bacanài, bacanàre , vrb Definizione
fàghere moida, bacanu
Sinonimi e contrari
arrare,
istripitare,
sciumbullai,
tzacai
Frasi
innòi est su logu aundi arróliat e bacanat isceti su crou!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire du bruit
Inglese
to make a noise
Spagnolo
hacer ruido
Italiano
far rumóre
Tedesco
lärmen.
chiméntu , nm: cimentu 1 Definizione
moida coment'e de cosa chi funt segandho; boghes de unu chistionu airadu; maltratamentu de un'animale; su fàere calecuna prova atrivia / su chimentu de su tronu = s'istragada manna chi faghet su tronu, coment'e seghendhe cosa
Sinonimi e contrari
abbolotu,
atabazu,
carralzu,
chichígliu,
fracassu,
siliestu
/
cadha,
matratamentu,
podha
/
arriscu
| ctr.
assébiu
Frasi
pistichinzos, chimentos, birgonzas, dúbbios fint cosas coladas e irmenticadas ◊ fàghere chimentu e degógliu ◊ a boghes, a chimentu, giogaimus a pípiris de nughe
2.
pisedhos, finídemi su chimentu ca so a dolore de conca! ◊ s'intendhet chimentu de pes ◊ totu cussu chimentu chi s'intendhet est ca ant binsu sa partida ◊ su chimentu chi faghent cun cussa orchestra ti atontat puru!
Traduzioni
Francese
bruit,
tapage
Inglese
noise,
uproar
Spagnolo
alboroto,
confusión
Italiano
strèpito,
schiamazzo,
subbùglio
Tedesco
Lärm,
Aufruhr.
cróculu , nm: gróggulu Definizione
arrumóriu de s'abba chi orruet de artu, essit, budhit, o si movet (fintzes in bentre): a logos dhu narant fintzes a sa boghe de su porcu; miza de abba
Sinonimi e contrari
crocólliu,
crocu 1,
gurgúlliu,
iscróculu,
sbrufúliu
/
cróchida,
cróchidu
/
bena,
càntaru
Frasi
at pigau su frascu e at bufau a cróculu ◊ in su mudore de sa cussorza s'intenniat solu su cróculu de sa funtana, illassizanne ◊ s'intendit su cróculu allirgu de is arrius ◊ no s'intendhet su cróculu de su mannale
2.
su cróculu de s'abba est semper bunnante
3.
zughiat su sàmbene falanne a cróculu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gargouillis,
grondement,
bruit
Inglese
gurgling
Spagnolo
gorgoteo
Italiano
gorgoglìo,
scròscio
Tedesco
Gurgeln,
Rauschen.
dúbba , nm Definizione
genia de cropu e sonu chi faet, coment'e de cosa orruta de artu
Sinonimi e contrari
atzapulada,
dobbo 1,
iscartinada,
istrampada,
sciotada,
tupu
Frasi
sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu
Traduzioni
Francese
bruit sourd
Inglese
thud
Spagnolo
zambullida
Italiano
tónfo
Tedesco
dumpfer Schlag,
Plumps.
fazéllu , nm Sinonimi e contrari
abbalàviu,
atàviu,
pedighinu,
pestighinzu,
ischinitzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
agitation,
tapage,
bruit
Inglese
restlessness,
uproar
Spagnolo
inquietud,
ruido
Italiano
irrequietézza,
chiasso
Tedesco
Unruhe,
Lärm,
Krach.
inciónnu , nm: insóniu,
insonu,
issóniu,
issonu Definizione
agiummai coment'e sonu, cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu / sa bidha est a insonu = in bidha est essida sa boghe chi…
Sinonimi e contrari
díciu
/
alleca,
arviedhu,
nova
/
incionada,
lúmena,
lumenada,
nada,
nemonada,
nomena,
sonedhu
Frasi
cun istruendu e insóniu terrore inoghe isparghias! ◊ sa zente pessat chi de totu s'issóniu, de totu su machine de sa vida, arreat petzi su cherinzu vene ◊ abba passada no traet molinu, abba passada no faghet issonos (Cubeddu)◊ si azis issonu nàzinnos cosa!
2.
custus funt dícius e incionnus de su Sulcis
3.
a cussu malu issonu, su babbu lasseit andhare un'úrulu ◊ sunt tantos annos chi no ti apo bidu ne de te piús apo intesu insonu ◊ de candho at intesu cussu insonu, chi sa fura faghet cussu efetu, furat isse puru
4.
no ailti de ladru cuss'insonu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
diction,
nouvelle,
bruit
Inglese
saying,
news,
reputation
Spagnolo
dicho,
rumor,
fama
Italiano
détto,
notìzia,
fama
Tedesco
Spruch,
Nachricht,
Gerücht.
istrampída, istràmpida , nf, nm: istrampidu,
istràmpidu Definizione
su istrampare, su pònnere o betare de botu, a cropu, s'isciorrocu chi faet orruendho a cropu una cosa (e sa persona etotu), atzapulandho a terra / a i. = istrampendhe, a faladura a corpu, a frundhinu
Sinonimi e contrari
istrampa,
istrampada
/
istràmpinu
2.
che l'ant postu a istràmpidu e l'ant segadu ◊ rúere a istràmpidu ◊ comente l'ant puntu, ndh'est istupadu su sàmbene a bullone e rutu est a istràmpidu ◊ lassesit annare sas valígias a istràmpidu ◊ comente l'ant dassadu andhare a istràmpidu at iscumeradu che cadhu ◊ in s'iscala no fales a istràmpidu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chute,
coup,
bruit sourd
Inglese
bump,
fall
Spagnolo
caída,
ruido producido al caerse
Italiano
caduta,
bòtto,
tónfo
Tedesco
Sturz.
mamudínu , nm: mamutinu,
maudinu,
momodinu,
mumudinu,
mumurinu Definizione
est sa sonada airada chi faent in crésia cun matracas e furriadòrgias sa chenàbura santa candho si arregodat sa morte de Gesugristu; boghes de animales, cropos aira de botes e istrègios de làuna a befa, ma fintzes solu sonos, carraxu mannu; aina po sonare in chida santa / iscuru mamudinu = un'iscuriu chi no si bit mancu a frastimai…
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
abbuluzu,
atutina,
baraundha,
mammarinu,
sciumbullu,
stragambullu,
tifitanu,
trambullu,
tregollu,
tremutu
Frasi
mi parit ca apu inténdiu mumudinu, o istraciendi est? ◊ sos puzones cantant cun dulches maudinos ◊ candho si cojaiat unu fiudu o fiuda, una chedha de pitzocos faiant su momodinu a sonu de botos ◊ su maudinu de sos pitzinnos, cussos tichírrios e risos mi che intraint in cherbedhos
2.
"Pésperu maudinu!" abbóchinant sos pitzinnos in sas carrelas in chida santa
3.
su mumudinu est una cóciula manna e si sulat aintru
Traduzioni
Francese
vacarme,
tapage,
bruit
Inglese
noise,
uproar
Spagnolo
matraqueo,
estruendo,
matraca
Italiano
strèpito,
rumóre
Tedesco
Lärm.
moída , nf, nm: mughida,
múghida,
múghita,
muida,
múida,
muídu,
múidu,
múita Definizione
su sonu sighiu de cosa movendho, mescamente candho est meda e po su prus ifadosu / min. moidedha; lassare sa m. a unu = lassaidhu asséliu, lassaidhu stai sentz'e dhi narri nudha
Sinonimi e contrari
ammuina,
arremóriu,
mughina,
remore,
triuliu
Frasi
sa moida de su riu, de s'abba proindhe, de su bentu, de su trenu, de sa betoniera, de sas màchinas ◊ tengu una múida a conca chi mi parit de portai una scursura de abis ◊ chin sa conca a múghitas, che moju, mesu atolondrau ses galu andhandhe (N.Trunfio)◊ sa múghida coment'e de apiarju dae largu s'intendhet meda tretu ◊ s'àghera fit prena de sas múghidas de sas campanedhas de sas berbeches
2.
làssami sa moida, tantu de su chi mi ses nendhe no ndhe fato!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bruit,
bourdonnement,
ronflement,
grondement,
vrombissement
Inglese
noise,
rumble,
buzzing
Spagnolo
ruido,
zumbido,
estruendo
Italiano
rumóre,
ronzìo,
rómbo
Tedesco
Geräusch,
Lärm,
Summen,
Brummen,
Donner.
morichíntzu , nm: morighignu,
morighíngiu,
murighíngiu,
murighinzu 1,
murighiu Definizione
moida de calecuna cosa chi si movet, chi istat a murigu, burdellu de gente foedhandho; manígiu chi si faet po ingannu / morichintzos de conca = pessamentos, oriolos
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
móricu,
morighinada,
trambullu,
tregollu
Frasi
mi parit ca apu inténdiu morighíngiu in s'aposentu! ◊ medas recuint istracos, a passos lentos contr'a su murighinzu de sos tempos
2.
si tenis coràgiu, ita abetas a ndi dhu iscabbúlliri de is morighíngius de su ciorbedhu?! ◊ – Seu scinitzosa… – Filla mia, est su murighíngiu de is isposus!
3.
cussus funt maistus in chistionis de furóngiu e ant imbentau dógnia murighíngiu e trassa mala
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
remue-ménage,
bruit
Inglese
rummaging
Spagnolo
traqueteo,
ruido
Italiano
tramestìo,
rumóre
Tedesco
Lärm.
pidèdha, pidédhu , nf, nm: piredhu 2,
piriedha Definizione
genia de sonu coment'e tródhia (piru) chi si faet cun is lavras po befa contr'a ccn. e bòllere nàrrere chi si tenet un'idea contrària
Frasi
su capu itzerriàt a boxi manna "Saluto al Duce!" e totus arrespundiant "A noi!", a candu cun càncua pidedha puru ◊ dhus ant istérrius a iscorraciadas de pidedhus! ◊ su piciochedhu t'isfundat is origas cun d-unu pidedhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bruit vulgaire de mépris ou dérision
Inglese
raspberry
Spagnolo
pedorreta
Italiano
pernàcchia
Tedesco
furzähnliches Geräusch mit dem Mund.
remòre, remóriu , nm: arremori,
romúriu,
rumóriu,
rumore Definizione
genia de sonu chi s'intendhet de cosa chi si movet a sa sighia
Sinonimi e contrari
moida,
triuliu
Frasi
is àrburis faint romúriu candu fait bentu ◊ s'intendit su romúriu de s'àcua chi proit
Etimo
ctl.
remor
Traduzioni
Francese
bruit
Inglese
noise
Spagnolo
ruido
Italiano
rumóre
Tedesco
Lärm.
sciotàda , nf: isciotada* Definizione
orruta a terra a iscutuladura, a cropu / donai una s. a terra
Sinonimi e contrari
arratroxa,
atzapulada,
dobbo 1,
dubba,
iscartinada,
istrampada,
tóbbida
Traduzioni
Francese
chute,
bruit sourd
Inglese
heavy fall
Spagnolo
batacazo
Italiano
stramazzata,
tónfo
Tedesco
Fall,
Sturz.
tzocài , vrb: tzocare,
tzoncare Definizione
fàere tzàcurru, tzocos, cropos a sonu surdu po si fàere intèndhere; nau cun tzacu, crepare
Sinonimi e contrari
dumbulare,
istochidare,
picare 2,
sacai,
tochedhare,
trochedhare,
tzacarrai,
tzòchere,
tzochire
/
sciopai
Frasi
bi at linna chi in su fogu tzocat e che búlliat atesu s'iscata alluta ◊ tzocare sa limba, sas manos, sa zanna ◊ tzocat s'istranzu in domo de s'amigu ◊ Michelledhu e sas duas vachianas ant ghetatu unu brincu tzocanne sos pedes ballanne ◊ su pitzinnu est tzoncandhe sas manos, cuntentu!
2.
mancari ti ufres e ti tzoches, puru: como su chi est fatu est fatu! ◊ pro carchi borta chi mamma benit a domo ti ufras… tzocadu chi ti agatent! ◊ su fogu brusiaiat su tzilibirche, apustis chi lu faghiat unfrare e tzoncare (E.Pes)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire du bruit,
éclater
Inglese
to make a din,
to burst,
to creak
Spagnolo
chasquear,
restallar
Italiano
far strèpito,
scoppiare,
schioccare
Tedesco
Lärm machen,
bersten.