morítu , agt: muritu Sinonimi e contrari
moresinu,
murenu
Cognomi e Proverbi
smb:
Morittu, Moritto, Murittu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
itl.
moretto
Traduzioni
Francese
brun foncé
Inglese
dark brown
Spagnolo
pardo oscuro
Italiano
bruno scuro
Tedesco
braunschwarz.
morixédhu , nm Definizione min. de mòri, camminu piticu in su sensu de istrintu Sinonimi e contrari caminedhu, muridinu.
mormuzàre , vrb Definizione
istare cantandho o foedhandho a murmutu
Sinonimi e contrari
mulmutare*,
mummucare
Traduzioni
Francese
murmurer
Inglese
to murmur
Spagnolo
murmurar
Italiano
mormorare
Tedesco
murmeln.
mòro , agt, nm: moru Definizione
chi o chie est de arratza niedhuda, bianca etotu ma de colore prus iscuriosu, comente funt is de sa Mauritània o fintzes de àteros logos de s'Àfrica de su Nord: in Sardigna tenet su significau de gente de tímere, chi benit a furare o a bochíere ca is séculos passaos deasi faiant; pipiu o persona manna chentza batiare
Sinonimi e contrari
resaredha
Modi di dire
csn:
biri is morus in cabertura = assuconàresi o isarcàresi pro nudha (ma coment'e chi bi apet ira russa, coment'e chi siant assupridos sos moros); sos Bator Moros = sa bandhera sarda, sas bàtoro concas niedhas friguradas cun sa benda in fronte e sa rughe ruja in mesu campu; fàchere unu moru a cristianu = batiai
Frasi
mamma mia, su moro in cabertura! ◊ impignàdebbos totu a sa vitória pro che catzare ogni modernu moro! (P.Casu)◊ chie no giughet ne ànima e ne coro est solu che a Cainu vile moro ◊ sa tzeraca fut leza coment'e una moro niedha
2.
custu pipiu tocat a dhu batiai, ca est morixedhu ancora! ◊ po no mòrrere in pecau mortale no apo a fàere prus vida de moro
3.
suta s'emblema de sos Bator Moros tantas ideas siant un'idea! (Testone)◊ is cuatru morus de sa bandera sarda funt a conca trogada ◊ fraci e martedhu cun is cuatru morus: custus idealis siant unius apari! (G.Zedda)
4.
lu connosco bene: est veru cristianu e no moro!
Cognomi e Proverbi
smb:
Moro
Traduzioni
Francese
maure,
more
Inglese
dark
Spagnolo
moro
Italiano
mòro
Tedesco
braunhäutig.
morócula marrócula
moróculu , nm: murúculu Sinonimi e contrari bículu, botzichedha, morótulu, tuturru, tutúriche, túturu Frasi sa lana de su tundhinzu est prena de nodos e de moróculos Etimo srd.
Morosàcu , nm Definizione un'èssere de sa fantasia, longu longu, bestiu cun d-unu sacu niedhu e cun àteru sacu in manos nanca po che pinnigare is piciochedhos malos… Frasi si no faes a bonu tzérrio a Morosacu e ti che fatzo leare!
moróscula marrócula
morósu , agt, nm Definizione chi o chie no at fatu is pagamentos a tempus suo ma apustis.
morótulu, morótzulu , nm: morútule,
morútulu,
murótulu,
murútule,
murútulu,
murútzulu Definizione
cosa ammurigonada, fata coment'e a nodu, a lómboru, a muntonedhu; una genia de gurone tostau chi si faet in sa carre (in sa pedhe); cosa imbodhigada, a logos murútzulu est fintzes pischedha de casu
Sinonimi e contrari
bículu,
botzichedha,
moróculu,
morudhu,
murúdhulu,
tuturru,
tutúriche,
túturu
/
lórimu,
màtulu
/
imbodhicu
/
ttrs. murótzuru
Frasi
unu murútulu de seda, de abes, de casu, de robba
2.
li at essidu unu murútulu in su bratzu, zughet sa carena totu a murútulos
3.
in buzaca zuchet semper unu murútule de poesias
Traduzioni
Francese
enchevêtrement,
entortillement,
emmêlement
Inglese
tangle
Spagnolo
enredo,
maraña
Italiano
grovíglio
Tedesco
Knäuel,
Knoten.
mòrre, mòrrede, mòrrere, mòrri, mòrriri , vrb Definizione
ispaciare o acabbare de bívere, bènnere mancu, ma fintzes leare sa vida o bochíere: in poesia, fintzes morre; dhu narant fintzes de cosas allutas, abbruxandho (lampadinas, fogu) in su sensu de dhas firmare de fàere lughe, de abbruxare / ind. pres. 1ˆp. sing. mòrgiu, morjo, morzo; cong. 3ˆp. sing. morjat, 2ˆp. pl. morgiais, morzedas; ger. morindhe, morindho, morinno, morzendhe
Sinonimi e contrari
abbusinare,
bochí,
bochíere
/
studai
/
acragare
Modi di dire
csn:
morririsí = morreresiche (si funti mortus, s'est mortu = si che sunt mortos, si ch'est mortu: nadu de su late, chi no at rézidu a lu còghere, chi s'est acasadu); s'est mortu = s'est bociu (= leàresi sa vida de manu sua etotu); mòrrere de… = mòrriri po nexi de…, dispraxirisí meda; mòrrere a peuncu, a cadéliu = m. de maladia longa, a pagu a pagu; mòrrere de isténiu = a irbalesiadura, de fàmine; mòrrere de morte mala = mòrriri bociu; mòrrere dae Deus = desesi, de maladia, de betzesa; mòrrere de musca maghedha = m. de apesta, de maladia apitzigadita; mòrrere sacramentadu = cun sos sacramentos (cufessadu, cominigadu, oliadu); mòrrere de su risu, de su fritu, de sa gana = arriri, tènniri frius, tènniri gana meda; andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi (dif. de andai mòri mòri = caminu caminu); èssere a bibos mori = morindhe e chentza mòrrere, a tilipéndhiu; mòrrere su late = pònniri su callu a su lati pro dhu fai callai
Frasi
candho fit in su mundhu sanu e forte de morre no creiat de seguru! (S.Mongili)◊ morta si ch'est e solu mi at lassadu ◊ biadu a bois chi bos sezis morta pianta e disizada! ◊ est morrendisidha, est morinnosi ◊ si no mi fais is tzípulas mi mòrgiu! ◊ curre, no si morjat! ◊ pensa chi pro mòrrere ses naschidu! ◊ vi at mortu zente pitzinna ◊ intendho tocu de ispiru: chie b'at mortu? ◊ est sonandhe sa campana: chissae chie s'at mortu!
2.
chi emu iscípiu una cosa aici dh'emu mortu! ◊ si m'iast arrispustu su contràriu t'emu mortu! ◊ it'at mortu, a ómini biu?! ◊ no apo coro de mòrrere un'anzone! ◊ partit sa fusilada e morint su pitzinnu ◊ no morgiais fígiu agenu! ◊ su caboni no nc’est prus, s’est mortu… antzis, dh’ant mortu!◊ siscura sa mama, li ant mortu unu fizu!
3.
si no tenes cussu, fata: no ndh'as a mòrrere, no?! ◊ sos de sa famíllia ndhe su morindhe pro su dannu chi at tentu sa fiza ◊ de sos dépidos suos ndh'ant linidu sa bidha: su babbu e sa mama sunt a ndhe mòrrere! ◊ in montes bi at fritu a mòrrere!
4.
móriche sa lughe, móriche sa televisione! ◊ sas lughes allutas che cherent mortas si no bi at bisonzu ◊ a su fogu fuidu bi at acudidu zente e che l'ant mortu ◊ acontza su fogu, no che lu lessas mòrrere!
Cognomi e Proverbi
prb:
mortu oi iscarésciu cras ◊ traballa pro chent'annos e pensa chi moris oe! ◊ morit chie at giú e chie no at giú!
Etimo
ltn.
*morere
Traduzioni
Francese
mourir,
tuer
Inglese
to die,
to kill
Spagnolo
morir,
matar
Italiano
morire,
perire,
uccìdere
Tedesco
sterben,
töten,
umbringen,
erlöschen.
morrócru , nm Definizione bículu, orrugu, fintzes cosa allomborada, troboia Sinonimi e contrari morótulu Etimo srdn.
morrócula marrócula
morrófia , nf Definizione barra, crétia, fata de bragheris Sinonimi e contrari barrosia, blaga, magnosidade Frasi si est istrintu a mi nàrrere ca mi mandhàt una pessone po paralimpia, ma apo crétiu ca fit totu morrófia (P.Pireddu).
morrugnàre , vrb: morrungiai,
murrungiai,
murrungiare,
murrunzare,
murruzare Definizione
istare a murrúngiu, nàrrere cosa in contràriu mancari chentza insístere, foedhare a sa sola a boghe bàscia, nàrrere cosa coment'e chesciandhosi o fintzes unu pagu a briga, discuntentos, giaendho unu cuntentu o calecuna cosa a malugoro; nau de canes, ammostare is dentes e fàere sa boghe arrennegandhosi in crica de mossigare; nau de su porcu, istare a boghes pedindho a papare / murrunzàresi apare = certai, tènniri iscórriu unu cun s'àteru
Sinonimi e contrari
abbrabugliai
/
refaciai
/
arranzare 1,
arraunzare,
arringare,
arrinzare,
grujai,
raganzare,
ranzidare
Frasi
si ndhe depiant brigonzare a murruzare a nois unu pedassedhu de terra pro narbone! ◊ li at dadu sa limúsina ma murrunzendhebbila ◊ aici ti murrungint sa saludi comenti murrúngias su buconi a mei! ◊ apo fatu comente apo chérfidu deo, ma mamma mi at murrunzadu ◊ su binu mi est aéschidu ca mi l'azis murrunzadu! ◊ maridu e muzere si sunt murrunzados pro su fizu
2.
cudhu cane sighiat a murrunzare prus airadu de prima, mintendhe s'atropógliu fentra in sa bama
3.
làssalu murrunzare, su porcu, bastus chi no forroghet!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grogner,
grommeler,
rouspéter,
gronder
Inglese
to grumble,
to growl
Spagnolo
gruñir,
mascullar,
gruñir
Italiano
brontolare,
ringhiare
Tedesco
brummen,
knurren.
morrúgnu , nm: morrúngiu,
morrunzu,
murrúngiu,
murrunzu Definizione
su chi s'istat naendho, prus che àteru a boghe bàscia, candho unu no est cuntentu o est fintzes unu pagu arrennegadu o contràriu a calecuna cosa, a lamentu e a briga o fintzes deasi tanti po tènnere calecuna cosa de nàrrere fintzes chentza bisóngiu; fintzes genia de iscórriu, de disacórdiu e, nau de cane, genia de ammeletzu in crica de mossigare; nau de su porcu (mannale), is boghes chi faet pedindho
Sinonimi e contrari
ammúsciu,
arrunzu,
murrungiamentu,
pesperonzu,
raganza,
tzàntara
/
ttrs. murrugnu
Frasi
e prite ti la leas a morrunzu pro pane chi no tastant dentes tuas? (A.Dettori)◊ a costu de ti pònnere in morrunzu ti apo a lègere sa vida ◊ trista sa domu chi no dhui at murrúngiu! ◊ si no cheres cussa cosa, làssala: ma agabbamila cun sos murrunzos! ◊ intendho su porcu a murrunzu: bètali a manigare!
2.
Nannedhu e Larenta si cheriant unu bene macu: mai unu murrunzu ant tentu!
Cognomi e Proverbi
prb:
dae su bisonzu su murrunzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grognement
Inglese
grumbling
Spagnolo
reniego,
refunfuño,
gruñido,
desavenencia
Italiano
brontolìo,
rìnghio,
mugugno,
malcontènto,
scrèzio
Tedesco
Murren.
morrungiadòri , agt, nm: murrungiadori,
murrunzadore Definizione
chi istat sèmpere a murrúngiu, chi o chie est ufrau, tzacau, no arrespondhet ma murrúngiat a dentes sidhadas; nau de cane, chi ammostat is dentes e faet intèndhere sa boghe, arrennegandhosi po mossigare
Sinonimi e contrari
murrungiosu,
murrungeri
Frasi
si abbaidaiant totos duos che canes murrunzadores
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grognon,
bougon
Inglese
mumbler
Spagnolo
gruñón
Italiano
borbottóne
Tedesco
brummend,
brummig,
Brummbär,
Brummbart.
morrungiài morrugnàre
morrungiólu , nm: murrungiolu Definizione guronedhu chi essit in s'oru de is prabaristas Sinonimi e contrari algiolu, braxolu, mammurgiolu Terminologia scientifica mld Etimo srd.