irfrissuràre , vrb: isfressurare,
isfrisciurai,
isfrissurare,
sfrisciurai Definizione
bogare, segare sa frisciura de sa bentre de unu pegus pangau; in cobertantza e nau de gente, fàere css. cosa o ifortzu mannu po un'iscopu, po agiudare a unu
Sinonimi e contrari
irmatare
/
matanare,
ischissimignare,
smerai
2.
su tzeracu totu sa die si fachiat a cantos irfrissurànnesi a travàgliu cràtiu ◊ si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ apas pascéntzia: no t'isfrissures! ◊ unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos, a s'isfrissura isfrissura cun sos boes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en quattre pour qqn.
Inglese
to leave no stone unturned
Spagnolo
echar los hígados,
desvivirse por
Italiano
farsi in quattro per qlc. o qls.
Tedesco
sich vierteilen.
irgargàre, irgarghiàre , vrb rfl Definizione
istare a irgargos, a boghes
Sinonimi e contrari
igrogoenai,
isarguenare,
sguturai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'égosiller
Inglese
to shout oneself hoarse
Spagnolo
desgañitarse
Italiano
sgolarsi
Tedesco
sich die Lunge ausschreien.
irmercorzàre , vrb Definizione
trebballare sèmpere meda e a sacrifíciu mannu, a tropu, mòrrere de su trebballu a tropu
Sinonimi e contrari
isciaonare
Frasi
a istare ammandronadu za no l'as connotu dae babbu tou… ch'irmercorzaiat fintzas in dies de festa!
Traduzioni
Francese
trimer
Inglese
to drudge
Spagnolo
bregar,
darse un tute
Italiano
sfacchinare
Tedesco
sich abschinden.
isagheràre , vrb Definizione
pèrdere o fàere pèrdere s'atentzione, o pentzare in àteru
Sinonimi e contrari
avallai,
iberiai,
iselembrare,
ismentare,
ivrasiare,
sbeliai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
distraire,
se distraire
Inglese
to divert (one's mind)
Spagnolo
distraer
Italiano
distrarre,
distrarsi
Tedesco
zerstreuen,
sich zerstreuen.
isarguenàre , vrb: isgrogoenai,
isogroenare,
isorgoenare,
sgraguenai Definizione
agiummai coment'e pèrdere s'ogroena tzerriandho: tzerriare meda e a forte, tropu; fintzes púnghere a is cannas de su gúturu
Sinonimi e contrari
iggannai,
igrogoenai,
irborgoenare,
irgargare,
sguturai
/
sprumonai
Frasi
si est postu a cantare a s'isogroenare! ◊ deo isarguenèndhemi a boghes e isse chentza m'intèndhere!
2.
pigant s'arresorza e dh'isorgoenant: a ite puntu arribbat s'ómine!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'égosiller
Inglese
to shout oneself hoarse
Spagnolo
desgañitarse
Italiano
sgolarsi
Tedesco
sich die Lunge ausschreien.
isbatizài, isbatizàre , vrb: sbatillai,
sbatizai Definizione
àere segamentos de conca cun ccn. cosa o chistione, iscúdere o atumbare a ccn. logu, pigare múngia, carda
Sinonimi e contrari
aciapuai,
atapai 1
/
atormentai,
imbatijare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se creuser la cervelle
Inglese
to bang,
to rack one's brain
Spagnolo
devanarse los sesos
Italiano
sbatacchiare,
lambiccarsi il cervèllo
Tedesco
sich den Kopf zerbrechen.
isbramíre , vrb rfl Definizione
fàere passare sa gana, papare meda, a s'airada, coment'e abbramios / avb. (nau de sa manera de papai) a s'isbramida = a isbrenúsciu, a meda
Sinonimi e contrari
abbudegare,
ilbramare,
mascare,
satzai
2.
pro bustare a s'isbramida no acadhat labiolu ◊ pro un'ispantzada a s'isbramida li tocat de cascare tota vida!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to shiff oneself
Spagnolo
hartarse,
atracarse
Italiano
satollarsi
Tedesco
sich sättigen.
iscabbúllere, iscabbúlli, iscabbúlliri , vrb: scabbulli Definizione
pigare de manos (de un'àteru) a fortza, illimpiare, arrennèscere a si ndh'essire o a si ndhe libberare de una chistione, de una dificurtade, de ccn., arrennèscere a fàere calecuna cosa de profetu / pps. iscabbúlliu (e iscabbulliu puru), iscabbultu, iscabburtu; i. ccn. cosa de una chistioni = bogar'e ragas, lòmpere a carchi resurtadu
Sinonimi e contrari
afranchire,
allibberai,
disgagiai,
ifrancare,
illertire,
irfroculare,
iscabulire,
iscabutzire,
iscampulire,
iscatavidai,
iscrúfere,
scadamessi,
schighitzí
/
ischire
Frasi
dh'at iscabbúlliu a costu de sa vida ◊ una surra de genti fiat impitada a iscabbulli unu paghedhu de terra po bivi ◊ tue non cres cantu fut aunnau s'erriu, epuru mi ne seo iscabbulliu
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
dégager
Inglese
to free oneself
Spagnolo
escabullirse
Italiano
svincolare,
svincolarsi,
districarsi,
divincolarsi
Tedesco
losmachen,
sich befreien,
sich entwirren.
iscajentàre , vrb: iscallentare,
iscazentare,
scallentai Definizione
fàere caente meda; nau in cobertantza, arrennegare, artzare sa boghe foedhandho
Sinonimi e contrari
imbudhighinare,
iscaldire
/
incaloritzire
Frasi
ti at fatu male a ti pònnere ca fis iscallentau de su caminu
2.
nos fimus iscajentandhe in una ripitida de arte, de religione, de poesia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer,
échauffer (fig.),
enflammer
Inglese
to heat,
to get hot
Spagnolo
calentar,
acalorar
Italiano
riscaldare,
accaldarsi
Tedesco
wärmen,
sich erhitzen.
iscampiài , vrb: scampiai Definizione
fàere límpiu unu logu de sartu, fàere a logu campu; nau mescamente de s'aera candho si che pesant is nues o fintzes candho si faet lughe su mengianu
Sinonimi e contrari
isclarire,
ispalaciae,
ispanigai,
orbesci
Frasi
a fai su narboni bollit nai a iscampiai su buscu, limpiai sa terra, abbruxai sa linna po podi arai e seminai
2.
candu proit abarraus in sa barraca finas a iscampiai ◊ a pagu a pagu fiat iscampiendu: calàt su bentu e is nuis curriant ◊ su tempus malu est durau una mes'ora e pustis at iscampiau ◊ at iscampiau e si bit su soli
Etimo
ctl.
escampiar
Traduzioni
Francese
se rasséréner
Inglese
to clear up
Spagnolo
serenarse,
despejarse
Italiano
rasserenarsi del tèmpo
Tedesco
sich aufheitern.
iscampiàre , vrb Definizione
andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere!
Sinonimi e contrari
acarare,
acerare,
acherare,
acontrare,
acrarare,
afacare,
bídere,
cumparire,
essire,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare
/
ispalaciae
Frasi
si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus
2.
mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se montrer,
apercevoir dans le lointain
Inglese
to lean out,
to perceive in the distance
Spagnolo
asomarse,
divisar
Italiano
affacciarsi,
scòrgere da lontano
Tedesco
sich zeigen,
erblicken.
ísce , prn: isse Definizione
prn. chi s'impreat po una tertza persona ómine / a, cun, de, in, pro, tra isse; iss'etotu = itl. égli stésso
Sinonimi e contrari
ísciu
Frasi
est intradu a créjia isce chin sa muzere ◊ isse benit cun megus ◊ so andhadu cun isse ◊ cudha cosa l'apo dada a isse andhe chi no l'as chérfida tue ◊ aficu b'at, in isse!…◊ iseta a isse ca a solu no ti abbales! ◊ pejus pro isse! ◊ male pro isse est, si faghet gai! ◊ custu triballu si l'at fatu isse etotu
Cognomi e Proverbi
prb:
chie no est bonu pro isse no est bonu pro sos àteros
Etimo
ltn.
ipse
Traduzioni
Francese
il,
lui
Inglese
he,
him,
himself
Spagnolo
él,
sí
Italiano
égli,
lui,
sé
Tedesco
er,
sich.
ischerbicàre , vrb: ischerbigare,
ischervicare,
ischervigare,
ischervixare,
iscrebigare 1 Definizione
segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai
Sinonimi e contrari
igerbedhare,
isperrumare,
ispistidhare,
issuludrare,
scerbedhai,
scerbigai
Frasi
l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios
2.
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!…
Etimo
ltn.
*excervicare
Traduzioni
Francese
se casser le cou
Inglese
to run helter-skelter,
to break one's scruff
Spagnolo
romper el pescuezo,
abalanzarse
Italiano
fratturarsi la collòttola,
scapicollarsi
Tedesco
sich den Nacken brechen,
Hals über Kopf hinunterstürzen.
ischilziniàre , vrb: iscrezeniare,
iscrizeniare Definizione
cambiare de creze, de calidades, essire diferente de cumportamentu (fintzes in su sensu de essire educaos), de aerzu, de naturale / ómine, animale iscrizeniadu
Sinonimi e contrari
chilzeniare,
disgeniare,
ilgrezare,
imburdiri,
iscastare,
iseniare
Frasi
tra totu sos frades, cussu est s'únicu chi at iscrizeniadu ◊ sos àteros mannedhos ainue fia andhendhe pro ch'ischilziniare fint pastores issos puru
Traduzioni
Francese
se différencier,
différer
Inglese
to differentiate
Spagnolo
diferenciarse
Italiano
differenziarsi
Tedesco
sich unterscheiden
ischintolzàre , vrb: ischintorzare,
issintorgiare Definizione
bogare sa chintorza, su chintórgiu; iscúdere, atripare a chintórgiu / ischintorzare de su risu = mòrriri, crepai de s'arrisu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
détacher sa ceinture
Inglese
to unbelt
Spagnolo
sacarse el cinturón
Italiano
levarsi la cintura
Tedesco
sich den Gürtel abnehmen.
ischirchinàre , vrb: iscrichinare Definizione
coment'e iscutulare a forte, fruscinai, nau pruschetotu de movimentu chi faet incrubandhosi o furriandhosi a dónnia parte chie istat male, sentit dolore forte de no pòdere padire mescamente a bentre
Sinonimi e contrari
atapai 1,
fruschinare,
inchingiare,
iscoitai
/
foichinare
Frasi
cussos titones sunt fumendhe: totavia los as iscrichinados cun su sulavogu! (G.Ruju)◊ si est ischirchinendhe che colora de su dolore chi zughet
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se démener,
secouer
Inglese
to fidget,
to wiggle
Spagnolo
menearse
Italiano
dimenarsi,
scuòtere
Tedesco
sich hin und her bewegen,
schütteln.
ischisciàre , vrb Definizione
innisire su mucu e illimpiare su nasu
Sinonimi e contrari
inniscire,
ischiscire,
nesire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se moucher
Inglese
to blow one's nose
Spagnolo
sonarse
Italiano
soffiarsi il naso
Tedesco
sich schneuzen.
isclamài, isclamàre , vrb: iscramare,
iscramiare,
isgramare,
scramai Definizione
foedhare, abboghinare cun boghe lastimosa coment'e de chie est pedindho agiudu, afrigiu disigiandho calecuna cosa o frastimandho; nàrrere sa cosa cun meravíglia, cun ispantu, coment'e ispantasiaos
Sinonimi e contrari
abbochinare,
atzerriai,
giaculare,
iscramorai
Frasi
notas de focu mandho allutas ca su lúmene tou isclamo ◊ dae ora isgramas, pedendhe agiudos (M.Canu)◊ sos tuos ant a bènnere isgramendhe, pianghendhe e fatèndhedi su dolu ◊ sos mortos de dirgràscia iscramant mindhitas ◊ isgrama dae sa tumba, antzis pesadindhe e istròtzala, sa betadomos! ◊ est iscramandhe a Deus pro sos pecatos issoro ◊ a Deus meu mi so iscramadu ◊ s'ingurdu no at birgonza de su disunore e de chie isclamat no ndhe faghet contu! ◊ paret iscramanne dustítzia ◊ su chercu iscramat dai s'annixinu a bistrale fichida in su pojolu (G.Fiori)
2.
sa ebreghe iscrammat ◊ depit iscrammiai fogu de totu is partis, oi, su serghestanu!
Etimo
ltn.
exclamare
Traduzioni
Francese
invoquer
Inglese
to invoke,
to moan
Spagnolo
clamar,
quejarse gritando
Italiano
lamentarsi urlando,
sospirando,
invocare
Tedesco
sich beklagen,
anflehen.
iscoitài, iscoitàre , vrb: iscoitzare,
scoetai Definizione
iscutulare sa coa; mòvere a cropu de dónnia betu comente faet su pische, su lampu e àteru (nau fintzes in su sensu de fuire); iscabbúllere, isfrancare
Sinonimi e contrari
ischirchinare
/
iscabbúllere
Frasi
bido su cane meu iscoitzendhe
2.
sos carabbineris truvant sos cavadhos e acudint a ndhe víere unu iscoitandhe in sa malesa ◊ sos lampos iscoitant de una parte a s'àtera de s'aera
3.
duos ant pilisau briga e sa muzere de s’unu est andhada a che iscoitare su maridu de manos de s'àteru ◊ deo voche apo iscoitadu dae manos de sos inimicos vostros!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frétiller de la queue,
se démener
Inglese
to wag its tail,
to squirm
Spagnolo
colear,
menear,
escabullirse
Italiano
scodinzolare,
dimenarsi
Tedesco
schwänzeln,
sich hin und her bewegen.
iscòndhere , vrb: iscúndhere Definizione
pònnere o apartare a un'ala, essire e lassare unu logu, lassare in abbandhonu; si narat fintzes in su sensu de difèndhere, fàere sa parte a ccn./ pps. iscóndhiu
Sinonimi e contrari
lassai,
irbandhonare
/
defèndhere,
frànghere,
iscabbúllere,
iscundhire
Frasi
iscòndheti da èsseres mischinu! ◊ no mi poto iscòndhere de fàchere su dovere ◊ cantu bi apo gherradu pro m'iscúndhere dae tupas de prunatza e de tiria! (M.Tedde)◊ iscúndheti!
2.
fipo acuzonatu coment'e un'istratzu e solu Petenedha pariat chi naraiat: Corazu, za t'iscundho zeo! ◊ donzunu de cussos mortos depet àere iscúndhiu una bandhera
Etimo
ltn.
abscondere
Traduzioni
Francese
se dispenser,
esquiver,
fuir
Inglese
to avoid,
to shift
Spagnolo
eximirse,
esquivar
Italiano
esìmersi,
scansare
Tedesco
sich entziehen,
ausweichen.