A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

bàxu 1 bàgiu

baxulàre bagiulài

bazanía bachianía

bàze!, bàzi! , bvrb: vaze! Definitzione impr. de bandhare, bandai, 2ˆ p. pl. = andhae!

bazulàre bagiulài

bàzulu bàjulu

be , avb: bei, bi 1, vi Definitzione inditat sèmpere logu, no sèmpere precisu, atesu de chie est foedhandho (in cue, in cussu logu, in cussu – no importat ite –, a cussu logu): po su prus narant bi (chi si ponet sèmpere innanti de su verbu), ma tantas bortas si fúrriat in bei (chi si podet pònnere apustis e totu a unu, o innanti e istacau de su vrb.)/ a./c.: candho su sugetu de su vrb. po su cuncetu de èssere/istare/agatàresi in est indeterminau o unu partitivu, su vrb. est sempre àere (bi at / bi aiat unu in domo tua, bi at una màchina in carrela, bi at zente, bi at calicunu, bi at/bi aiat cosa, no b'at de ite!, bi at àrbures, bi at domos) e in calecunu logu narant b'at fintzes in su sensu de Bae e ischi, bae e busca Sinònimos e contràrios dhia, dhoe, ie Frases ite bi at? ◊ in s'isterzu de s'ozu non be podiat àere che murca ◊ de listincu be ndh'aiat prus de una molinada ◊ a campu bi andho deo ◊ bazibbei a domo sua! ◊ a bi sezis, si benzo a domo bostra? ◊ in su putu bi aiat abba ◊ bi at un'ispéssia de arzola chi calchi annu innanti impreaiant a bi triulare su trigu (S.Patatu)◊ in su mont'e Gonare bi at una sirena… 2. bi so pessendhe ◊ no bi creo! ◊ petzi bi cheriat cussa, como!…◊ siéntzia bei cheret, no bestire! ◊ a contos male fatos si bi torrat! ◊ si tue cun s'imbrógliu ti coloris, as a campare, ma pagu bi fioris! (Cugurra)◊ l’aiant dau chene be pessare duas bortas 3. terremotos e illuviones no ndhe lis mancat mai, sinducas bi at de ite imbentos aviant vocadu!…(N.Rubanu)◊ si non fit istadu ca mamma mi at lassadu terrinu, bi at de comente avio fatu! Ètimu ltn. ibi Tradutziones Frantzesu y Ingresu there Ispagnolu aquí, acá, ahí, allá, allí Italianu ci, vi (avb) Tedescu dort, dorthin.

beàdu , agt, nm: biadu, biau Definitzione chi est cuntentu meda, ma a bortas nau unu pagu a befa o a murrúngiu; coment'e númene – su biadu, sa biada – unu chi est mortu, o fintzes unu biu ma nau a befa (agiummai pigandhodhu coment'e chi no si agatet etotu) Sinònimos e contràrios ibbiadu, imbiadu 1 / cdh. biatu / cabuene, coltzu, finau, moltu, spaciau Maneras de nàrrere csn: e biadu e chi… = manera de nàrriri chi podit inditai duus pentzus diferentis: a) e de gràtzias ca, podeus arringratziai, èssiri prexaus ca…, b) batallendi cun ccn. chi no dha pentzat o no fait acomenti a nosu, serbit a ponni in craru su pentzu de s'àteru narendidhu a befa coment'e chi siat cosa bona Frases biadu a chie ti torrat a bídere! ◊ de cussus binti annus no ndi arregordat unu prus biadu de is àterus ◊ est cantendu a boxi biada ◊ biau… fortunadedhu a èssiri agatau totu cudhu dinai! ◊ biadu a s'ómini chi dhi at a podi losingai is trempas a cussa picioca! ◊ biadu a tie, fizu meu, chi ses pisedhu! ◊ immoi seis mortus: si agateis biadus in sa glória! 2. biadu a tie, za ti l'as bidu s'apretu, tota die corcadu!…◊ biadu a chie ti torrat a bídere… e ue che paraias, totu cuss'ora?! ◊ biadu tue, no ses andhadu mancu a su mortu! 3. su biadu de babbu, candho si agataiat, no asseliaiat mai, sempre triballendhe ◊ sa biada de mamma naraiat sempre a no che la fuliare sa cosa! ◊ no dhi neris biau fintzas chi no est mortu e tudau 4. cussos biados de onorèvoles a ite che sunt, inoghe, a mamutones?!◊ bículu de ómine, su biadu de frade tou, a no nos dare una manu bidíndhennos in bisonzu! 5. e biadu e chi bi l'amus sa cosa, proite a la comporare? ◊ e biadu e chi ti azuant, proite no los cheres? ◊ bi at Sardos chi sa Sardinna la zughent a pesu (e biadu e chi bi at chie pessat a si che la leare!…)◊ mandronatzu, menzus ti che la lassas furare sa cosa chi no ti ndhe la collis: e biadu e chi bi at chie si che la furat, berus?!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu heureux, bienheureux Ingresu defunct, happy, blissful Ispagnolu beato Italianu beato, defunto Tedescu glücklich, verstorben, Glückliche, Verstorbene.

beatificàre , vrb Definitzione dichiarare biau, nau de unu mortu chi at parau fama de èssere santu Frases ant beatificadu a Gabriella Saghedhu e Antónia Mesina Tradutziones Frantzesu béatifier Ingresu to beatify Ispagnolu beatificar Italianu beatificare Tedescu seligsprechen.

beatíglia , nf Definitzione genia de tela fine de cotone Terminologia iscientìfica ts Ètimu spn. beatilla.

beatitúdine, beatitúdini , nf Definitzione su èssere biaos Sinònimos e contràrios ajubore, biadia, cuntentesa, dícia, gosa, prégiu.

bebbecàre , vrb Definitzione foedhare naendho is foedhos a orrugos, naendhondhe una parte a tantas bortas coment'e chi unu no potzat arrennèscere a dhos nàrrere intreos totu a una borta Sinònimos e contràrios achicai 1, chechinare 2. aite ses bebbechendhe una limba istranza?!

bebbechiàre, bebbechinàre , vrb Definitzione su iscramiare a meda de is crabas, su istare a bebbéchinos Sinònimos e contràrios melare Ètimu srd.

bebbéchinu, bebbéchiu , nm Definitzione s'iscràmiu de sa béchina, de is crabas Sinònimos e contràrios bébidu, méliu Frases sa prima crapa si fit pesada a bebbéchinos, sa de duas su matessi ischifitu ◊ comente li ant puntu s'acu, sa crapa s'est pesada a bebbéchinos mannos Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd.

bebbèi , nf Definitzione sa birilla de su tzinníbiri o sinnéburu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd.

bebbeillédhu , nm Definitzione gioghitu po fàere ispassiare is pipios Sinònimos e contràrios abbrédhulu Ètimu srd.

bebbèlla , nf Definitzione genia de essidura tostada in sa pedhe, a guronedhu Sinònimos e contràrios arruga 2, barruga, erruca 1, orruca 1, porru 1 Frases ajaju miu portat una bebbella in sa trempa.

bebbellédhu , nm Definitzione bellei, cosighedha bella Sinònimos e contràrios belleu, giogu, zínzili Frases istupa sa birra e donamí su bebbelledhu!

bebberecàre , vrb rfl: abbebberecare* Definitzione istare a giogu Sinònimos e contràrios abbrengulare, ciogare, giochitare, imbalai, ingiogaciai Tradutziones Frantzesu s'amuser Ingresu to waste time Ispagnolu juguetear Italianu trastullarsi, baloccarsi Tedescu sich unterhalten.

bebberèche , nm Definitzione genia de birilla chi faent unas cantu matas (tziníbiri, cipressu), cun su sèmene Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu galbule Ingresu juniper berry Ispagnolu gálbula Italianu gàlbulo Tedescu Beerenzapfen.