abasciài , vrb: abbasciae,
abbasciai,
abbasciare,
abbassare,
abbassiare Definizione
calare de pitzu a giosso, portare de artu a bàsciu; miminare calecuna cosa, fàere prus bassu; istare a su chi bolet un'àteru, indrúchere a dhi pedire cosa
Sinonimi e contrari
abbaltare,
abbaratai,
achirrare,
imbaratire,
imbasciai,
calai,
falare
/
amenguai,
isbascire
| ctr.
alciare,
ampiai
/
crèschere,
aumentare
Modi di dire
csn:
candho abbàssiat sole = a bortaedie, candu abbàsciat sa dí; a. is codhus = falare de codhos, istare a su chi cheret àtere, leare sa cosa contrària cun passéntzia; fai a. su chíchiri a unu = segaidhu de tressu, dàreli un'irmurriada; a. su fogu = menguai su fogu, bogàreche fogu a manera chi siat prus pagu; a. sa televisione, s'aràdiu, sas boghes = regulàrelos de s'intèndhere prus pagu; abbasciai sa boxi = (puru) pèrdere sa boghe, faedhare a boghe russa pro serragu
Frasi
ti podit abbasciai un'acidenti ◊ dhu at abbasciau unu pilloni asuba de su campanili ◊ su Verbu Deus Redentore est abbassadu dae chelu in terra ◊ ndi fut abbasciau de su trenu ◊ est abbassatu dae su postale in piatza ◊ a Gesugristu ndi dh'ant abbasciau de sa cruxi
2.
abbàssiali su fogu, a sa padedha! ◊ nci fúliant sa cosa ma no abbàsciant su prétziu! ◊ s'unfradura est abbascendi ◊ s'istrada in cussu cúcuru che l'ant abbassiada ◊ cussa fit fémina abbassiada in s'unore
3.
no ti depes abbassiare a pedire nudha! ◊ si fut dépiu abbasciai ◊ cussos pretenent chi s'àteru si abbàssiet a pedire pro piaghere su chi li tocat de diritu!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie tropu si abbàsciat su culu ammustrat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
baisser,
s'abaisser
Inglese
to lower,
to humble
Spagnolo
bajar,
bajar,
disminuir,
humillarse,
rebajarse
Italiano
abbassare,
umiliarsi,
digradare
Tedesco
niedriger machen,
erniedrigen (sich).
abbagnàre , vrb: abbangiai,
abbangiare,
abbanzare 1,
bagnai* Definizione
istare o pònnere a modhe in s'abba, betare abba o cosas deasi
Sinonimi e contrari
abbangiuledhai,
abbanzulare,
abbugnare,
ifúndhere,
insúndhere,
isfúndhere
| ctr.
asciutai,
frobbire
Frasi
sas làgrimas a poju ndhe las umpro a las gíghere pro abbangiare sa terra ◊ torras po ti abbanzare in su frúmene ◊ istídhius mannus apitzus mi arruint e totu mi abbàngiu (G.Solinas)
2.
at própiu meda e seu totu abbangiau ◊ sentza pasu so andhadu abbanzadu dai bidhias e nie cascu (T.Becciu)◊ in domu mia proit in dónnia logu: apenas istídhiat seu abbangiau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mouiller
Inglese
to wet
Spagnolo
mojar,
bañar
Italiano
bagnare
Tedesco
naß machen.
abbalvatàre , vrb: abbarbatare,
abbarvatare,
abratare 1,
alvatare,
arbatare,
arvatare,
barbatare*,
brabatai 1,
brabatari Definizione
arare sa primu borta una terra, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare
Sinonimi e contrari
irrudiare,
scoturai
Frasi
alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
défricher
Inglese
to till
Spagnolo
roturar
Italiano
dissodare il terréno
Tedesco
urbar machen.
abbellitài, abbellitàre , vrb Definizione
fàere bellu, cuncordare cosas po bellesa
Sinonimi e contrari
abbellire,
mudai
2.
in bidha ant abbellitau sa crésia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquiller
Inglese
to make up
Spagnolo
maquillar
Italiano
imbellettare
Tedesco
schön machen.
abborticàre , vrb: abbortigare,
abbortijare,
abbortixare Definizione
batire un’arremu, mescamente postu male chi no passat bene su sàmbene, de pàrrere coment’e totu puntu cun ortiga, o fintzes de no si dhu intèndhere coment’e chi siat sicau, de ortigu
Sinonimi e contrari
addormicare,
addrommentire,
aggurticiare,
iformicare,
immortigare,
indoliminzare,
intrementíre indormicare
Frasi
comente fia corcadu mi at abbortigadu su bratzu ◊ candho si pesabat fit totu abborticau e addozau e pro si cossolare bibiat una tassa de birra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engourdir
Inglese
to benumb
Spagnolo
entorpecer
Italiano
intorpidire
Tedesco
gefühllos machen.
abbrigài , vrb: abbrigare 1,
abbrigari,
arbigai,
arvigai,
avrigai,
obrigai Definizione
orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare
Sinonimi e contrari
arrubiai,
cardiare,
cardigiai,
incrabigai,
ingrujare
Frasi
su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri
2.
ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau
Etimo
srd.
albicare
Traduzioni
Francese
rendre brûlant,
chauffer au rouge,
à blanc
Inglese
to make red-hot,
to incandesce
Spagnolo
calentar al rojo,
encandecer
Italiano
arroventare
Tedesco
glühen machen.
abbrumài , vrb Sinonimi e contrari
arnai,
azannarare,
pipionire,
pubujonare
2.
sa barca est abbrumada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be worm eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen.
abiài , vrb: aviare Definizione
pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista
Sinonimi e contrari
andharesindhe,
andharesiche
/
andai,
alciare,
imbonai,
incarrebai,
pigai 1,
tocai 1
/
mòrrere
| ctr.
torrae
Frasi
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras
2.
abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu
3.
già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu!
Etimo
ctl., spn.
aviar
Traduzioni
Francese
acheminer
Inglese
to start,
to set out
Spagnolo
encaminarse
Italiano
avviare,
incamminarsi
Tedesco
sich auf den Weg machen.
aciapitài , vrb: ciapitai Definizione
fàere is passighedhos de su ballu
Sinonimi e contrari
atzopitai,
istripitare,
sciampitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sautiller
Inglese
to hop about
Spagnolo
hacer los pasos del baile sardo
Italiano
salterellare
Tedesco
Tanzschritte,
sprünge machen.
acodomài, acodomàre , vrb: acomodai,
acudomai,
acumodai Definizione
pigare o pònnere is comodidades, is cumbénias; pònnere o istare a códumu, bene
Sinonimi e contrari
adaretzai,
assantai,
assetiai
Frasi
si so pastore mi acòdomo ◊ pro finis, già ses bene acodomada cun chie ailti tanta iltimassione
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
arranger
Inglese
to arrange
Spagnolo
acomodarse
Italiano
accomodare
Tedesco
es sich bequem machen.
acomunài , vrb: acomunare Definizione
pònnere a cumone, pigare cunfidàntzia cun ccn. o calecuna cosa / cussu si acomunat cun totu = istat o si agatat bene cun totugantos
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acostumai,
arranguai,
ingustai
Traduzioni
Francese
lier amitié,
se familiariser
Inglese
to familiarize
Spagnolo
aunar,
familiarizar
Italiano
accomunare,
familiarizzare
Tedesco
vereinigen,
sich vertraut machen.
acorzolàre , vrb: acroxolari Definizione
fàere su córgiu o sa pedhe tostada (fintzes fàere su semu, su pigiolu tostau in is feridas sanandho); pònnere abbitúdine a cosa trebballosa
Sinonimi e contrari
abbadhare,
acorgiare,
aggallare,
incroxolai
Frasi
de istudiados no ndh'apo bidu mai cun manos acorzoladas ◊ pro acorzolare sas manos no bi cheret istúdiu, no! ◊ su procu portat su sordi acroxolau in origas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre calleux
Inglese
to make callous
Spagnolo
encallecer
Italiano
incallire
Tedesco
schwielig machen,
eine Gewohnheit annehmen.
adasiài , vrb: addajare,
addasiai,
addasiare Definizione
fàere is cosas abbellu, pigaresidha chentza presse, fàere prus abbellu, cun prus pagu lestresa, abbrandhare unu fàere
Sinonimi e contrari
biltentare,
illesinare,
istentae,
tricare
| ctr.
acoidai
Frasi
tónchinos de betzesa addajant s'andhera
2.
erribbau a padente iat addasiau su passu poite is matas furint intipias
Etimo
itl.
adagiare
Traduzioni
Francese
tarder
Inglese
to delay
Spagnolo
tardar
Italiano
indugiare
Tedesco
langsam machen.
afainài, afainàre , vrb Definizione
istare faendho faina, trebballandho
Sinonimi e contrari
acositai,
afandhentzare,
afariare,
afracongiai,
afraxai,
agasonari
Frasi
si sunt afainados a preparare linna ◊ ego mi depo afainare chin sas cosas de babbu meu
Etimo
ctl.
afainar
Traduzioni
Francese
s'affairer,
s'empresser
Inglese
to busy oneself
Spagnolo
atarearse
Italiano
affaccendarsi
Tedesco
sich viel zu schaffen machen.
afinài , vrb: afinare Definizione
fàere fine, prus fine (po èssere prus acutzu, prus adatu, prus bellu); ifidigare, nau siat de grussària de sa cosa e de sa carena (illangiare), ma fintzes de s'aguantu de sa persona a sa suferéntzia, a is dispraxeres / afinai s'ànima de disígiu = cossumíresi de sa gana, de su disizu
Sinonimi e contrari
afinicare,
assilingare,
assutighilare,
conciumire,
infinigae,
insutiligai,
isgumentare,
trumentai
/
irromasire,
slangiri
| ctr.
ingrussai
Frasi
cresche, lizu delicadu, in mesu duras ispinas: piús ti altzas e ti afinas, piús ses apretziadu (P.Casu)◊ s'incapat li afinat su pessamentu candho depet fàghere una cosa de remédiu! ◊ candho istúdias afina su pessamentu! ◊ afina su pessamentu e ti as a ammentare chi issa puru fit audente
2.
su pistichinzu chi li afinabat s'ànima l'aiat pessandhe a su chi depiat fàchere: su cojúbiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réduire
Inglese
to thin
Spagnolo
adelgazar,
afilar
Italiano
assottigliare,
strùggersi
Tedesco
feiner machen,
vergehen
afinicàre , vrb: afinigai,
afinigare,
afinigari,
finicare Definizione
fàere fine, prus fine, fintzes sighire a trebballare una cosa po dha fàere méngius, cunsiderare is cosas bene e prus a fundhu; educare a maneras de fàere prus delicadas e atentas / afinigare sa mente = pessare in fine, a fundhu
Sinonimi e contrari
afinai,
afinighedhare,
assilingare,
assutighilare,
conciumire,
infinigae,
insutiligai,
isgumentare
| ctr.
ingrussai
2.
como teniat bisonzu de abbarrare solu, de afinicare galu su chi aiat fatu a denote ◊ afinigadebbollu bois, como, custu chistionu!◊ sa note afínigo sos pensamentos e penas…
3.
si ch'est afinigadu in sos modos de fàghere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
amincir
Inglese
to thin
Spagnolo
afinar,
pulir
Italiano
affinare
Tedesco
feiner machen,
verfeinern.
aframicàre , vrb Definizione
fàere o essire famigosu, pedhitzone / aframicau de gana = mortu de fàmini
Sinonimi e contrari
aframicosare,
ammiserae
Traduzioni
Francese
appauvrir
Inglese
to impoverish
Spagnolo
empobrecer
Italiano
immiserire
Tedesco
arm machen.
afroscàre , vrb rfl: afruscare Definizione
coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios
Sinonimi e contrari
ifroscare
/
acimbellai
Frasi
su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha
Traduzioni
Francese
se préoccuper,
atteindre l'âge de la puberté
Inglese
to be worried,
to become pubertal
Spagnolo
preocuparse,
desarrollarse
Italiano
preoccuparsi,
divenir pùbere
Tedesco
sich Sorgen machen,
geschlechtsreif werden.
afungurài , vrb Definizione
fàere prus fundhudu
Sinonimi e contrari
aprofundai,
devucare,
indevucare,
istuvucare,
tuvucare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
approfondir
Inglese
to make deeper
Spagnolo
profundizar,
rehundir
Italiano
rèndere più profóndo
Tedesco
tiefer machen,
austiefen.
afurconàre , vrb Definizione
pònnere su furcone, sa népide, genia de maladia chi faet niedhu su granu de is laores
Sinonimi e contrari
abboai,
achichinare,
anneulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nieller
Inglese
to affect by smut
Spagnolo
atizonarse
Italiano
ingolpare
Tedesco
tiefer machen.