mòrfolo , nm Definitzione persona metzana meda de carena, istrúpiu de natura Ètimu srdn.
morfología , nf Definitzione s'istúdiu de is formas: in grammàtiga, sa parte chi istúdiat is formas e cambiamentos de forma de is foedhos segundhu s'impreu o manígiu chi podent tènnere in d-una limba.
mòrforo , nm Definitzione pudidore, fragu pudésciu Sinònimos e contràrios mòrmoro, pudidore Ètimu srdn.
morgodhàre , vrb: ammorgodhare* Definitzione ammodhigare, fàere a unu morgodhu Sinònimos e contràrios ammalfudhare, ammodhiae.
morgodhèra , nf Definitzione chintórgiu po animale, fintzes sa bindella de is fosiles po dhos pigare apicaos in su codhu Sinònimos e contràrios chigna Ètimu srd.
morgódhu , nm Definitzione genia de supa, ma fintzes cosa isciusta tropu / a morgodhu = a modhe, postu in s'abba Sinònimos e contràrios maltitzu, marfadhu*, morfodhu Frases apo acatau sos istratzos a morgodhu in s'abba.
morguè , nm: murgueo, murguetu, murgueu Sinònimos e contràrios binu, inciaru Frases s'at a èssi firmau a bufai unu tzichedhu de murguetu! ◊ si cumbidu àcua frisca ca su murgueu costat!
mòri , nm Definitzione
logu po passare, po andhare a pei, longu, prus che àteru in campu, in su sartu; logu po andhare bastat chi siat
Sinònimos e contràrios
àndara,
caminu,
guturinu,
sémida
Maneras de nàrrere
csn:
andai mòri mòri = andhare caminu caminu (dif. de andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi); fai mòris fadhitus, fallitus = andhare s'unu a cara a s'àteru faghindhe forchidhos, chentza si abbojare, colendhe in caminu o carrela diferente, fàchere caminu irvàriu; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su caminu
Frases
gi andu ma no passu in su mòri! ◊ si andas in su mòri as a podi fai tesoru de gràtzia e de virtudi ◊ in ciú mòri deretu camminai!
2.
dèu seu andada a iscola e cussu fut torrendi, ma no si seus bius: si bit ca eus fatu moris fadhitus!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Mori
Tradutziones
Frantzesu
sentier
Ingresu
path
Ispagnolu
senda,
vereda,
camino
Italianu
sentièro,
vïòttolo di campagna
Tedescu
Feldweg,
Fußpfad,
Fußsteig,
Pfad.
mòri 1 mòre
moribbúndhu , agt, nm: muribbundhu Definitzione chi o chie est morindhosi Sinònimos e contràrios mortaliu, morturu.
mórica , nf, nm: moriga,
móriga,
mórigu 1,
múrica,
múriga,
múrigu Definitzione
màniga de linna intrada in d-una mesa luna de linna etotu, lada (paret una marra), po murigare su cagiau faendho su casu, o po ndhe bogare sa farra de su lacu de sa mola: sa móriga de is maistos de muru est de ferru, unu pagu acancarronada e a màniga meda prus longa e grussa e s'imperat po fàere s'impastu (pruschetotu de crachina), cussa de su pastore podet portare sa parte chi s'intrat a su cagiau totu a puntas (serbit solu po murigare, faendho su casu)
Sinònimos e contràrios
búlia 1,
muricadore,
pilisa,
tiravarra
Frases
su pastore giagat su late e daghi morit l'isfiorit chin sa múriga ◊ po fai sa farra serbint su sedatzadori, su sedatzu, sa móriga, is turras
Terminologia iscientìfica
ans
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cuillère à pot
Ingresu
stirrer
Ispagnolu
cucharón
Italianu
mestatóio
Tedescu
Rührlöffel.
moricàre , vrb: ammuricare,
morigai,
morigare,
morigari,
muricare,
murigai,
murigare Definitzione
portare o pigare sa cosa a fúrriu a fúrriu, a su move move, ammesturandhodha cun ccn. cosa (fintzes a forte, cun lestresa); abbarrare a su move move, o fintzes cricandho, forrogandho; foedhandho de animales príngios, cumenciare a ufrare is titas (prenendhosi de late), mòvere po angiare
Sinònimos e contràrios
abbatare,
morighinare 1,
trancuinai
Maneras de nàrrere
csn:
murigai is cosas passadas = chircare contos betzos; morigare su bestiàmine = fàgherelu mòere pro pàschere ma fintzas a salarzadura
Frases
istat morighendhe sas brajas de su fogu ◊ múrica su lapiolu e acontza su focu! ◊ est murighendi sa pingiada cun sa cugliera ◊ su pastore mórigat s'ama pro pàschere ◊ su mardiedu benit murigau prima de obresci ◊ piga sa cullera de linna po morigari sa bàngia!
2.
stau a cudha manera, sempri morighendi! ◊ abarrat muriga muriga in su letu sentza de si drommiri
3.
sa sughe est cumintzandhe a muricare, zuchet unu bellu úberu
Tradutziones
Frantzesu
remuer
Ingresu
to stir
Ispagnolu
revolver
Italianu
rimestare,
sbàttere
Tedescu
umrühren,
wühlen,
(in den Wehen liegen).
morichèssa , nf Definitzione genia de superba (tzorfa) Terminologia iscientìfica mtm, Pyrus torminalis.
morichíntzu , nm: morighignu,
morighíngiu,
murighíngiu,
murighinzu 1,
murighiu Definitzione
moida de calecuna cosa chi si movet, chi istat a murigu, burdellu de gente foedhandho; manígiu chi si faet po ingannu / morichintzos de conca = pessamentos, oriolos
Sinònimos e contràrios
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
móricu,
morighinada,
trambullu,
tregollu
Frases
mi parit ca apu inténdiu morighíngiu in s'aposentu! ◊ medas recuint istracos, a passos lentos contr'a su murighinzu de sos tempos
2.
si tenis coràgiu, ita abetas a ndi dhu iscabbúlliri de is morighíngius de su ciorbedhu?! ◊ – Seu scinitzosa… – Filla mia, est su murighíngiu de is isposus!
3.
cussus funt maistus in chistionis de furóngiu e ant imbentau dógnia murighíngiu e trassa mala
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
remue-ménage,
bruit
Ingresu
rummaging
Ispagnolu
traqueteo,
ruido
Italianu
tramestìo,
rumóre
Tedescu
Lärm.
moricónzu , nm Sinònimos e contràrios morigamentu, faghevaghe, trancuinu Frases sas féminas sunt istéssitas dae su moriconzu, lavanne totu sa die Ètimu srd.
móricu , nm: mórigu,
múricu,
murigu Definitzione
su murigare, su fàere o abbarrare murigandho; genia de movimentu coment'e murigandho (nau fintzes de sa bentre, de sa tita prenendho de late de un'animale chi depet angiare)/ a m. = murighendi, a su móriga móriga
Sinònimos e contràrios
muriconzu,
rimísciu
/
abbuluzu,
agiolotu,
búlicu,
morichintzu,
sciumbullu,
subuzu,
trambullu,
tregollu
Frases
funt cun is ciorbedhus murigaus chi no dhis parit berus de podi fai murigus e sumbullus ◊ s'intendit un'ammuinu, unu murigu, unu budhiri de genti isfainara ◊ faghiat de laras, atentzionada: si seraiat su murigu chi li moviat in chelvedhera
2.
sa pulenta, coghindhe, cheret muntesa a mórigu a mórigu, ca sinono si atacat a su fundhu ◊ so sempre cun sa mata a murigu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
remue-ménage
Ingresu
stirring
Ispagnolu
revolvimiento
Italianu
rimestìo
Tedescu
Umrühren.
moridína moderína
moridórzu , nm, agt Definitzione su mòrrere / peta m. = de pegus mortu de male Frases s'intendhes che lamentu de moridorzu o fragassu de trazeras, no ti acheres ca est traigorzu! Ètimu srd.
moríga, móriga mórica
morigàda , nf: muricada,
murigada Definitzione
su murigare; su pàschere chi su bestiàmene faet aintru de note; in cobertantza, su istare cricandho chistiones angenas
Sinònimos e contràrios
abbatada,
ammischiada
Frases
cun su fruconi, donadhi una murigada a sa linna in su forru!
2.
note bona o note mala, a pitzinnedhos de deghe e dóighi annos nos afilaiant a mòere in murigada chin sa robba ◊ passadas is tres de note ist soniau babbai de sa morigada ◊ si no che fipi in muricada, su sero mi fachia un'irfuchilada de cussa cosa
3.
una murigadedha a sa pingiada tocat peri a si dha donai, no po piscinai ma ca est doveri de isciri is cosas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mélange,
remuer
Ingresu
mix (ing)
Ispagnolu
mezcla
Italianu
mescolata
Tedescu
Mischen.