iscorporài, iscorporàre , vrb rfl Definizione
tzatzare a meda, papare fintzes sa parte de s'àteru
Sinonimi e contrari
ingolopire,
intrudhiri
Frasi
est liandudendhe totu s'arregorta a domu sua po s'iscorporai cussu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gaver
Inglese
to gobble
Spagnolo
atracar
Italiano
ingozzare
Tedesco
sich überfressen.
iscritzíre , vrb Definizione
istesiare de calecuna cosa o logu / i. sos corpos = iscabbúllere de is cropos trantzindhosi po no dhos ingòllere
Sinonimi e contrari
iscrostiare,
issuzire,
istirire,
istregire*,
tòlchere,
transiri 1
Traduzioni
Francese
s'éloigner,
s'écarter
Inglese
to stand aside (move),
to avoid
Spagnolo
alejar,
apartar,
eludir
Italiano
scostarsi,
scansare
Tedesco
sich entfernen,
wegrücken.
iscucuzàre , vrb: iscuguzare,
iscuzicare Definizione
tròchere o trantzire s'ammontu o calesisiat cosa chi ndhe carràgiat un'àtera; fintzes iscobèrrere cosa chi no s'ischiat
Sinonimi e contrari
immantare,
iscugudhai,
isfianzare,
ispannuliare,
scavannai
| ctr.
ammantai,
carragliare,
iscumpannare
Frasi
no t'iscuguzes ca est faghindhe fritu ◊ su colore de sa pedhe pariat prus iscuru de su grogore de s'arbéschia chi iscuzicabat sas pedulias chi ammorgodhabant sa domo
2.
in istiu amus iscuguzadu sa domo pro fàghere sa cabertura noa ◊ iscuguza sa padedha e bètache sos macarrones!
3.
lu teniant unu mese in s'ispidale e chentza pòdere iscuguzare ite teniat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
découvrir,
se découvrir
Inglese
to uncover,
to throw off one's clothes
Spagnolo
destapar
Italiano
scoprire,
scoprirsi
Tedesco
abdecken,
sich entblößen.
isculiàre , vrb Definizione
camminare faendho ballare is nàdigas, mòvere, iscutulare / andhare iscúlia iscúlia = andai cerri cerri, a s'innàiga innàiga, sedatendhe sas nàdigas
Sinonimi e contrari
inculiare,
isprusciare
Frasi
est ponenne paja de passos pro che isculiare cussos mermos chene sàmbene (M.Dui)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se dandiner
Inglese
to walk with a wiggle
Spagnolo
contonearse
Italiano
sculettare
Tedesco
sich in den Hüften wiegen.
iscuricàda , nf: iscuricata,
iscurigada Definizione
su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
interighinada,
interinada,
intríchinu,
iscurigadolzu,
iscurigantina,
murriadrosu,
oscuressida
| ctr.
abbréschida
Frasi
ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir,
faire nuit
Inglese
nightfall
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire
Tedesco
sich verdunkeln.
iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definizione
s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note
Sinonimi e contrari
inchinadorzu,
interinada,
interighinadorzu,
interrighinu,
intríchinu,
irmurinada,
iscuricada,
iscurigantina,
issuriadorzu,
murriadroxu
| ctr.
abbréschida,
arborinu
Frasi
a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir,
faire nuit
Inglese
dusk
Spagnolo
anochecer
Italiano
imbrunire
Tedesco
sich verdunkeln.
isgangagliàre , vrb Definizione
erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu
Sinonimi e contrari
chighigliare,
iscacagliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rire à se décrocher la mâchoire
Inglese
to split one's sides with laughter
Spagnolo
desternillarse de risa
Italiano
sganasciarsi dalle risa
Tedesco
sich krummlachen.
ispalaciàe , vrb: ispalatare,
ispalatzare,
ispallatare,
ispallatzare Definizione
su iscrarire de s'aera annuada, su che pesare is nues
Sinonimi e contrari
illaschiare,
iscampulare,
isclarire,
isgiannare,
ispartentare,
isparteulare
| ctr.
ammantare,
annuai 1
Frasi
su bentu chi si est pesadu at ispallatadu s'aera ◊ canno at ispalatzatu sas àgheras, si nch'est vessitu a passitzu
2.
su sole ispalatat su belu de sa memória ◊ ispalata sas nues de su male!
Etimo
ltn.
ex palatium
Traduzioni
Francese
s'éclaircir
Inglese
to clear up
Spagnolo
despejarse,
aclararse
Italiano
rischiararsi
Tedesco
sich aufhellen.
ispannài, ispannàre, ispannàri , vrb: spannai Definizione
apèrrere, ispràghere, nau de su butone de is erbas e matas; nau de àteru, coment'e apèrrere e giare o fàere lughe
Sinonimi e contrari
abbèrrere,
isclarire,
ispalaciae
/
allugare,
ilgiarare,
illuminai
Modi di dire
csn:
ispannai is abas = ispàrghere sas alas; ispannare su dolu = passai, allebiai, sciagai su dolori, su disprexeri
Frasi
un'arrosa est ispannada ◊ is froris funt cumentzendi a ispannai ◊ po no camminai in lentza sa buca tropu ispannas! (Pani)
2.
acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue! ◊ sas fritzas tébias de maltu che ant ispannadu sas aeras ◊ antiga domo mia, abblandhas sa tristia e ispannas su coro a su cuntentu (P.Fae)◊ s'at a ispannare su chelu piús luadu in ispijos de sole ◊ daghi ant ispannadu cussu velu, tandho sa Chéjia los afestat totu sos chi sunt dignos de istare in chelu ◊ su sole ispannat sas umbras ◊ sa luna lucorosa ispannat sas campuras
3.
pro t'ispannare su dolu pensa chi t'istimo!
Etimo
itl.
spannare
Traduzioni
Francese
éclore,
se rasséréner
Inglese
to blossom,
to brighten up
Spagnolo
abrirse,
desabotonarse,
despejarse
Italiano
sbocciare,
rasserenarsi,
illuminare,
dissipare,
dissòlvere
Tedesco
aufblühen,
sich aufheitern,
erleuchten,
vertreiben.
ispassàre , vrb: ispassiai,
ispassiare,
spassiai Definizione
cricare e pigare is ispàssios, divertimentu / ispassiàresi che sóriche in mesu de casu = própiu a cusséssia, meda
Sinonimi e contrari
desogai,
diveltire,
isvrasiare,
sulassai
Frasi
cun tegus giogo e m'ispasso ◊ sa mariposa ispàstigat su bolu nendhe: "Si devet ispassare chie est sanu!"◊ commo torramus a pitzinnos e nos ispassiamus ◊ cussos su dinare si l'ispàssiant ◊ mi chèrgio unu pacu ispassiare ◊ sos pitzinnos s'ispàssiant cun sa fatzienna de sa binnenna
Cognomi e Proverbi
prb:
tempus malu, ispassadilu!
Etimo
itl.
spassare
Traduzioni
Francese
s'amuser
Inglese
to amuse oneself
Spagnolo
divertir,
entretener
Italiano
sollazzarsi
Tedesco
sich unterhalten.
ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1,
isprigai,
isprigare,
sprigai Definizione
castiare, bíere me in s'isprigu
Frasi
fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba
2.
los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se regarder (dans une glace)
Inglese
to look oneself (in a mirror)
Spagnolo
mirarse en el espejo
Italiano
specchiarsi
Tedesco
sich spiegeln.
ispònnere , vrb Definizione
pèrdere, passare o fàere pèrdere s'abbitúdine, su disígiu, s'idea de calecuna cosa, no ndhe fàere prus contu si no si ndhe tenet, fintzes solu cessare, tratènnere unu pagu; istare a dormire in domo angena / in poesia fintzas isponne; pps. ispostu
Sinonimi e contrari
disabesare,
disacostumai,
ibbortare,
scotiai,
storrai
/
tasire
/
aposentae,
ospedai
| ctr.
abbetuare,
imbisciare
Frasi
como mi che so ispostu e su binu no mi rechedit prus ◊ sa fémina a tota prima no ndhe cherfeit s'intesa, de ballare, ma Frantziscu no ndhe isponzeit s'idea ◊ no l'amus audidu, a fàghere cussa, ma mancu ispostu ndhe l'amus ◊ comintza a pagu a pagu a ti ndhe ispònnere, a m'ismentigare! ◊ tres o bàtoro bagadias li aiant torradu su "Chi nono" e isse fit pro ndhe ispònnere s'idea de si cojare ◊ a cudhu amante meu dau li apo su coro: no mi ndhe poto isponne ◊ sa cusséntzia sua non si che cheret ispònnere de sas richesas
2.
a punta de mesudie ant ispostu de messare, ma a sero li sunt torrados a intrare ◊ no at ispostu ancora de chigulare!
3.
isponzo in domo de su síndhigu
4.
de cosas gai ne seo ispostu
Etimo
ltn.
exponere
Traduzioni
Francese
déshabituer,
se résigner
Inglese
to wean away,
to accept
Spagnolo
desacostumbrarse,
resignarse,
hospedar
Italiano
disassuefare,
rassegnarsi
Tedesco
abgewöhnen,
sich ergeben.
ispúndiri 1 , vrb: spòndiri Definizione
acostire tropu, essire tropu de un'oru artu, de un'atza
Sinonimi e contrari
ispiòndiri
Frasi
issu si est ispúndiu tropu de aundi fut impostau, at postu mali su pei e nc'est arrumbulau
Traduzioni
Francese
se pencher
Inglese
to lean out
Spagnolo
asomarse
Italiano
spòrgersi
Tedesco
sich vorbeugen.
istallàre 1 , vrb Definizione
andhare a istare in s'istallu, andhare a fàere abbitu, a istare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
demeurer,
s'établir
Inglese
to live,
to take one's residence to in a place,
to install
Spagnolo
residir,
instalar,
instalar
Italiano
dimorare,
prèndere dimòra,
insediare,
installare
Tedesco
sich aufhalten,
sich niederlassen
istantargiài , vrb: istentargiare,
istentarzare,
istrantaxai,
stantarxai Definizione
pesare o pònnere fichiu, prantau, nau fintzes in su sensu de migliorare, torrare in bonu, torrare a biu
Sinonimi e contrari
arritzare,
ficare,
istantalissare
| ctr.
colcare
Frasi
soi istantargendumindi! ◊ ghetat un'itzérriu e si nd'istrantaxat debressi ◊ si ndi fiat istrantaxau a corpu e m'iat aferrau
2.
bollu chi sa domu si ndi torrit a istantargiai ◊ ita chi si ndi torràt a istrantaxai e dhu biriat aici sa pobidha!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
redresser,
dresser
Inglese
to erect
Spagnolo
enderezar,
levantar,
erguir
Italiano
drizzare,
rizzare,
èrgere,
drizzarsi
Tedesco
aufrichten,
erheben,
sich aufrichten.
istelevràre , vrb Definizione
istare pentzandho e torrandho a pentzare a sa cosa chentza arrennèscere a cumprèndhere o lòmpere a un'arresurtau
Sinonimi e contrari
immaginai,
immelmedhare,
istorronare,
penciai,
scimingiai
Frasi
no t'istelevres, tantu dai su meu no mi bogas! ◊ comintzeit a istelevrare cun atentzione subra de sa natura de cussu cristianu (M.Bua)◊ candho est ammurrionadu m'istelevro deo pro cuntentare a isse!
Etimo
spn.
descerebrar
Traduzioni
Francese
se creuser la cervelle
Inglese
to rack one's brain
Spagnolo
comerse el coco
Italiano
lambiccarsi il cervèllo
Tedesco
sich den Kopf zerbrechen.
istentàe, istentài , vrb: istentare,
stentai Definizione
tratènnere, istare unu tanti de tempus (chi podet èssere fintzes pagu), istare tropu tempus, prus ora de canta ndhe serbit; fàere divertire
Sinonimi e contrari
stenterai,
tratèniri
/
adasiai,
afilusigare,
biltentare,
illesinare,
tricare
| ctr.
andai
/
coitare
Frasi
istentada est sa zente a tribagliare in sas òperas mannas de sa vida ◊ pro m'istentare issas mi daiant de cudha fruta bella ◊ - E meda ti che istentas in bidha? ◊ caliguna bia s'istentiaus a circae nios de curculleos, marapigas, candho non furint agilestros o tzatzallucas
2.
proite as istentadu sendhe acurtzu su cumandhu? ◊ faghindhe custu istentamus ca est cosa inzotosa ◊ si t'istentas meda no bi ndhe agatas, de pane, in butega!
3.
s'annu iat fatu bènnere cantadores a frores po istentare is borrochianos
Etimo
itl.
stentare
Traduzioni
Francese
s'attarder
Inglese
to detain,
to delay
Spagnolo
demorarse
Italiano
trattenére,
indugiare,
tardare,
ritardare
Tedesco
aufhalten,
säumen,
sich verspäten.
isterricorjàre , vrb: isterrigolzare,
isterrigorzare Definizione
su si pònnere coment'e crocaos o fuliaos in terra, ma nau prus che àteru cun fortza, cun tzacu, cun arrennegu
Sinonimi e contrari
aterrai
/
imbrossinare,
isterricrare,
isterrighinare,
isterrinai,
isterrorzare,
istragorzare,
sterrionai
Frasi
pesadindhe ca t'imbrutas: mugosu, sempre isterrigorzendhe in terra t'istas! ◊ si iscrafiaiant sa sue in bentre, sa béstia s'isterrigorzaiat in terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'étendre par terre
Inglese
to lie down
Spagnolo
tumbarse,
echarse al suelo
Italiano
distèndersi per tèrra
Tedesco
sich niederlegen.
istimpidàre , vrb Definizione
pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna
Sinonimi e contrari
cansai,
fadiae,
istracare,
peleai,
strachedhai
| ctr.
pasai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peiner,
se fatiguer
Inglese
to work hard
Spagnolo
darse un tute,
cansarse
Italiano
fare una sfaticata
Tedesco
sich abschinden.
istrasiàre , vrb Definizione
cicire cun is cambas istiradas e su dossu unu pagu betau a daesegus, o fintzes istérrios in terra deunudotu
Sinonimi e contrari
abbrentuxai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'étendre,
s'allonger
Inglese
to lie down
Spagnolo
tenderse,
tumbarse,
acostarse
Italiano
sdraiarsi
Tedesco
sich niederlegen.