,
cumbata,
discussura,
trivérsia
Frasi
inimigos de dogni cuntierra tribagliendhe si leant su seguru in òperas de paghe e no de gherra (P.Casu)◊ in sa figu de comare sos corvos in cuntierra dae altu e dae terra cherent totu piculare! (P.Tessuti)◊ si in su mundhu no che at cuntierra e no esistit sa disamistade m'ischides nàrrere candho sunt cuntentos sos negusciantes de sos armamentos? ◊ apenas ischidu chi Cristos aiat sanu a unu tzegu in die de sàpadu, sos Fariseos intrant in cundierra pro lu acusare
2.
fàghelis cundierra cun sas fritzas de su versu! ◊ a Deus no movedas cuntierra, de Isse no siedas inimigos, chi cumandhat in chelu mare e terra (P.Casu)◊ azummai si che fint brigados, ma poscas sas cuntierras za las ant cumpostas
Etimo
spn., srd.
contienda + gherra
Traduzioni
Francese
polémique,
controverse
Inglese
argument
Spagnolo
discusión,
polémica,
contienda
Italiano
discussióne,
polèmica,
contésa,
vertènza
Tedesco
Diskussion,
Auseinandersetzung,
Streit.
cumbàta , nf, nm: cumbatu Definizione
trancuinu, gherra coment'e de chie istat sèmpere faendho (no sèmpere po cosa de bonu)/ èssere in cumbata apare = fàere fortza impare bolendho sa matessi cosa
Sinonimi e contrari
afarru,
cadha,
cària,
certu,
condierra,
gherra,
impodha,
inzotu,
matana,
mugna,
pista,
podha,
rebbatu
| ctr.
assébiu,
pasu
Frasi
bivu in cumbata e passo vida penosa, prite tenzo in donzi cosa sa fortuna contrària ◊ su cane giraiat dogni mata fiaghendhe su rastu e s'aera e deo passaia a fàcia altera cun su fosile prontu a sa cumbata (S.Lay Deidda)◊ a fortza de tanti cumbata apu bintu custu coru
Traduzioni
Francese
lutte,
dispute
Inglese
fight,
quarrel
Spagnolo
lucha,
altercado
Italiano
lòtta,
altèrco
Tedesco
Streit.
ghèrra , nf: guerra Definizione
trumentu mannu e trebballosu po campare sa vida; iscórriu mannu, briga de chie s’iscudet e si faet male, ma pruschetotu su chi si faet cun sordaos, armas e armamentos tra duos o medas istados faendho disastru mannu, distrutzione de òperas, cosas e gente
Sinonimi e contrari
cadha,
cumbata,
matana
/
aciocu,
afarratóriu,
certu
Modi di dire
csn:
pesare gherra = fai nàsciri sa guerra, fai sa guerra, fai certu mannu de si atripai puru; èssere a gherra = èssiri difícili, trabballosu a fai una cosa, èssiri a gherrígius
Frasi
s'ómine apenas bénnidu a sa terra at chircadu su pane: dae tandho narbonendhe, arendhe e semenandho at cumintzadu custa eterna gherra (A.Casula)◊ est totu a fortza de gherra cun cussos fiados! ◊ sa vida de su póveru est a gherra ◊ credia de mòrrere pro sa gherra chi apo picau chircandhe a issu!
2.
sa gherra de sos zogadores a botza est fintzas bella! ◊ sa gherra nostra fit unu giogu antigu (F.Masala)
3.
sos cannones, mitràglia e carabbina, totu sas armas pro fagher sa gherra chi siant reduidas a chijina! (P.Masia)◊ su ch'in sa gherra ferramenta impitat li dant medàglia ma no ndhe meritat (Piras)◊ su sardu est balente in gherra in sas trinceras de sa patria italiana e bandhidu in paghe in sas galeras de sa pàtria sarda
Etimo
ctl., spn.
guerra
Traduzioni
Francese
guerre,
lutte
Inglese
war
Spagnolo
guerra,
lucha
Italiano
guèrra,
lòtta
Tedesco
Krieg,
Streit,
Kampf.
perríca , nf: perríchia,
pirríghia Definizione
su perricare, su foedhare o arrespòndhere credendho de tènnere arrexone, donniunu difendhendho s'arrexone sua, chistione chi ponet a duos o prus s'unu contra a s'àteru, a iscórriu; istare a sa sighia pedindho o cricandho calecuna cosa a unu
Sinonimi e contrari
abbétia,
condierra,
contiendha,
scontróriu
Frasi
custu pitzinnu m'istat a perrica e a pelea chi li chirche fedales a giogare ◊ sunt totu s'ora a perrica: chie la cheret goi e chie gai ◊ aite sighis cun custa perrica candho ischis comente est sa chistione e chi no si bi podet fàghere nudha?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
controverse,
contraste,
insistance
Inglese
dispute,
insistence
Spagnolo
controversia,
contraste,
insistencia
Italiano
controvèrsia,
contrasto,
insistèntza
Tedesco
Streit,
Auseinendersetzung,
Dringen,
Eindringlichkeit,
Zudringlichkeit.
pletàre , vrb: pretai,
pretare 1,
pretari Definizione
èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri
Sinonimi e contrari
certai,
curiai,
liticare
Frasi
chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu
2.
su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se disputer,
plaider
Inglese
to quarrel
Spagnolo
litigar,
pelear
Italiano
èssere in lite,
litigare,
contèndere
Tedesco
mit jdm. in Streit geraten,
streiten.
plétu , nm: pretu Definizione
su èssere in giustítzia, su pònnere in giustítzia una diferéntzia chi no si arrennescet a cumpònnere a sa bona; istare a briga, a murrúngiu
Sinonimi e contrari
bria,
certu,
condierra,
iscórriu
Modi di dire
csn:
mòvere pretu a unu = pònnerelu in zustíssia, denuntziàrelu; cumpònnere unu p. = pònnere de acordu; èssere in pretu = pretendhe, in zustíssia
Frasi
si no podes agatare su cane no ti apo a pònnere su pretu ◊ nois in pretu no b'intramus: a istare gherrendhe cun sa giustíssia no nos cumbenit! ◊ fut un'ómine sàbiu chi sa zente giamaiat pro cumpònnere pretos ◊ nd'ispàciant de bellu dinai, in pretu!
2.
los at acataos a pretu e si ponet a difèndhere a issa
Cognomi e Proverbi
prb:
chie perdet sa muzere in pretu no est mai corrudu
Etimo
ctl.
plet
Traduzioni
Francese
litige,
contentieux
Inglese
quarrel,
controversy
Spagnolo
pleito,
contencioso
Italiano
lite,
contenzióso
Tedesco
Rechtsstreit,
Streit,
Kontroverse.