abbujàre , vrb rfl Definitzione
fàere iscurosu, nau prus che àteru de sa bisura de chie s'intristat
Sinònimos e contràrios
abbutzare,
annapai,
annozare,
imbujare
Frases
si abbujat s'orizonte, lampos e tronos fúlminat s'aera ◊ si est abbujadu in cara ca si fiat acatau chi su paperi fiat fatu cun ingannu
Ètimu
itl.
abbuiare
Tradutziones
Frantzesu
s'assombrir,
obscurcir,
offusquer
Ingresu
to dim
Ispagnolu
ensombrecerse
Italianu
offuscare,
rabbuiarsi
Tedescu
verdüstern,
sich verdüstern.
abburraciài , vrb rfl Definitzione
bufare a tropu cosa cun àrculu
Sinònimos e contràrios
imbreacare,
imburraciai
2.
cun su babbu abburraciadu si sunt postos a ciarrare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'enivrer
Ingresu
to get drunk
Ispagnolu
emborracharse
Italianu
ubriacarsi
Tedescu
sich betrinken.
abburràre , vrb rfl Definitzione
afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu)
Sinònimos e contràrios
abburgare,
infangaciai
/
abburrigare
Frases
custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba
2.
poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu
Ètimu
spn.
embarrar
Tradutziones
Frantzesu
se crotter
Ingresu
to muddy
Ispagnolu
enlodar,
enfangar
Italianu
infangarsi
Tedescu
sich mit Kot beschmutzen.
abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definitzione
prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda
Sinònimos e contràrios
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuzare,
aelcare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Frases
si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se gaver
Ingresu
to stuff oneself
Ispagnolu
atiborrarse
Italianu
rimpinzarsi
Tedescu
sich vollstopfen.
abiài , vrb: aviare Definitzione
pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista
Sinònimos e contràrios
andharesindhe,
andharesiche
/
andai,
alciare,
imbonai,
incarrebai,
pigai 1,
tocai 1
/
mòrrere
| ctr.
torrae
Frases
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras
2.
abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu
3.
già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu!
Ètimu
ctl., spn.
aviar
Tradutziones
Frantzesu
acheminer
Ingresu
to start,
to set out
Ispagnolu
encaminarse
Italianu
avviare,
incamminarsi
Tedescu
sich auf den Weg machen.
acabbúlli , vrb Sinònimos e contràrios
ibbrodhiai,
spodhai
Tradutziones
Frantzesu
débrouiller
Ingresu
to disentangle
Ispagnolu
desenmarañarse
Italianu
sbrogliarsi
Tedescu
sich herausziehen.
acadrancài , vrb: acardancai Definitzione
apicigare che una cadanca
Sinònimos e contràrios
acadenanciare,
apicigai,
incadranancare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se coller
Ingresu
to stick,
to cling
Ispagnolu
pegarse
Italianu
appiccicarsi
Tedescu
sich an jdn.hängen.
acamingiài , vrb Definitzione
bogai camíngiu, bogare ragas, arrennèscere a fàere una cosa
Sinònimos e contràrios
intzodhai,
spodhai
Frases
a ti nai ca nou, no ndi acamíngiu nudha ◊ candu at biu ca a sou no ndi acamíngiat nudha currit a circai agiudu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
comprendre
Ingresu
to gather
Ispagnolu
comprender,
salir
Italianu
raccapezzare
Tedescu
sich zurechtfinden.
acampàre , vrb rfl Definitzione
fàere acampamentu, aprigu provisóriu po gente in logu de sartu
Tradutziones
Frantzesu
camper
Ingresu
to camp
Ispagnolu
acampar
Italianu
accamparsi
Tedescu
sich lagern.
acanciofài , vrb Definitzione
aferrare a pilos brigandho e iscudendho o fintzes pigare de mala manera; betare apare, totu a méschiu
Sinònimos e contràrios
aciufai 1,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire
Frases
nosu iscioperendu e is crumirus andendu a trabballai: ma is féminas gei dhus iant acanciofaus, iant ispinniau fintzas s'autista!
2.
cumentzat s'esami e ge m'iant acanciofau: de dogn'arratza mi nd'iant fatu, fintzas acapiau a manus e a peis in d-una cadira!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se crêper le chignon
Ingresu
to brawl
Ispagnolu
andar a la greña
Italianu
accapigliarsi
Tedescu
sich raufen.
acapotài, acapotàre , vrb Definitzione
pònnere, bestire su capoto, ammontare cun capoto; fintzes furriare de parte in su sensu de covecare
Sinònimos e contràrios
acabbanai,
acaparronare,
acugudhare,
ammantai,
incaparonare,
incapotai
/
acavacai,
furriai
2.
circhendi sitzigorrus cussu no fadhit sa téllura de acapotai!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'envelopper d'un manteau
Ingresu
to cloak
Ispagnolu
abrigarse
Italianu
ammantellare,
coprirsi ben bène
Tedescu
sich bedecken.
acartàre 1 , vrb Definitzione
su s’iscríere in calecunu corpus, pigare postu, intrare in servítziu
Sinònimos e contràrios
arrolai
Tradutziones
Frantzesu
enrôler
Ingresu
to recruit enlisted
Ispagnolu
alistarse
Italianu
arruolarsi
Tedescu
sich einberufen lassen.
aceràda , nf: aciarada Definitzione
su bogare sa conca, su andhare po bíere, su essire a fora; sa manera de presentare una cosa / s'a. de su manzanu = sa fata de sa die
Sinònimos e contràrios
acherada,
acrarada,
incarada,
incrarada,
iscampiada
/
presentada
| ctr.
cuada,
iscumpàssida
Frases
a s'acerada de su Sole, su manzanu, iscumparent sos istedhos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
présentation
Ingresu
prospect
Ispagnolu
asomada,
el asomarse,
aspecto
Italianu
affacciata,
prospètto
Tedescu
Sich zeigen,
Präsentation.
aceràre , vrb: aciarare,
aciorare Definitzione
essire a fora, bogare sa conca o su si pònnere in craru po castiare, po bíere
Sinònimos e contràrios
acarare,
acherare,
acontrare,
acrarare,
afacare,
afaciai,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare,
iscampiare
| ctr.
cuai
Frases
est una not'e luna, de cudhas lunas giaras chi, candho tue ti aciaras, isperas novamente in sa fortuna (A.Casula)◊ sa luna subra de sos montes si aciarat ◊ issa si acerat a sa fentana a iscultare ◊ acèradi, bella, ca est bénnidu s'amante! ◊ si fit a fagher su contu de tantos males, mancu nos timis acerare a gianna! ◊ istaia in su balcone aciorada abbaidendhe s'abba chi pioiat ◊ deo puru mi aciorei
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se montrer
Ingresu
to overlook
Ispagnolu
asomarse
Italianu
affacciarsi
Tedescu
sich zeigen.
achibberàre , vrb Definitzione
essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu
Sinònimos e contràrios
achighiristai,
altivai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiristai
/
abbetiae,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
renignai
/
afíere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'obstiner,
s'entêter,
se mettre en colère
Ingresu
to be obstinate,
to get angry
Ispagnolu
hincharse,
obstinarse,
irritarse
Italianu
incaponire,
adirare
Tedescu
sich versteifen,
sich entrüsten.
achigulàre , vrb Definitzione
fàere su chesciosu, istare sèmpere a lamentu, sèmpere naendho coment'e una chíghela, una cantaganta, giaendho istrobbu
Sinònimos e contràrios
annischissai,
apibiare,
apurrire,
arrosci,
cascaviare,
memulare,
pibincai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ennuyer
Ingresu
to annoy
Ispagnolu
quejarse,
aburrir
Italianu
bofonchiare,
annoiare
Tedescu
sich beklagen,
lästig sein.
achizolàre , vrb Definitzione
pònnere in su chizolu, in calecunu cugigone
Sinònimos e contràrios
achizonare,
acuzonare,
angronare,
arreconai,
inchizolare,
incozolare
| ctr.
bocare,
essire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rencogner
Ingresu
to put in a corner
Ispagnolu
arrinconar
Italianu
incantucciare
Tedescu
in Winkeln stöbern,
sich in eine Ecke verkriechen.
aciunciulíre , vrb Definitzione
su si pònnere o istare coment’e allorigaos
Sinònimos e contràrios
acoconare,
aconcolai,
acuconare,
acuculiare,
acugutzare,
acuculiedhare,
aculigionai,
ammacionai,
pinnichedhare
Tradutziones
Frantzesu
se pelotonner
Ingresu
to crouch
Ispagnolu
acurrucarse
Italianu
rannicchiarsi
Tedescu
sich zusammenkauern.
acobiài, acobilàre , vrb: acoilae,
acoilare,
acoliai,
acoliare,
acubilare,
acugliai,
acuilai,
acuilare,
acuvilare,
aculiai,
aculiare,
cubilare Definitzione
fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare
Sinònimos e contràrios
acoiletare,
acojai,
acuae,
apatai,
apogiai,
assebiai,
impudhilare
| ctr.
bocare,
essire,
pesare
Frases
iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai
2.
furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se coucher,
s'abriter
Ingresu
to return to the fold to go back to sleep to shelter
Ispagnolu
cubilar,
cobijar
Italianu
rientrare nell'ovile,
ritirarsi a dormire,
ripararsi
Tedescu
in den Stall zurückkehren,
schlafengehen,
sich unterstellen.
acoconàre , vrb: acogonare Definitzione
fàere a cocone, a bisura de cocone, allorigare a sa manera de is canes, de is gatos candho si crocant e tenent fritu; crocare
Sinònimos e contràrios
aciunciulire,
acoconedhare,
aconcolai,
acucai,
acuconare,
acuculiare,
acuculiedhare,
acucunniare,
aculigionai,
acuncurrionai,
allomburedhai,
allorigare,
allorimmedhare
| ctr.
istirare
Frases
si acoconaiat in palas de unu trutzu ◊ si fint acoconaos in su gabbanu ◊ su cane s'est acogonadu che matassa de lana afaca a sa mere ◊ si est acoconadu comente a unu eritu ◊ nos corcabamus acoconaos intro de su letu ◊ su pitzinnu si acoconabat in su bancu e non fachiat isperu santu in totu s'ora de sa letzione
2.
sos puzones sunt andhandhe a s'acoconare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se blottir
Ingresu
to crouch
Ispagnolu
acurrucarse
Italianu
accovacciare
Tedescu
sich zusammenkauern.