mòrfolo , nm Definizione persona metzana meda de carena, istrúpiu de natura Etimo srdn.
morfología , nf Definizione s'istúdiu de is formas: in grammàtiga, sa parte chi istúdiat is formas e cambiamentos de forma de is foedhos segundhu s'impreu o manígiu chi podent tènnere in d-una limba.
morgodhàre , vrb: ammorgodhare* Definizione ammodhigare, fàere a unu morgodhu Sinonimi e contrari ammalfudhare, ammodhiae.
morgodhèra , nf Definizione chintórgiu po animale, fintzes sa bindella de is fosiles po dhos pigare apicaos in su codhu Sinonimi e contrari chigna Etimo srd.
morgódhu , nm Definizione genia de supa, ma fintzes cosa isciusta tropu / a morgodhu = a modhe, postu in s'abba Sinonimi e contrari maltitzu, marfadhu*, morfodhu Frasi apo acatau sos istratzos a morgodhu in s'abba.
morguè , nm: murgueo, murguetu, murgueu Sinonimi e contrari binu, inciaru Frasi s'at a èssi firmau a bufai unu tzichedhu de murguetu! ◊ si cumbidu àcua frisca ca su murgueu costat!
mòri , nm Definizione
logu po passare, po andhare a pei, longu, prus che àteru in campu, in su sartu; logu po andhare bastat chi siat
Sinonimi e contrari
àndara,
caminu,
guturinu,
sémida
Modi di dire
csn:
andai mòri mòri = andhare caminu caminu (dif. de andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi); fai mòris fadhitus, fallitus = andhare s'unu a cara a s'àteru faghindhe forchidhos, chentza si abbojare, colendhe in caminu o carrela diferente, fàchere caminu irvàriu; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su caminu
Frasi
gi andu ma no passu in su mòri! ◊ si andas in su mòri as a podi fai tesoru de gràtzia e de virtudi ◊ in ciú mòri deretu camminai!
2.
dèu seu andada a iscola e cussu fut torrendi, ma no si seus bius: si bit ca eus fatu moris fadhitus!
Cognomi e Proverbi
smb:
Mori
Traduzioni
Francese
sentier
Inglese
path
Spagnolo
senda,
vereda,
camino
Italiano
sentièro,
vïòttolo di campagna
Tedesco
Feldweg,
Fußpfad,
Fußsteig,
Pfad.
mòri 1 mòre
moribbúndhu , agt, nm: muribbundhu Definizione chi o chie est morindhosi Sinonimi e contrari mortaliu, morturu.
mórica , nf, nm: moriga,
móriga,
mórigu 1,
múrica,
múriga,
múrigu Definizione
màniga de linna intrada in d-una mesa luna de linna etotu, lada (paret una marra), po murigare su cagiau faendho su casu, o po ndhe bogare sa farra de su lacu de sa mola: sa móriga de is maistos de muru est de ferru, unu pagu acancarronada e a màniga meda prus longa e grussa e s'imperat po fàere s'impastu (pruschetotu de crachina), cussa de su pastore podet portare sa parte chi s'intrat a su cagiau totu a puntas (serbit solu po murigare, faendho su casu)
Sinonimi e contrari
búlia 1,
muricadore,
pilisa,
tiravarra
Frasi
su pastore giagat su late e daghi morit l'isfiorit chin sa múriga ◊ po fai sa farra serbint su sedatzadori, su sedatzu, sa móriga, is turras
Terminologia scientifica
ans
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cuillère à pot
Inglese
stirrer
Spagnolo
cucharón
Italiano
mestatóio
Tedesco
Rührlöffel.
moricàre , vrb: ammuricare,
morigai,
morigare,
morigari,
muricare,
murigai,
murigare Definizione
portare o pigare sa cosa a fúrriu a fúrriu, a su move move, ammesturandhodha cun ccn. cosa (fintzes a forte, cun lestresa); abbarrare a su move move, o fintzes cricandho, forrogandho; foedhandho de animales príngios, cumenciare a ufrare is titas (prenendhosi de late), mòvere po angiare
Sinonimi e contrari
abbatare,
morighinare 1,
trancuinai
Modi di dire
csn:
murigai is cosas passadas = chircare contos betzos; morigare su bestiàmine = fàgherelu mòere pro pàschere ma fintzas a salarzadura
Frasi
istat morighendhe sas brajas de su fogu ◊ múrica su lapiolu e acontza su focu! ◊ est murighendi sa pingiada cun sa cugliera ◊ su pastore mórigat s'ama pro pàschere ◊ su mardiedu benit murigau prima de obresci ◊ piga sa cullera de linna po morigari sa bàngia!
2.
stau a cudha manera, sempri morighendi! ◊ abarrat muriga muriga in su letu sentza de si drommiri
3.
sa sughe est cumintzandhe a muricare, zuchet unu bellu úberu
Traduzioni
Francese
remuer
Inglese
to stir
Spagnolo
revolver
Italiano
rimestare,
sbàttere
Tedesco
umrühren,
wühlen,
(in den Wehen liegen).
morichèssa , nf Definizione genia de superba (tzorfa) Terminologia scientifica mtm, Pyrus torminalis.
morichíntzu , nm: morighignu,
morighíngiu,
murighíngiu,
murighinzu 1,
murighiu Definizione
moida de calecuna cosa chi si movet, chi istat a murigu, burdellu de gente foedhandho; manígiu chi si faet po ingannu / morichintzos de conca = pessamentos, oriolos
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
móricu,
morighinada,
trambullu,
tregollu
Frasi
mi parit ca apu inténdiu morighíngiu in s'aposentu! ◊ medas recuint istracos, a passos lentos contr'a su murighinzu de sos tempos
2.
si tenis coràgiu, ita abetas a ndi dhu iscabbúlliri de is morighíngius de su ciorbedhu?! ◊ – Seu scinitzosa… – Filla mia, est su murighíngiu de is isposus!
3.
cussus funt maistus in chistionis de furóngiu e ant imbentau dógnia murighíngiu e trassa mala
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remue-ménage,
bruit
Inglese
rummaging
Spagnolo
traqueteo,
ruido
Italiano
tramestìo,
rumóre
Tedesco
Lärm.
moricónzu , nm Sinonimi e contrari morigamentu, faghevaghe, trancuinu Frasi sas féminas sunt istéssitas dae su moriconzu, lavanne totu sa die Etimo srd.
móricu , nm: mórigu,
múricu,
murigu Definizione
su murigare, su fàere o abbarrare murigandho; genia de movimentu coment'e murigandho (nau fintzes de sa bentre, de sa tita prenendho de late de un'animale chi depet angiare)/ a m. = murighendi, a su móriga móriga
Sinonimi e contrari
muriconzu,
rimísciu
/
abbuluzu,
agiolotu,
búlicu,
morichintzu,
sciumbullu,
subuzu,
trambullu,
tregollu
Frasi
funt cun is ciorbedhus murigaus chi no dhis parit berus de podi fai murigus e sumbullus ◊ s'intendit un'ammuinu, unu murigu, unu budhiri de genti isfainara ◊ faghiat de laras, atentzionada: si seraiat su murigu chi li moviat in chelvedhera
2.
sa pulenta, coghindhe, cheret muntesa a mórigu a mórigu, ca sinono si atacat a su fundhu ◊ so sempre cun sa mata a murigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remue-ménage
Inglese
stirring
Spagnolo
revolvimiento
Italiano
rimestìo
Tedesco
Umrühren.
moridína moderína
moridórzu , nm, agt Definizione su mòrrere / peta m. = de pegus mortu de male Frasi s'intendhes che lamentu de moridorzu o fragassu de trazeras, no ti acheres ca est traigorzu! Etimo srd.
moríga, móriga mórica
morigàda , nf: muricada,
murigada Definizione
su murigare; su pàschere chi su bestiàmene faet aintru de note; in cobertantza, su istare cricandho chistiones angenas
Sinonimi e contrari
abbatada,
ammischiada
Frasi
cun su fruconi, donadhi una murigada a sa linna in su forru!
2.
note bona o note mala, a pitzinnedhos de deghe e dóighi annos nos afilaiant a mòere in murigada chin sa robba ◊ passadas is tres de note ist soniau babbai de sa morigada ◊ si no che fipi in muricada, su sero mi fachia un'irfuchilada de cussa cosa
3.
una murigadedha a sa pingiada tocat peri a si dha donai, no po piscinai ma ca est doveri de isciri is cosas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mélange,
remuer
Inglese
mix (ing)
Spagnolo
mezcla
Italiano
mescolata
Tedesco
Mischen.