abbujàre , vrb rfl Definitzione fàere iscurosu, nau prus che àteru de sa bisura de chie s'intristat Sinònimos e contràrios abbutzare, annapai, annozare, imbujare Frases si abbujat s'orizonte, lampos e tronos fúlminat s'aera ◊ si est abbujadu in cara ca si fiat acatau chi su paperi fiat fatu cun ingannu Ètimu itl. abbuiare Tradutziones Frantzesu s'assombrir, obscurcir, offusquer Ingresu to dim Ispagnolu ensombrecerse Italianu offuscare, rabbuiarsi Tedescu verdüstern, sich verdüstern.

abburraciài , vrb rfl Definitzione bufare a tropu cosa cun àrculu Sinònimos e contràrios imbreacare, imburraciai 2. cun su babbu abburraciadu si sunt postos a ciarrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'enivrer Ingresu to get drunk Ispagnolu emborracharse Italianu ubriacarsi Tedescu sich betrinken.

abburràre , vrb rfl Definitzione afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu) Sinònimos e contràrios abburgare, infangaciai / abburrigare Frases custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba 2. poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu Ètimu spn. embarrar Tradutziones Frantzesu se crotter Ingresu to muddy Ispagnolu enlodar, enfangar Italianu infangarsi Tedescu sich mit Kot beschmutzen.

abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definitzione prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda Sinònimos e contràrios abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbudagare, abbuzare, aelcare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai Frases si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se gaver Ingresu to stuff oneself Ispagnolu atiborrarse Italianu rimpinzarsi Tedescu sich vollstopfen.

abiài , vrb: aviare Definitzione pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista Sinònimos e contràrios andharesindhe, andharesiche / andai, alciare, imbonai, incarrebai, pigai 1, tocai 1 / mòrrere | ctr. torrae Frases primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras 2. abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu 3. già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu! Ètimu ctl., spn. aviar Tradutziones Frantzesu acheminer Ingresu to start, to set out Ispagnolu encaminarse Italianu avviare, incamminarsi Tedescu sich auf den Weg machen.

acabbúlli , vrb Sinònimos e contràrios ibbrodhiai, spodhai Tradutziones Frantzesu débrouiller Ingresu to disentangle Ispagnolu desenmarañarse Italianu sbrogliarsi Tedescu sich herausziehen.

acadrancài , vrb: acardancai Definitzione apicigare che una cadanca Sinònimos e contràrios acadenanciare, apicigai, incadranancare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se coller Ingresu to stick, to cling Ispagnolu pegarse Italianu appiccicarsi Tedescu sich an jdn.hängen.

acamingiài , vrb Definitzione bogai camíngiu, bogare ragas, arrennèscere a fàere una cosa Sinònimos e contràrios intzodhai, spodhai Frases a ti nai ca nou, no ndi acamíngiu nudha ◊ candu at biu ca a sou no ndi acamíngiat nudha currit a circai agiudu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu comprendre Ingresu to gather Ispagnolu comprender, salir Italianu raccapezzare Tedescu sich zurechtfinden.

acampàre , vrb rfl Definitzione fàere acampamentu, aprigu provisóriu po gente in logu de sartu Tradutziones Frantzesu camper Ingresu to camp Ispagnolu acampar Italianu accamparsi Tedescu sich lagern.

acanciofài , vrb Definitzione aferrare a pilos brigandho e iscudendho o fintzes pigare de mala manera; betare apare, totu a méschiu Sinònimos e contràrios aciufai 1, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, tipilire Frases nosu iscioperendu e is crumirus andendu a trabballai: ma is féminas gei dhus iant acanciofaus, iant ispinniau fintzas s'autista! 2. cumentzat s'esami e ge m'iant acanciofau: de dogn'arratza mi nd'iant fatu, fintzas acapiau a manus e a peis in d-una cadira! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se crêper le chignon Ingresu to brawl Ispagnolu andar a la greña Italianu accapigliarsi Tedescu sich raufen.

acapotài, acapotàre , vrb Definitzione pònnere, bestire su capoto, ammontare cun capoto; fintzes furriare de parte in su sensu de covecare Sinònimos e contràrios acabbanai, acaparronare, acugudhare, ammantai, incaparonare, incapotai / acavacai, furriai 2. circhendi sitzigorrus cussu no fadhit sa téllura de acapotai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'envelopper d'un manteau Ingresu to cloak Ispagnolu abrigarse Italianu ammantellare, coprirsi ben bène Tedescu sich bedecken.

acartàre 1 , vrb Definitzione su s’iscríere in calecunu corpus, pigare postu, intrare in servítziu Sinònimos e contràrios arrolai Tradutziones Frantzesu enrôler Ingresu to recruit enlisted Ispagnolu alistarse Italianu arruolarsi Tedescu sich einberufen lassen.

aceràda , nf: aciarada Definitzione su bogare sa conca, su andhare po bíere, su essire a fora; sa manera de presentare una cosa / s'a. de su manzanu = sa fata de sa die Sinònimos e contràrios acherada, acrarada, incarada, incrarada, iscampiada / presentada | ctr. cuada, iscumpàssida Frases a s'acerada de su Sole, su manzanu, iscumparent sos istedhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu présentation Ingresu prospect Ispagnolu asomada, el asomarse, aspecto Italianu affacciata, prospètto Tedescu Sich zeigen, Präsentation.

aceràre , vrb: aciarare, aciorare Definitzione essire a fora, bogare sa conca o su si pònnere in craru po castiare, po bíere Sinònimos e contràrios acarare, acherare, acontrare, acrarare, afacare, afaciai, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare, iscampiare | ctr. cuai Frases est una not'e luna, de cudhas lunas giaras chi, candho tue ti aciaras, isperas novamente in sa fortuna (A.Casula)◊ sa luna subra de sos montes si aciarat ◊ issa si acerat a sa fentana a iscultare ◊ acèradi, bella, ca est bénnidu s'amante! ◊ si fit a fagher su contu de tantos males, mancu nos timis acerare a gianna! ◊ istaia in su balcone aciorada abbaidendhe s'abba chi pioiat ◊ deo puru mi aciorei Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to overlook Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

achibberàre , vrb Definitzione essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu Sinònimos e contràrios achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare, renignai / afíere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'obstiner, s'entêter, se mettre en colère Ingresu to be obstinate, to get angry Ispagnolu hincharse, obstinarse, irritarse Italianu incaponire, adirare Tedescu sich versteifen, sich entrüsten.

achigulàre , vrb Definitzione fàere su chesciosu, istare sèmpere a lamentu, sèmpere naendho coment'e una chíghela, una cantaganta, giaendho istrobbu Sinònimos e contràrios annischissai, apibiare, apurrire, arrosci, cascaviare, memulare, pibincai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ennuyer Ingresu to annoy Ispagnolu quejarse, aburrir Italianu bofonchiare, annoiare Tedescu sich beklagen, lästig sein.

achizolàre , vrb Definitzione pònnere in su chizolu, in calecunu cugigone Sinònimos e contràrios achizonare, acuzonare, angronare, arreconai, inchizolare, incozolare | ctr. bocare, essire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu incantucciare Tedescu in Winkeln stöbern, sich in eine Ecke verkriechen.

aciunciulíre , vrb Definitzione su si pònnere o istare coment’e allorigaos Sinònimos e contràrios acoconare, aconcolai, acuconare, acuculiare, acugutzare, acuculiedhare, aculigionai, ammacionai, pinnichedhare Tradutziones Frantzesu se pelotonner Ingresu to crouch Ispagnolu acurrucarse Italianu rannicchiarsi Tedescu sich zusammenkauern.

acobiài, acobilàre , vrb: acoilae, acoilare, acoliai, acoliare, acubilare, acugliai, acuilai, acuilare, acuvilare, aculiai, aculiare, cubilare Definitzione fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare Sinònimos e contràrios acoiletare, acojai, acuae, apatai, apogiai, assebiai, impudhilare | ctr. bocare, essire, pesare Frases iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai 2. furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se coucher, s'abriter Ingresu to return to the fold to go back to sleep to shelter Ispagnolu cubilar, cobijar Italianu rientrare nell'ovile, ritirarsi a dormire, ripararsi Tedescu in den Stall zurückkehren, schlafengehen, sich unterstellen.

acoconàre , vrb: acogonare Definitzione fàere a cocone, a bisura de cocone, allorigare a sa manera de is canes, de is gatos candho si crocant e tenent fritu; crocare Sinònimos e contràrios aciunciulire, acoconedhare, aconcolai, acucai, acuconare, acuculiare, acuculiedhare, acucunniare, aculigionai, acuncurrionai, allomburedhai, allorigare, allorimmedhare | ctr. istirare Frases si acoconaiat in palas de unu trutzu ◊ si fint acoconaos in su gabbanu ◊ su cane s'est acogonadu che matassa de lana afaca a sa mere ◊ si est acoconadu comente a unu eritu ◊ nos corcabamus acoconaos intro de su letu ◊ su pitzinnu si acoconabat in su bancu e non fachiat isperu santu in totu s'ora de sa letzione 2. sos puzones sunt andhandhe a s'acoconare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se blottir Ingresu to crouch Ispagnolu acurrucarse Italianu accovacciare Tedescu sich zusammenkauern.

«« Torra a chircare