apretàe, apretài , vrb: apretare 2,
apretari Definitzione
pònnere in apretu, in dificurtade manna, pònnere presse, essire o fàere prus càdriu, prus fruscu; rfl. caminare prus impresse, istirare su passu camminandho
Sinònimos e contràrios
acadriare,
apressurai,
apretonare,
trotinare
Maneras de nàrrere
csn:
apretare una cosa a… (a sole, a fogu, a chíngia, e gai) = fàghere dannu a sa cosa cun su sole, cun su fogu, sa chíngia a tropu; apretare sa màchina = fàghere andhare prus lestra
Frases
sighint sas agonias a apretare ◊ su sole apretaiat sa campagna chena piedade ◊ bae a sa friscura, ca a tardu ti apretat su sole! ◊ a su malàidu li at apretadu su male ◊ in cussu logu mergiani apretat e no fait a fidai is angionis
2.
is fillus megant de dh'apretai a comporai su tratori ◊ su guvernu cheret apretadu chi muntenzat sas promissas ◊ si apretesint de sighire sa volontade sua ◊ si ti apretat su fritu cugúzadi! ◊ candu mi apretat su fàmini papu ◊ l'est apretandhe su sonnu ◊ su bentu est apretendhe ◊ est comintzendhe a pròere: si apretat abberimus su paracu
3.
a sa padedha abbàssiali su fogu, no l'apretet ca si atacat
4.
cudhu si apretat e aciapat su cani
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
presser
Ingresu
to chase closely
Ispagnolu
apretar
Italianu
incalzare,
mèttere frétta a qlc.,
intensificare qlcs
Tedescu
jdn zur Eile antreiben,
sich beeilen.
aprummonàre , vrb Definitzione
giare o pigare carda, arrennegu meda, tzacu meda
Sinònimos e contràrios
aciumonare,
afelonare,
imprumonare
Frases
mi ndhe aprummonat solu a bi pessare a totu su male chi mi ant fatu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
avoir du dépit,
prendre la mouche
Ingresu
to make s.o. angry
Ispagnolu
enfadarse mucho
Italianu
fare stizza
Tedescu
jdn ärgern,
sich ärgern.
apubulàre , vrb Definitzione
bènnere gente meda, prènnere de gente, nau de unu logu
Sinònimos e contràrios
abbudronare,
afiotulare,
afollare,
assaurrare,
atrepillai,
atropare,
atrumare,
atutinare,
pobulare
| ctr.
ispobulare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se presser
Ingresu
to crowd (together)
Ispagnolu
agolparse
Italianu
affollarsi
Tedescu
sich drängen.
apudhài , vrb: apudhare Definitzione
su si che artzare a su pudhàrgiu, a s’acorru de is pudhas, artzare a pitzu de calecuna cosa che is pudhas; andhare a in artu; su si crèdere meda, bogare atza che pudhu in mesu de pudhas
Sinònimos e contràrios
apiculai,
apodhilare,
apudhalzare
/
ampiai,
alciare
/
alleporedhare,
alleporizare,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
Frases
ma càstia cussu caboni chi si est apudhau asuba de sa carrada! ◊ custa pudha fiat apudhada asuba de unu muntoni de òru…
2.
sa nébida a mengianu de su Frumindosa si ndi apudhat a bidha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se percher,
ragaillardir,
remplir d'orgueil
Ingresu
to perch,
to make proud,
to make cocky
Ispagnolu
posarse los pájaros,
engallarse
Italianu
appollaiarsi,
ringalluzzire,
insuperbire
Tedescu
sich niederkauen,
eitel werden,
stolz werden.
apudhalzàre , vrb: apudharjare,
apudharzare Definitzione
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas
Sinònimos e contràrios
apodhilare,
apudhai,
apudhionare
2.
bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se percher
Ingresu
to perch
Ispagnolu
posarse los pájaros
Italianu
appollaiarsi
Tedescu
sich auf die Stange setzen.
arrabbiài , vrb: arrabbiare,
arraviare Definitzione
su si pigare arrennegu, tzacu meda, pèrdere sa passiéntzia de mala manera
Sinònimos e contràrios
abbetiae,
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
allulluriai,
aorcare,
arragiolire,
arrannegai,
collobbiare,
inchibberare,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Frases
no ti arràbbies pro ti nàrrere sa cosa! ◊ no ndi ballit sa pena de si arrabbiai!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère
Ingresu
to rage
Ispagnolu
enfadarse
Italianu
adirare,
arrabbiare
Tedescu
sich erzürnen.
arrabbidàre , vrb: arrabidare Definitzione
sufrire calecuna cosa mala a baliare
Sinònimos e contràrios
arrabiai,
delliriare,
dischissiare,
irbariare,
issentire
Frases
mi so arrabbidendhe de su dolore
Tradutziones
Frantzesu
s'agiter
Ingresu
to yearn
Ispagnolu
desasosegarse
Italianu
smaniare
Tedescu
sich aufregen.
arragiolàre , vrb: arrajolare,
arregiolare 1,
arrejolare Definitzione
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda
Sinònimos e contràrios
arragiolire,
arraulare
/
airai,
arrannegai,
inchietae
Frases
currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare!
2.
cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese)
Ètimu
ltn.
rabies
Tradutziones
Frantzesu
être atteints de la rage
Ingresu
to catch rabies
Ispagnolu
rabiar
Italianu
prèndere la ràbbia
Tedescu
sich die Tollwut zuziehen.
arragiolíre , vrb: arrajolire,
arrazolire,
arrejolire Definitzione
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu
Sinònimos e contràrios
arragiolare*
/
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frases
dae atentu ca cussu cane est arrejolidu!
2.
candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère
Ingresu
to rage
Ispagnolu
padecer la rabia,
encolerizarse
Italianu
contrarre la ràbbia,
arrabbiarsi
Tedescu
sich die Tollwut zuziehen,
zornig werden.
arragnàre , vrb: arrangiae,
arrangiai,
arrangiare,
arrangiari,
arrantzare,
arranzare Definitzione
aconciare o agiustare unu guastu, pònnere bene una cosa chi andhat male, su dha torrare de ndhe pòdere serbire; agatare comente si mediare in sa necessidade, a s'apretu; su si pònnere de acórdiu
Sinònimos e contràrios
abbessiare,
acussertare,
achidare 1,
acodomai,
aconciai,
adaretzai,
afrisciai,
agghitire,
assantai,
assetiai
/
acodrare
/
ingeniai
| ctr.
guastai
Maneras de nàrrere
csn:
arrangiai su contu = serrare sos contos; sant'arràngia = s'arte de si arranzare
Frases
tocat de arrangiai su liminaxu, ca imbrunchinaus ◊ su maistu de pannu arrangiàt is divisas ◊ at arranzau su connau in su letichedhu ◊ chi no arràngiu s'istarixedhu acabbat chi ndi arruit
2.
sos pisedhos pro giogare a botza si fint arrangiados in sa carrela ◊ tui papa sa petza, gei mi arràngiu cun is ous ◊ pro campare, unu bandhidendhe si arranzat ◊ su póveru tocat chi si arranzet ◊ mamma si arranzabat a fàchere durcarias
3.
bandat a domu de su meri, agiustant e brintat a pastori ◊ su meri at arrangiau su contu e dhi at donau is trexentus iscudus ◊ si as bisonzu, lea: cun su mere za mi arranzo deo!
4.
massaja bona, si arranzat a fàghere de totu ◊ isse s'arràngiat a fàghere su mastruàscia ◊ a isse non li mancat s'ispíritu de sant'arràngia ◊ a su bisonzu fit a sant'arranza!
Ètimu
itl.
arrangiare
Tradutziones
Frantzesu
réparer
Ingresu
to repair
Ispagnolu
arreglar
Italianu
aggiustare,
sistemare,
industriarsi
Tedescu
reparieren,
sich bemühen.
arragodài , vrb: arregodae,
arregodai,
arregodare,
arregoldare,
arregorai,
arregordai,
arregordare,
arrigordai,
arrogodai,
recordare Definitzione
portare presente in sa mente o batire a sa mente unu fatu o cosa passada de tempus (meda o pagu)
Sinònimos e contràrios
ammentai,
subènnere
| ctr.
ilmentigare,
scaresci
Frases
m'est arregordau ca…◊ dèu dhi pongu s'allomíngiu po mi arragodai mellus ◊ arragodaisindi ca no depeus portai traitzioni a nemus! ◊ po cantu apu a bivi m'at a arregordai ◊ s'apu nau custu poita arregodeis chi si nd'apu giai fuedhau ◊ no dh'arregoru, no! ◊ ti ant arregordai is fuedhus mius!
Tradutziones
Frantzesu
se rappeler,
se souvenir
Ingresu
to remember
Ispagnolu
acordar,
recordar
Italianu
ricordare
Tedescu
sich erinnern.
arrampedhài , vrb: arrempedhare,
arrempellare,
arrepellare,
arrumpellare,
rempellare Definitzione
essire rempellu, fàere su rempellu, su reberde, su tostau, cricare de si firmare, de no pònnere mente a s'àteru, o fintzes fàere fortza po mantènnere o aguantare un'àtera fortza contrària
Sinònimos e contràrios
ammutighinare,
apoderai 1,
arrebbellai,
arrebedhai,
arrepiconare,
calchedhare,
screnciai
/
apontedhae
Frases
apo fatu male a mi arrepellare a babbu! ◊ no apretedas s'isprone a su póveru runtzinu, si no in mesu caminu si arrempellat apuradu (F.I.Mannu)◊ bonu s'àinu, ma sa motocicreta puru, candho si arrempellat, e chie la faghet partire?! ◊ su rellozu si est arrepelladu e… frimmadu
2.
arrampedhaus in tres e tiraus impari po acollai su malloru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'obstiner,
s'entêter
Ingresu
to jib
Ispagnolu
emperrarse,
oponer resistencia
Italianu
impuntarsi,
oppórre resistènza
Tedescu
sich versteifen,
Widerstand leisten.
arramputzàre , vrb Definitzione
campare a sa bona, comente male si podet, cun pagu cosa
Sinònimos e contràrios
agentziare,
campitzare,
ingeniai
Tradutziones
Frantzesu
vivoter
Ingresu
to scrape a living
Ispagnolu
ir tirando
Italianu
vivacchiare
Tedescu
sich schlecht und recht durchschlagen.
arrancàre , vrb Definitzione
arrèschere in logu o in cosas arrasposas, a punta o chi portant ispina; aungare, iscràfere po papíngiu
Sinònimos e contràrios
abbranchiare,
arranculare,
arrèghere,
arrèschere,
farrascare,
scarrafiai
| ctr.
irrancare
Frases
mi est arrancadu cussu filuverru ispinosu e mi apo segadu sos pantalones ◊ dae tentu ca ti arrancat su rú
2.
malu su gatu, mi fit arranchendhe! ◊ sos pitzinnos, apustis de una paja de istrumpas, che ghirabant arrancaos e ispilurtzios
Ètimu
ctl., spn.
arrancar
Tradutziones
Frantzesu
rester pris,
s'accrocher
Ingresu
to entangle
Ispagnolu
enredarse,
engancharse
Italianu
impigliare
Tedescu
sich verfangen.
arrapài 1 , vrb rfl: arrapare 1 Definitzione
nau de ómine, sentire gana forte po fémina
Ètimu
itl.
arrapare
Tradutziones
Frantzesu
s'exciter sexuellement
Ingresu
to excite sexually
Ispagnolu
ponerse cachondo
Italianu
eccitarsi sessualménte
Tedescu
sich erregen.
arratulàre , vrb Definitzione
mantènnere o agganciare a calecunu logu de pòdere istare firmu o fintzes po artzare, andhare a in artu
Sinònimos e contràrios
agganciai,
agguantai,
apichedhai,
tènnere
Frases
arratulèndhesi a su muru che intreit a domo dai sa bentana ◊ s'arratuleit peri su truncu de unu pinu altu meda ◊ abbaidaia semper si bidia sa màchina de babbu arratulendhe in s'arciada
Tradutziones
Frantzesu
grimper
Ingresu
to climb (up)
Ispagnolu
arraigar,
asegurar
Italianu
abbarbicare,
ancorare
Tedescu
sich festsetzen,
festhalten.
arrealiàre , vrb Sinònimos e contràrios
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
atediare,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se fâcher
Ingresu
to be peeved,
to become vexed
Ispagnolu
picarse
Italianu
corrucciarsi,
indispettirsi
Tedescu
sich ärgern.
arrebbellài, arrebbellàre , vrb: rebbellai Definitzione
su si furriare contras a ccn., mescamente contras a chie cumandhat, o fintzes contras a calecuna cosa, candho no si podet o no si bolet baliare prus
Sinònimos e contràrios
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebedhai,
calchedhare,
calchidare,
callidare,
carcinai,
screnciai
Frases
si fut arrebbellau a is autoridadis chi boliant ponni su pei in su tzugu a sa genti
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se révolter
Ingresu
to rebel
Ispagnolu
rebelarse
Italianu
ribellarsi
Tedescu
sich erheben.
arrebedhài , vrb: arrepedhae,
arrepedhai,
arrepedhare Definitzione
fàere fortza po no si lassare dominare; fàere fortza po no pònnere mente
Sinònimos e contràrios
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai*,
calchedhare,
calchidare,
callidare,
carcinai,
screnciai
Frases
sa màchina est arrepedhada e no si resessit a la pònnere in motu
2.
chi no arrepedhas, tui no ses cuntentu! ◊ ma càstia custu impiegau arrepedhandu a su chi narat su síndhigu!
Tradutziones
Frantzesu
offrir de la résistance
Ingresu
to rebel
Ispagnolu
rebelarse
Italianu
ribellare,
far resistènza
Tedescu
sich erheben,
Widerstand leisten.
arrecatài 1 , vrb rfl: arrechetai,
recatai Definitzione
fàere su giuditziosu
Sinònimos e contràrios
refrenai
Ètimu
spn.
recatarse
Tradutziones
Frantzesu
se retenir,
se moderer,
garder une prudente réserve
Ingresu
to show reluctance
Ispagnolu
ser juicioso
Italianu
usare ritégno
Tedescu
sich scheuen.