apretàe, apretài , vrb: apretare 2, apretari Definitzione pònnere in apretu, in dificurtade manna, pònnere presse, essire o fàere prus càdriu, prus fruscu; rfl. caminare prus impresse, istirare su passu camminandho Sinònimos e contràrios acadriare, apressurai, apretonare, trotinare Maneras de nàrrere csn: apretare una cosa a… (a sole, a fogu, a chíngia, e gai) = fàghere dannu a sa cosa cun su sole, cun su fogu, sa chíngia a tropu; apretare sa màchina = fàghere andhare prus lestra Frases sighint sas agonias a apretare ◊ su sole apretaiat sa campagna chena piedade ◊ bae a sa friscura, ca a tardu ti apretat su sole! ◊ a su malàidu li at apretadu su male ◊ in cussu logu mergiani apretat e no fait a fidai is angionis 2. is fillus megant de dh'apretai a comporai su tratori ◊ su guvernu cheret apretadu chi muntenzat sas promissas ◊ si apretesint de sighire sa volontade sua ◊ si ti apretat su fritu cugúzadi! ◊ candu mi apretat su fàmini papu ◊ l'est apretandhe su sonnu ◊ su bentu est apretendhe ◊ est comintzendhe a pròere: si apretat abberimus su paracu 3. a sa padedha abbàssiali su fogu, no l'apretet ca si atacat 4. cudhu si apretat e aciapat su cani Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu presser Ingresu to chase closely Ispagnolu apretar Italianu incalzare, mèttere frétta a qlc., intensificare qlcs Tedescu jdn zur Eile antreiben, sich beeilen.

aprummonàre , vrb Definitzione giare o pigare carda, arrennegu meda, tzacu meda Sinònimos e contràrios aciumonare, afelonare, imprumonare Frases mi ndhe aprummonat solu a bi pessare a totu su male chi mi ant fatu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avoir du dépit, prendre la mouche Ingresu to make s.o. angry Ispagnolu enfadarse mucho Italianu fare stizza Tedescu jdn ärgern, sich ärgern.

apubulàre , vrb Definitzione bènnere gente meda, prènnere de gente, nau de unu logu Sinònimos e contràrios abbudronare, afiotulare, afollare, assaurrare, atrepillai, atropare, atrumare, atutinare, pobulare | ctr. ispobulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se presser Ingresu to crowd (together) Ispagnolu agolparse Italianu affollarsi Tedescu sich drängen.

apudhài , vrb: apudhare Definitzione su si che artzare a su pudhàrgiu, a s’acorru de is pudhas, artzare a pitzu de calecuna cosa che is pudhas; andhare a in artu; su si crèdere meda, bogare atza che pudhu in mesu de pudhas Sinònimos e contràrios apiculai, apodhilare, apudhalzare / ampiai, alciare / alleporedhare, alleporizare, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare Frases ma càstia cussu caboni chi si est apudhau asuba de sa carrada! ◊ custa pudha fiat apudhada asuba de unu muntoni de òru… 2. sa nébida a mengianu de su Frumindosa si ndi apudhat a bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher, ragaillardir, remplir d'orgueil Ingresu to perch, to make proud, to make cocky Ispagnolu posarse los pájaros, engallarse Italianu appollaiarsi, ringalluzzire, insuperbire Tedescu sich niederkauen, eitel werden, stolz werden.

apudhalzàre , vrb: apudharjare, apudharzare Definitzione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas Sinònimos e contràrios apodhilare, apudhai, apudhionare 2. bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se percher Ingresu to perch Ispagnolu posarse los pájaros Italianu appollaiarsi Tedescu sich auf die Stange setzen.

arrabbiài , vrb: arrabbiare, arraviare Definitzione su si pigare arrennegu, tzacu meda, pèrdere sa passiéntzia de mala manera Sinònimos e contràrios abbetiae, achibberare, acroconai, afutare, airai, allulluriai, aorcare, arragiolire, arrannegai, collobbiare, inchibberare, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Frases no ti arràbbies pro ti nàrrere sa cosa! ◊ no ndi ballit sa pena de si arrabbiai! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to rage Ispagnolu enfadarse Italianu adirare, arrabbiare Tedescu sich erzürnen.

arrabbidàre , vrb: arrabidare Definitzione sufrire calecuna cosa mala a baliare Sinònimos e contràrios arrabiai, delliriare, dischissiare, irbariare, issentire Frases mi so arrabbidendhe de su dolore Tradutziones Frantzesu s'agiter Ingresu to yearn Ispagnolu desasosegarse Italianu smaniare Tedescu sich aufregen.

arragiolàre , vrb: arrajolare, arregiolare 1, arrejolare Definitzione ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda Sinònimos e contràrios arragiolire, arraulare / airai, arrannegai, inchietae Frases currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare! 2. cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese) Ètimu ltn. rabies Tradutziones Frantzesu être atteints de la rage Ingresu to catch rabies Ispagnolu rabiar Italianu prèndere la ràbbia Tedescu sich die Tollwut zuziehen.

arragiolíre , vrb: arrajolire, arrazolire, arrejolire Definitzione ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu Sinònimos e contràrios arragiolare* / achibberare, acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, insutzuligai, intziminire, renignai Frases dae atentu ca cussu cane est arrejolidu! 2. candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to rage Ispagnolu padecer la rabia, encolerizarse Italianu contrarre la ràbbia, arrabbiarsi Tedescu sich die Tollwut zuziehen, zornig werden.

arragnàre , vrb: arrangiae, arrangiai, arrangiare, arrangiari, arrantzare, arranzare Definitzione aconciare o agiustare unu guastu, pònnere bene una cosa chi andhat male, su dha torrare de ndhe pòdere serbire; agatare comente si mediare in sa necessidade, a s'apretu; su si pònnere de acórdiu Sinònimos e contràrios abbessiare, acussertare, achidare 1, acodomai, aconciai, adaretzai, afrisciai, agghitire, assantai, assetiai / acodrare / ingeniai | ctr. guastai Maneras de nàrrere csn: arrangiai su contu = serrare sos contos; sant'arràngia = s'arte de si arranzare Frases tocat de arrangiai su liminaxu, ca imbrunchinaus ◊ su maistu de pannu arrangiàt is divisas ◊ at arranzau su connau in su letichedhu ◊ chi no arràngiu s'istarixedhu acabbat chi ndi arruit 2. sos pisedhos pro giogare a botza si fint arrangiados in sa carrela ◊ tui papa sa petza, gei mi arràngiu cun is ous ◊ pro campare, unu bandhidendhe si arranzat ◊ su póveru tocat chi si arranzet ◊ mamma si arranzabat a fàchere durcarias 3. bandat a domu de su meri, agiustant e brintat a pastori ◊ su meri at arrangiau su contu e dhi at donau is trexentus iscudus ◊ si as bisonzu, lea: cun su mere za mi arranzo deo! 4. massaja bona, si arranzat a fàghere de totu ◊ isse s'arràngiat a fàghere su mastruàscia ◊ a isse non li mancat s'ispíritu de sant'arràngia ◊ a su bisonzu fit a sant'arranza! Ètimu itl. arrangiare Tradutziones Frantzesu réparer Ingresu to repair Ispagnolu arreglar Italianu aggiustare, sistemare, industriarsi Tedescu reparieren, sich bemühen.

arragodài , vrb: arregodae, arregodai, arregodare, arregoldare, arregorai, arregordai, arregordare, arrigordai, arrogodai, recordare Definitzione portare presente in sa mente o batire a sa mente unu fatu o cosa passada de tempus (meda o pagu) Sinònimos e contràrios ammentai, subènnere | ctr. ilmentigare, scaresci Frases m'est arregordau ca…◊ dèu dhi pongu s'allomíngiu po mi arragodai mellus ◊ arragodaisindi ca no depeus portai traitzioni a nemus! ◊ po cantu apu a bivi m'at a arregordai ◊ s'apu nau custu poita arregodeis chi si nd'apu giai fuedhau ◊ no dh'arregoru, no! ◊ ti ant arregordai is fuedhus mius! Tradutziones Frantzesu se rappeler, se souvenir Ingresu to remember Ispagnolu acordar, recordar Italianu ricordare Tedescu sich erinnern.

arrampedhài , vrb: arrempedhare, arrempellare, arrepellare, arrumpellare, rempellare Definitzione essire rempellu, fàere su rempellu, su reberde, su tostau, cricare de si firmare, de no pònnere mente a s'àteru, o fintzes fàere fortza po mantènnere o aguantare un'àtera fortza contrària Sinònimos e contràrios ammutighinare, apoderai 1, arrebbellai, arrebedhai, arrepiconare, calchedhare, screnciai / apontedhae Frases apo fatu male a mi arrepellare a babbu! ◊ no apretedas s'isprone a su póveru runtzinu, si no in mesu caminu si arrempellat apuradu (F.I.Mannu)◊ bonu s'àinu, ma sa motocicreta puru, candho si arrempellat, e chie la faghet partire?! ◊ su rellozu si est arrepelladu e… frimmadu 2. arrampedhaus in tres e tiraus impari po acollai su malloru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'obstiner, s'entêter Ingresu to jib Ispagnolu emperrarse, oponer resistencia Italianu impuntarsi, oppórre resistènza Tedescu sich versteifen, Widerstand leisten.

arramputzàre , vrb Definitzione campare a sa bona, comente male si podet, cun pagu cosa Sinònimos e contràrios agentziare, campitzare, ingeniai Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to scrape a living Ispagnolu ir tirando Italianu vivacchiare Tedescu sich schlecht und recht durchschlagen.

arrancàre , vrb Definitzione arrèschere in logu o in cosas arrasposas, a punta o chi portant ispina; aungare, iscràfere po papíngiu Sinònimos e contràrios abbranchiare, arranculare, arrèghere, arrèschere, farrascare, scarrafiai | ctr. irrancare Frases mi est arrancadu cussu filuverru ispinosu e mi apo segadu sos pantalones ◊ dae tentu ca ti arrancat su rú 2. malu su gatu, mi fit arranchendhe! ◊ sos pitzinnos, apustis de una paja de istrumpas, che ghirabant arrancaos e ispilurtzios Ètimu ctl., spn. arrancar Tradutziones Frantzesu rester pris, s'accrocher Ingresu to entangle Ispagnolu enredarse, engancharse Italianu impigliare Tedescu sich verfangen.

arrapài 1 , vrb rfl: arrapare 1 Definitzione nau de ómine, sentire gana forte po fémina Ètimu itl. arrapare Tradutziones Frantzesu s'exciter sexuellement Ingresu to excite sexually Ispagnolu ponerse cachondo Italianu eccitarsi sessualménte Tedescu sich erregen.

arratulàre , vrb Definitzione mantènnere o agganciare a calecunu logu de pòdere istare firmu o fintzes po artzare, andhare a in artu Sinònimos e contràrios agganciai, agguantai, apichedhai, tènnere Frases arratulèndhesi a su muru che intreit a domo dai sa bentana ◊ s'arratuleit peri su truncu de unu pinu altu meda ◊ abbaidaia semper si bidia sa màchina de babbu arratulendhe in s'arciada Tradutziones Frantzesu grimper Ingresu to climb (up) Ispagnolu arraigar, asegurar Italianu abbarbicare, ancorare Tedescu sich festsetzen, festhalten.

arrealiàre , vrb Sinònimos e contràrios airai, arrabbiai, arrannegai, atediare, inchietae, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se fâcher Ingresu to be peeved, to become vexed Ispagnolu picarse Italianu corrucciarsi, indispettirsi Tedescu sich ärgern.

arrebbellài, arrebbellàre , vrb: rebbellai Definitzione su si furriare contras a ccn., mescamente contras a chie cumandhat, o fintzes contras a calecuna cosa, candho no si podet o no si bolet baliare prus Sinònimos e contràrios acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebedhai, calchedhare, calchidare, callidare, carcinai, screnciai Frases si fut arrebbellau a is autoridadis chi boliant ponni su pei in su tzugu a sa genti Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se révolter Ingresu to rebel Ispagnolu rebelarse Italianu ribellarsi Tedescu sich erheben.

arrebedhài , vrb: arrepedhae, arrepedhai, arrepedhare Definitzione fàere fortza po no si lassare dominare; fàere fortza po no pònnere mente Sinònimos e contràrios acromai, acumbuai, arrampedhai, arrebbellai*, calchedhare, calchidare, callidare, carcinai, screnciai Frases sa màchina est arrepedhada e no si resessit a la pònnere in motu 2. chi no arrepedhas, tui no ses cuntentu! ◊ ma càstia custu impiegau arrepedhandu a su chi narat su síndhigu! Tradutziones Frantzesu offrir de la résistance Ingresu to rebel Ispagnolu rebelarse Italianu ribellare, far resistènza Tedescu sich erheben, Widerstand leisten.

arrecatài 1 , vrb rfl: arrechetai, recatai Definitzione fàere su giuditziosu Sinònimos e contràrios refrenai Ètimu spn. recatarse Tradutziones Frantzesu se retenir, se moderer, garder une prudente réserve Ingresu to show reluctance Ispagnolu ser juicioso Italianu usare ritégno Tedescu sich scheuen.

«« Torra a chircare