Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

iscorporài, iscorporàre , vrb rfl Definitzione tzatzare a meda, papare fintzes sa parte de s'àteru Sinònimos e contràrios ingolopire, intrudhiri Frases est liandudendhe totu s'arregorta a domu sua po s'iscorporai cussu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gaver Ingresu to gobble Ispagnolu atracar Italianu ingozzare Tedescu sich überfressen.

iscritzíre , vrb Definitzione istesiare de calecuna cosa o logu / i. sos corpos = iscabbúllere de is cropos trantzindhosi po no dhos ingòllere Sinònimos e contràrios iscrostiare, issuzire, istirire, istregire*, tòlchere, transiri 1 Tradutziones Frantzesu s'éloigner, s'écarter Ingresu to stand aside (move), to avoid Ispagnolu alejar, apartar, eludir Italianu scostarsi, scansare Tedescu sich entfernen, wegrücken.

iscucuzàre , vrb: iscuguzare, iscuzicare Definitzione tròchere o trantzire s'ammontu o calesisiat cosa chi ndhe carràgiat un'àtera; fintzes iscobèrrere cosa chi no s'ischiat Sinònimos e contràrios immantare, iscugudhai, isfianzare, ispannuliare, scavannai | ctr. ammantai, carragliare, iscumpannare Frases no t'iscuguzes ca est faghindhe fritu ◊ su colore de sa pedhe pariat prus iscuru de su grogore de s'arbéschia chi iscuzicabat sas pedulias chi ammorgodhabant sa domo 2. in istiu amus iscuguzadu sa domo pro fàghere sa cabertura noa ◊ iscuguza sa padedha e bètache sos macarrones! 3. lu teniant unu mese in s'ispidale e chentza pòdere iscuguzare ite teniat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu découvrir, se découvrir Ingresu to uncover, to throw off one's clothes Ispagnolu destapar Italianu scoprire, scoprirsi Tedescu abdecken, sich entblößen.

isculiàre , vrb Definitzione camminare faendho ballare is nàdigas, mòvere, iscutulare / andhare iscúlia iscúlia = andai cerri cerri, a s'innàiga innàiga, sedatendhe sas nàdigas Sinònimos e contràrios inculiare, isprusciare Frases est ponenne paja de passos pro che isculiare cussos mermos chene sàmbene (M.Dui) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se dandiner Ingresu to walk with a wiggle Ispagnolu contonearse Italianu sculettare Tedescu sich in den Hüften wiegen.

iscuricàda , nf: iscuricata, iscurigada Definitzione su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho Sinònimos e contràrios inchinadorzu, interighinada, interinada, intríchinu, iscurigadolzu, iscurigantina, murriadrosu, oscuressida | ctr. abbréschida Frases ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu nightfall Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu sich verdunkeln.

iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definitzione s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note Sinònimos e contràrios inchinadorzu, interinada, interighinadorzu, interrighinu, intríchinu, irmurinada, iscuricada, iscurigantina, issuriadorzu, murriadroxu | ctr. abbréschida, arborinu Frases a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir, faire nuit Ingresu dusk Ispagnolu anochecer Italianu imbrunire Tedescu sich verdunkeln.

isgangagliàre , vrb Definitzione erríere a iscracàlios, a tzérrios, mòrrere de s'errisu Sinònimos e contràrios chighigliare, iscacagliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rire à se décrocher la mâchoire Ingresu to split one's sides with laughter Ispagnolu desternillarse de risa Italianu sganasciarsi dalle risa Tedescu sich krummlachen.

ispalaciàe , vrb: ispalatare, ispalatzare, ispallatare, ispallatzare Definitzione su iscrarire de s'aera annuada, su che pesare is nues Sinònimos e contràrios illaschiare, iscampulare, isclarire, isgiannare, ispartentare, isparteulare | ctr. ammantare, annuai 1 Frases su bentu chi si est pesadu at ispallatadu s'aera ◊ canno at ispalatzatu sas àgheras, si nch'est vessitu a passitzu 2. su sole ispalatat su belu de sa memória ◊ ispalata sas nues de su male! Ètimu ltn. ex palatium Tradutziones Frantzesu s'éclaircir Ingresu to clear up Ispagnolu despejarse, aclararse Italianu rischiararsi Tedescu sich aufhellen.

ispannài, ispannàre, ispannàri , vrb: spannai Definitzione apèrrere, ispràghere, nau de su butone de is erbas e matas; nau de àteru, coment'e apèrrere e giare o fàere lughe Sinònimos e contràrios abbèrrere, isclarire, ispalaciae / allugare, ilgiarare, illuminai Maneras de nàrrere csn: ispannai is abas = ispàrghere sas alas; ispannare su dolu = passai, allebiai, sciagai su dolori, su disprexeri Frases un'arrosa est ispannada ◊ is froris funt cumentzendi a ispannai ◊ po no camminai in lentza sa buca tropu ispannas! (Pani) 2. acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue! ◊ sas fritzas tébias de maltu che ant ispannadu sas aeras ◊ antiga domo mia, abblandhas sa tristia e ispannas su coro a su cuntentu (P.Fae)◊ s'at a ispannare su chelu piús luadu in ispijos de sole ◊ daghi ant ispannadu cussu velu, tandho sa Chéjia los afestat totu sos chi sunt dignos de istare in chelu ◊ su sole ispannat sas umbras ◊ sa luna lucorosa ispannat sas campuras 3. pro t'ispannare su dolu pensa chi t'istimo! Ètimu itl. spannare Tradutziones Frantzesu éclore, se rasséréner Ingresu to blossom, to brighten up Ispagnolu abrirse, desabotonarse, despejarse Italianu sbocciare, rasserenarsi, illuminare, dissipare, dissòlvere Tedescu aufblühen, sich aufheitern, erleuchten, vertreiben.

ispassàre , vrb: ispassiai, ispassiare, spassiai Definitzione cricare e pigare is ispàssios, divertimentu / ispassiàresi che sóriche in mesu de casu = própiu a cusséssia, meda Sinònimos e contràrios desogai, diveltire, isvrasiare, sulassai Frases cun tegus giogo e m'ispasso ◊ sa mariposa ispàstigat su bolu nendhe: "Si devet ispassare chie est sanu!"◊ commo torramus a pitzinnos e nos ispassiamus ◊ cussos su dinare si l'ispàssiant ◊ mi chèrgio unu pacu ispassiare ◊ sos pitzinnos s'ispàssiant cun sa fatzienna de sa binnenna Sambenados e Provèrbios prb: tempus malu, ispassadilu! Ètimu itl. spassare Tradutziones Frantzesu s'amuser Ingresu to amuse oneself Ispagnolu divertir, entretener Italianu sollazzarsi Tedescu sich unterhalten.

ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1, isprigai, isprigare, sprigai Definitzione castiare, bíere me in s'isprigu Frases fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba 2. los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se regarder (dans une glace) Ingresu to look oneself (in a mirror) Ispagnolu mirarse en el espejo Italianu specchiarsi Tedescu sich spiegeln.

ispònnere , vrb Definitzione pèrdere, passare o fàere pèrdere s'abbitúdine, su disígiu, s'idea de calecuna cosa, no ndhe fàere prus contu si no si ndhe tenet, fintzes solu cessare, tratènnere unu pagu; istare a dormire in domo angena / in poesia fintzas isponne; pps. ispostu Sinònimos e contràrios disabesare, disacostumai, ibbortare, scotiai, storrai / tasire / aposentae, ospedai | ctr. abbetuare, imbisciare Frases como mi che so ispostu e su binu no mi rechedit prus ◊ sa fémina a tota prima no ndhe cherfeit s'intesa, de ballare, ma Frantziscu no ndhe isponzeit s'idea ◊ no l'amus audidu, a fàghere cussa, ma mancu ispostu ndhe l'amus ◊ comintza a pagu a pagu a ti ndhe ispònnere, a m'ismentigare! ◊ tres o bàtoro bagadias li aiant torradu su "Chi nono" e isse fit pro ndhe ispònnere s'idea de si cojare ◊ a cudhu amante meu dau li apo su coro: no mi ndhe poto isponne ◊ sa cusséntzia sua non si che cheret ispònnere de sas richesas 2. a punta de mesudie ant ispostu de messare, ma a sero li sunt torrados a intrare ◊ no at ispostu ancora de chigulare! 3. isponzo in domo de su síndhigu 4. de cosas gai ne seo ispostu Ètimu ltn. exponere Tradutziones Frantzesu déshabituer, se résigner Ingresu to wean away, to accept Ispagnolu desacostumbrarse, resignarse, hospedar Italianu disassuefare, rassegnarsi Tedescu abgewöhnen, sich ergeben.

ispúndiri 1 , vrb: spòndiri Definitzione acostire tropu, essire tropu de un'oru artu, de un'atza Sinònimos e contràrios ispiòndiri Frases issu si est ispúndiu tropu de aundi fut impostau, at postu mali su pei e nc'est arrumbulau Tradutziones Frantzesu se pencher Ingresu to lean out Ispagnolu asomarse Italianu spòrgersi Tedescu sich vorbeugen.

istallàre 1 , vrb Definitzione andhare a istare in s'istallu, andhare a fàere abbitu, a istare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu demeurer, s'établir Ingresu to live, to take one's residence to in a place, to install Ispagnolu residir, instalar, instalar Italianu dimorare, prèndere dimòra, insediare, installare Tedescu sich aufhalten, sich niederlassen

istantargiài , vrb: istentargiare, istentarzare, istrantaxai, stantarxai Definitzione pesare o pònnere fichiu, prantau, nau fintzes in su sensu de migliorare, torrare in bonu, torrare a biu Sinònimos e contràrios arritzare, ficare, istantalissare | ctr. colcare Frases soi istantargendumindi! ◊ ghetat un'itzérriu e si nd'istrantaxat debressi ◊ si ndi fiat istrantaxau a corpu e m'iat aferrau 2. bollu chi sa domu si ndi torrit a istantargiai ◊ ita chi si ndi torràt a istrantaxai e dhu biriat aici sa pobidha!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu redresser, dresser Ingresu to erect Ispagnolu enderezar, levantar, erguir Italianu drizzare, rizzare, èrgere, drizzarsi Tedescu aufrichten, erheben, sich aufrichten.

istelevràre , vrb Definitzione istare pentzandho e torrandho a pentzare a sa cosa chentza arrennèscere a cumprèndhere o lòmpere a un'arresurtau Sinònimos e contràrios immaginai, immelmedhare, istorronare, penciai, scimingiai Frases no t'istelevres, tantu dai su meu no mi bogas! ◊ comintzeit a istelevrare cun atentzione subra de sa natura de cussu cristianu (M.Bua)◊ candho est ammurrionadu m'istelevro deo pro cuntentare a isse! Ètimu spn. descerebrar Tradutziones Frantzesu se creuser la cervelle Ingresu to rack one's brain Ispagnolu comerse el coco Italianu lambiccarsi il cervèllo Tedescu sich den Kopf zerbrechen.

istentàe, istentài , vrb: istentare, stentai Definitzione tratènnere, istare unu tanti de tempus (chi podet èssere fintzes pagu), istare tropu tempus, prus ora de canta ndhe serbit; fàere divertire Sinònimos e contràrios stenterai, tratèniri / adasiai, afilusigare, biltentare, illesinare, tricare | ctr. andai / coitare Frases istentada est sa zente a tribagliare in sas òperas mannas de sa vida ◊ pro m'istentare issas mi daiant de cudha fruta bella ◊ - E meda ti che istentas in bidha? ◊ caliguna bia s'istentiaus a circae nios de curculleos, marapigas, candho non furint agilestros o tzatzallucas 2. proite as istentadu sendhe acurtzu su cumandhu? ◊ faghindhe custu istentamus ca est cosa inzotosa ◊ si t'istentas meda no bi ndhe agatas, de pane, in butega! 3. s'annu iat fatu bènnere cantadores a frores po istentare is borrochianos Ètimu itl. stentare Tradutziones Frantzesu s'attarder Ingresu to detain, to delay Ispagnolu demorarse Italianu trattenére, indugiare, tardare, ritardare Tedescu aufhalten, säumen, sich verspäten.

isterricorjàre , vrb: isterrigolzare, isterrigorzare Definitzione su si pònnere coment'e crocaos o fuliaos in terra, ma nau prus che àteru cun fortza, cun tzacu, cun arrennegu Sinònimos e contràrios aterrai / imbrossinare, isterricrare, isterrighinare, isterrinai, isterrorzare, istragorzare, sterrionai Frases pesadindhe ca t'imbrutas: mugosu, sempre isterrigorzendhe in terra t'istas! ◊ si iscrafiaiant sa sue in bentre, sa béstia s'isterrigorzaiat in terra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'étendre par terre Ingresu to lie down Ispagnolu tumbarse, echarse al suelo Italianu distèndersi per tèrra Tedescu sich niederlegen.

istimpidàre , vrb Definitzione pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna Sinònimos e contràrios cansai, fadiae, istracare, peleai, strachedhai | ctr. pasai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peiner, se fatiguer Ingresu to work hard Ispagnolu darse un tute, cansarse Italianu fare una sfaticata Tedescu sich abschinden.

istrasiàre , vrb Definitzione cicire cun is cambas istiradas e su dossu unu pagu betau a daesegus, o fintzes istérrios in terra deunudotu Sinònimos e contràrios abbrentuxai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu s'étendre, s'allonger Ingresu to lie down Ispagnolu tenderse, tumbarse, acostarse Italianu sdraiarsi Tedescu sich niederlegen.