A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

morimènta , nf Sinònimos e contràrios moltaza, mortalidade, moltina Ètimu srd.

moriméntu moliméntu

morimóri , avb Definitzione dhu narant a su late candho dhi ant postu su càgiu, a sa lughe de una candhela, de una lampadina candho est acanta a s'istudare, a sa die acabbandho / segare una cosa m. = andendi e menguendi, fendidha sempri prus istrinta, prus fini fintzas a torrai giusta a s'oru Sinònimos e contràrios spirispiri Frases sa lampanedha de cussa creadura est morimori ◊ su pische est friscu, est movendhe ancora s'irgutolu, tranchinendhe morimori ◊ sos rios de sa tanca sont prenos de pische morimori ◊ sa candhela est morimori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mourant Ingresu dying Ispagnolu mortecino Italianu morènte Tedescu erlöschend.

morinài molinài

morinàta , nf: murinata Definitzione una genia de pigione niedhudu Sinònimos e contràrios cincirri, moretina 1, olzale, pispanta, trinedha, zizí Terminologia iscientìfica pzn Ètimu srd.

morínu , agt Definitzione chi est de colore murenu Sinònimos e contràrios moritu Ètimu srd.

morísca , nf: murisca Definitzione figumorisca, genia de mata a tàulas (o palas) totu súciu (is prus noàdiles), ladas e grussas (su truncu), longas prus de prammu, cun su corgiolu chi no lassat passare s'abba, cun is fògias chi parent agúgias, a ispina: faet meda fintzes in logu de terra làngia o paga e agguantat su sicore, bogat (mescamente in is oros de sa tàula) unu frutu cun su corgiolu ispinosu meda, a ispinas pitichedhedhas totus impare, a fileras, est de sabore druche e cun sèmene meda; una calidade (m. areste o cràbina) est prus ispinosa in sa tàula e in su frutu (bonu che a sa maseda) e dha ponent meda a fàere cresura / foedhandho de frutu, sèmpere upm.; crestai sa figumorisca = segarecheli su culatzu, chi zughet prus ispina; morisca incarnada in sa tàula = mustaciolu o sagura; morisca essida in mesu de sa tàula = voe taedhare, marighedha Sinònimos e contràrios carrúciu 1, ficumorisca, fiughíndia Frases su rocarzu l'ant prantadu totu a moriscas ◊ sas moriscas sunt fiorindhe ◊ s'astraore at ispérdidu sas moriscas 2. sa morisca est bona a fàghere saba ◊ bodhi morisca, iscorza e màniga! ◊ a l'ispuligare sa morisca daet cumbata! ◊ sa morisca si leat cun sa punta de duos pódhighes e no a manu prena (e cheret, menzus, iscovitada innanti) Terminologia iscientìfica frt, Opuntia ficus-indica Tradutziones Frantzesu figuier d'Inde, figuier de Barbarie, figue de Barbarie Ingresu prickly pear Ispagnolu nopal Italianu fico d'India Tedescu echter Feigenkaktus.

moriscàre , vrb Definitzione andhare a morisca, bodhire o ingòllere figumorisca Ètimu srd.

moriscàrzu , nm Definitzione logu, prus che àteru de orrocas o cun pagu terra, prantau a figumoriscas Sinònimos e contràrios ficumoriscarju, fighemoràrgiu, figuindialzu Ètimu srd.

moriscàu , agt: ammoriscau* Sinònimos e contràrios bujosu, iscuricosu.

moríscu , nm: muriscu Definitzione trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta mancari metro e mesu o prus, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas imbodhigadas in sa terga a tantos pígios: s'ispiga chi bogat (corra, cozorotu, cucuta, pannucra), una o de prus, de unu prammu de longària, in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de cilindru prenu ma unu pagu a punta) e portat su granu totu a fileras a inghíriu, in colore grogo candho est lómpiu, de forma coment’e dente, est totu imbodhigada a istrintu e a tantos pígios de terga, o capa, impanna (pàgia, genia de fògia), e in punta ndhe bogat sa seda o tzota (genia de pilos longos finedhedhos chi ndh'essint a cherrione comente at fatu su granu)/ a/c. coment'e genia de laore e coment'e granu est upm; unu m., duos moriscos = un'ispiga, duas ispigas de moriscu; isprunire m. = irranare, istacare su granu de s'ossu Sinònimos e contràrios cicilianu, tridicumoriscu, trigaíndiri, trighéndia, trigulianu, trigumoria Frases sa badhe fit totu a ortos prenos a basolu e a moriscu ◊ mi apo manigadu duos moriscos arrustidos Terminologia iscientìfica lrs, Zea mays Ètimu ctl., spn. morisco Tradutziones Frantzesu maïs, blé de Turquie Ingresu maize Ispagnolu maíz Italianu granoturco Tedescu Mais.

moríscu 1 , agt, nm: muriscu Definitzione de is Moros, chi pertocat is Moros; genia de craedhu, aparíciu fatu de una càscia ue intrat unu ferru grussu a U chi tancat a cropu e abbarrat a bisura de lóriga intrau in duos lobos impare ma aperit solu a crae / castanza morisca = sa chi bendhent in butega sicada e límpia, ispigiolada Sambenados e Provèrbios smb: Moriscu, Morisco Tradutziones Frantzesu mauresque, moresque Ingresu moorish Ispagnolu morisco Italianu morésco Tedescu maurisch, Maure.

morisfadhítus , nm pl Definitzione camminos fadhios: fai m. = nau de duos chi si depent atobiare, andhare in camminos diferentes e po cussu chentza si atobiare, fàere forchidos.

morisínu moresínu

morísta , avb Definitzione mori ista: èssere a su m. = morindho e chentza mòrrere Sinònimos e contràrios morimori Frases est a su morista che luche de candhela.

moristéllu , nm: muristedhu, muristella, muristellu Definitzione genia de àghina niedha de binu, a pibiones pitichedhos e cracos, a gurdone piticu, mustiosa meda Sinònimos e contràrios cadenisca Terminologia iscientìfica frt Ètimu ctl. monestrell.

moristène , nm: muristene, muristeni, muristere Definitzione antigamente fut su cunventu: como, domighedhas acanta a una crésia in su sartu inue is nuinantes istant is dies innanti de sa festa e is dies de sa festa etotu po unu Santu: est fintzes númene de una bidha (Muristeni), in Campidanu Sinònimos e contràrios cumbessia Ètimu ltn. *monisterium.

moristói , agt, nm Definitzione foedhu de befa po unu cariniedhu e légiu.

moristúda , avb, agt Definitzione mori + istuda (chi funt sa matessi cosa ma naos cun significau diferente o coment'e una cosa chi faet sa repitia)= aperi e tanca, ammosta e cua Sinònimos e contràrios lampaluche, morimori Frases che una braja velada de chisina paret sa vida sua a moristuda (F.Murtinu)◊ est che candhela de seu istuda e moristuda ◊ a moristuda est sa fiama nostra ◊ ojos a moristuda mustrant su sufrire 2. fit in mesu de lughes moristudas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu intermittent Ingresu dying, flashing, intermittent, tottering Ispagnolu intermitente, vacilante, mortecino Italianu lampeggiatóre, lampeggiante, vacillante, morènte Tedescu blinkernd, Blink…, flackend, erlöschend.

moritòrra , nm Definitzione su istare morindho e chentza mòrrere, bènnere su coro mancu; in cobertantza, istare in pentzos, in dúbbios a meda Sinònimos e contràrios ammustréchida, dimajamentu Ètimu srd.