A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ghèta , nf Definitzione ispétzia de istivale de pedhe o de àtera orrobba chi ammontat sa camba Terminologia iscientìfica bst.

ghetacasíle , agt, nm Sinònimos e contràrios betadomos, destruidore, ghetadommos Ètimu srd.

ghetàda , nf: ghetata Definitzione su ghetare; sa manera de orrúere, de istare de unu bestimentu candho est postu; logu chi faet andhandho e calandho prus a bàsciu; genia de maladia a is ogos (napa o tela de is ogos); su tanti de brovendha chi si betat a un'animale; foedhandho de laores, sa resa chi giaent / g. de manu = manu de agiudu, unu pagu de agiudu Sinònimos e contràrios abbasciada, achirradorzu, acirrada, betada, cabada, caladògia, falada, faladorza / fuliada, rénnida | ctr. alciada, picada, pontinsusu / gétidu Frases sa vidha intrega at azudau dandhe ghetadas de manu e àteru pro fàchere custa cosa ◊ a sa ghetata de su bandhu bi at supritu un'issumméssia de zente 2. si apompiaiat in sas vredinas pro iscuntrobare sa ghetata de su partò Ètimu srd.

ghetadòmmos , agt, nm Definitzione malafatore malu, chi arruinat s'àteru Sinònimos e contràrios betadomos, destruidore Frases tue depes èssere issiu dae su fundhale de s'iferru, ghetadommos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu destructeur Ingresu destroyer Ispagnolu destructor, delincuente Italianu distruttóre, delinquènte Tedescu vernichtend, Vernichter.

ghetadórju , nm: ghetatorju Definitzione logu, camminu in calada meda, fintzes iscrébigu, logu malu a ispéntima Sinònimos e contràrios cabada, falada | ctr. alciada, picada, pontinsusu Frases su locu fit unu trepoju de àndhalas e ghetadorjos malos Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd.

ghetadúra , nf Definitzione su betare, nau prus che àteru de sa manera de pònnere o giare sa cosa Sinònimos e contràrios betadura Frases iat cumentzau a donai dinai e totus si faiant a ghetadura po si ndi preni is busciacas Ètimu srd.

ghetài, ghetàre, ghetàri , vrb Definitzione lassare andhare a istràmpidu, a cropu, o imbolare de pitzu a bàsciu, de artu, fintzes faendho un’istrégiu a covecadura, a furriadura impresse de che orrúere su chi dhu’est, pròere puru; andhare de unu logu prus in artu a un'àteru prus in bàsciu (o pentzau deasi); pònnere is manos apitzu de calecuna cosa mescamente de mala manera, o fintzes su si giare a calecuna cosa de malu o pònnere cun gana meda a fàere cosa; nau de laores, giare una resa; ammostare calidades, capacidades, assimbigiare a ccn. Sinònimos e contràrios betae, foliai / cabai, falare / abbranchiare, iscarrafiare / pròere / bufai | ctr. allogae, collire / alciare, ampiai Maneras de nàrrere csn: ghetai de cuadhu = betare, fagher rúere dae cadhu a chie bi est sétidu; ghetai a perda = iscúdere, tragare a pedra; ghetaisí a terra = isterrigorzàresi, pònneresi corcadu in terra; ghetare, ghetai apari = betare totu a unu muntone, isordulare totu, nàrrere afaiu; ghetai su cuadhu a s'ègua, su mascu a sa fémina = dàreli su mascru a l'improssimare; ghetàresi che tzurpu in festa = pigai cosa cun asuria; ghetai una cosa in faci a unu = argumentàreli una cosa in briga; ghetare una morte a unu = ghetai sa curpa, incurpai, acusaidhu de ai bociu a ccn.; ghetaisí contras a unu = andhare o essíreli in contràriu (o fintzas trubbaresili, lòmpereli a l'iscúdere, a tzumbare e gai); ghetare labore = seminai; ghetare a unu (a su babbu, a sa mama) = assimbillai, ghetai ària a unu; ghetai apalas una cosa = daresila a pérdida, no ndhe fàghere contu; ghetai s'afetu a ccn. = pònnere amore, istima, indiosàresi de ccn. Frases cussa cosa ghetadha a is canis! ◊ nci ghetu is malloredhus a sa pingiada ◊ dona atentzioni ca nci ghetas custa cosa a terra! ◊ est ghetandhe abba a mojos ◊ sa noti fiat maba e su celu fiat ghetendu 2. dae montes sos pastores ghetant a campu ◊ remonie sos canes ca soe ghetandhe a ube sezis bois! 3. su sordau chi buscabat carchi die de lisséntzia ghetabat carchi arruncu de labore (F.Cambosu)◊ ses aici basucu de crèiri chi su dinai si potzat ghetai comenti si ghetat su fasolu, in terra 4. unu isceti si at a ghetai contras a mimi!…◊ toca, impostadí in tali logu ca nci ghetu su cani, si agataus sirboni! ◊ s'astore petarju est a rodeu, a gràrios, prontu a si ghetare ◊ su mascu de ghia nostu si ghetàt a sa genti, chi ndi atobiàt in su mòri 5. cussu est disisperau e si ghetat a su binu pro irmenticare ◊ saidada sa fà, nci ghetant is brobeis a su campu ◊ dónnia borta mi dhu ghetat in faci, ca nanca cussu mi at agiudau e dèu a issu no 6. su trigu ocannu at ghetau a dexi, s'annu passau a tréixi ◊ chi dónnia moi ghetit a coranta! ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma fit mannu de coro ◊ in logu de iscuriu arresplendori ghetas! 7. a chie at ghetau custa pitzinna goi balentiosa? 8. a su fizu li ghetant sa morte de un'ómine 9. chin cantu ghetamus apare no mediamus mai! ◊ su madiru de cussa iat ghetau s'afetu a un'àtera fémina Ètimu ltn. *jectare Tradutziones Frantzesu jeter, descendre Ingresu to cast, to get down Ispagnolu echar, bajar Italianu gettare, scéndere Tedescu hinunterwerfen, herunterwerfen, herunterkommen, herabkommen, hinuntergehen, hinabgehen, Wegweiser.

ghetàta ghetàda

ghetatórju ghetadórju

ghetàtu, ghetàu , pps, agt, nm Definitzione de ghetare; nau de ccn. cosa, chi che dh'ant isconciada; nau de gente o de animales, chi cricant cosa de papare a sa spiocada; genia de prendha: cadenita longa, de oro, fata cun anèglias totu trebballadas Sinònimos e contràrios airadu, alliadu Maneras de nàrrere csn: ghetau apari = postu totu a unu, a tréulu, isorduladu; èssiri ghetau a… (vrb.) = èssere semper, o meda meda, comente narat custu vrb. 2. ant comintzatu a bídere tzente chin sa cara ghetata e chin carchi bullone in conca e sas manos abbranchiatas (G.Albergoni) 3. nerit, signora, lessimí su ghetau, po prexei! ◊ parit unu ghetau, de cantu est bellu! ◊ dhi at donau s'anedhu de òru e dus ghetaus 4. lah ma est ghetada, sa musca, custas diis, comenti est cumentzendi a fai frius! ◊ ma est ghetau a brullai, lah! ◊ est ghetau a fuedhai e no citit nudha ◊ che a su babbu, is fillus puru funt totus ghetaus a trabballai: no dhus agatas mai sentza de fai nudha! Terminologia iscientìfica prd.

ghétidu gétidu

ghétu gétu

ghètu , nm Definitzione logu inue biviant o abbitànt is Ebreos in is citades istràngias.

ghía , nf, nm: ghiu 1 Definitzione chie o css. cosa chi ammostat su camminu inue andhare, su giustu de fàere; fintzes cossígiu, apretzetu / su mascu de ghia = su mascru chi andhat addainanti de sas berbeghes Frases Deus falesit dae chelu pro dare lughe e ghia a su pópulu tzegu ◊ s'òpera tua pro sos Sardos est vera ghia e mastra ◊ sos Sardos sunt totu divididos in vàrios partidos fatu a ghias tramposas ◊ tue mi ses ghia e lugore in sa vida ◊ s'istella fatesit ghia a sos Tres Res ◊ cussa picioca at sighiu sa ghia de tota s'aredadi Sambenados e Provèrbios smb: Ghia Ètimu spn., ctl. guia Tradutziones Frantzesu guide Ingresu guide Ispagnolu guía (m. e f.) Italianu guida Tedescu Führer.

ghía 1 , nf Definitzione ogu de linna, una de is tres partes (ghia, frore, frutu) de su tretu de unu fundhu o cambu ue bogat su frutu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu bourgeon Ingresu gem Ispagnolu yema Italianu gèmma Tedescu Knospe.

ghiacèra , nf Definitzione logu po chistire ghiàciu, astrau o chilighia Sinònimos e contràrios nibera Tradutziones Frantzesu glacière Ingresu ice-box Ispagnolu heladera Italianu ghiacciàia Tedescu Eiskeller.

ghiaciài , vrb Definitzione fàere a astrau, ifridare a tropu Sinònimos e contràrios achirdinae, agiatzare, ammarmurai, astragare, belare, cancarai, marmurizai.

ghiàciu , nm: ghiatzu, giatzu Definitzione abba astrada, fata a pedra de su fritu: si faet deosi candho sa temperadura calat a 0 °C in logu a paris a mare Sinònimos e contràrios astra, àstragu, bedhia, celexia, marcóriu Sambenados e Provèrbios smb: Ghiacciu Ètimu itl. ghiaccio.

ghiàda , nf Definitzione su ghiare, su inditare su camminu de fàere; su camminu etotu Sinònimos e contràrios ghiamentu Frases in custas fritas undhas burrascosas in podere a sos bentos los at resos cales naes, de portu disizosas, chi no ant determinu in sa ghiada (A.Frau) Ètimu srd.

ghiadòre, ghiadòri , agt, nm Definitzione chi o chie faet de ghia, tenet s'impreu de ghiare Frases fateit fàghere una mata de risu fentra a cussu muduleu de ghiadore Ètimu srd.