A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

morítu , agt: muritu Sinònimos e contràrios moresinu, murenu Sambenados e Provèrbios smb: Morittu, Moritto, Murittu Terminologia iscientìfica clr Ètimu itl. moretto Tradutziones Frantzesu brun foncé Ingresu dark brown Ispagnolu pardo oscuro Italianu bruno scuro Tedescu braunschwarz.

morixédhu , nm Definitzione min. de mòri, camminu piticu in su sensu de istrintu Sinònimos e contràrios caminedhu, muridinu.

mòrmoro , nm Definitzione pudidore, fragu pudésciu Sinònimos e contràrios mòrforo, pudidore Ètimu srdn.

mormuzàre , vrb Definitzione istare cantandho o foedhandho a murmutu Sinònimos e contràrios mulmutare*, mummucare Tradutziones Frantzesu murmurer Ingresu to murmur Ispagnolu murmurar Italianu mormorare Tedescu murmeln.

mòro , agt, nm: moru Definitzione chi o chie est de arratza niedhuda, bianca etotu ma de colore prus iscuriosu, comente funt is de sa Mauritània o fintzes de àteros logos de s'Àfrica de su Nord: in Sardigna tenet su significau de gente de tímere, chi benit a furare o a bochíere ca is séculos passaos deasi faiant; pipiu o persona manna chentza batiare Sinònimos e contràrios resaredha Maneras de nàrrere csn: biri is morus in cabertura = assuconàresi o isarcàresi pro nudha (ma coment'e chi bi apet ira russa, coment'e chi siant assupridos sos moros); sos Bator Moros = sa bandhera sarda, sas bàtoro concas niedhas friguradas cun sa benda in fronte e sa rughe ruja in mesu campu; fàchere unu moru a cristianu = batiai Frases mamma mia, su moro in cabertura! ◊ impignàdebbos totu a sa vitória pro che catzare ogni modernu moro! (P.Casu)◊ chie no giughet ne ànima e ne coro est solu che a Cainu vile moro ◊ sa tzeraca fut leza coment'e una moro niedha 2. custu pipiu tocat a dhu batiai, ca est morixedhu ancora! ◊ po no mòrrere in pecau mortale no apo a fàere prus vida de moro 3. suta s'emblema de sos Bator Moros tantas ideas siant un'idea! (Testone)◊ is cuatru morus de sa bandera sarda funt a conca trogada ◊ fraci e martedhu cun is cuatru morus: custus idealis siant unius apari! (G.Zedda) 4. lu connosco bene: est veru cristianu e no moro! Sambenados e Provèrbios smb: Moro Tradutziones Frantzesu maure, more Ingresu dark Ispagnolu moro Italianu mòro Tedescu braunhäutig.

morócula marrócula

moróculu , nm: murúculu Sinònimos e contràrios bículu, botzichedha, morótulu, tuturru, tutúriche, túturu Frases sa lana de su tundhinzu est prena de nodos e de moróculos Ètimu srd.

Morosàcu , nm Definitzione un'èssere de sa fantasia, longu longu, bestiu cun d-unu sacu niedhu e cun àteru sacu in manos nanca po che pinnigare is piciochedhos malos… Frases si no faes a bonu tzérrio a Morosacu e ti che fatzo leare!

moróscula marrócula

morósu , agt, nm Definitzione chi o chie no at fatu is pagamentos a tempus suo ma apustis.

morótulu, morótzulu , nm: morútule, morútulu, murótulu, murútule, murútulu, murútzulu Definitzione cosa ammurigonada, fata coment'e a nodu, a lómboru, a muntonedhu; una genia de gurone tostau chi si faet in sa carre (in sa pedhe); cosa imbodhigada, a logos murútzulu est fintzes pischedha de casu Sinònimos e contràrios bículu, botzichedha, moróculu, morudhu, murúdhulu, tuturru, tutúriche, túturu / lórimu, màtulu / imbodhicu / ttrs. murótzuru Frases unu murútulu de seda, de abes, de casu, de robba 2. li at essidu unu murútulu in su bratzu, zughet sa carena totu a murútulos 3. in buzaca zuchet semper unu murútule de poesias Tradutziones Frantzesu enchevêtrement, entortillement, emmêlement Ingresu tangle Ispagnolu enredo, maraña Italianu grovíglio Tedescu Knäuel, Knoten.

mòrre, mòrrede, mòrrere, mòrri, mòrriri , vrb Definitzione ispaciare o acabbare de bívere, bènnere mancu, ma fintzes leare sa vida o bochíere: in poesia, fintzes morre; dhu narant fintzes de cosas allutas, abbruxandho (lampadinas, fogu) in su sensu de dhas firmare de fàere lughe, de abbruxare / ind. pres. 1ˆp. sing. mòrgiu, morjo, morzo; cong. 3ˆp. sing. morjat, 2ˆp. pl. morgiais, morzedas; ger. morindhe, morindho, morinno, morzendhe Sinònimos e contràrios abbusinare, bochí, bochíere / studai / acragare Maneras de nàrrere csn: morririsí = morreresiche (si funti mortus, s'est mortu = si che sunt mortos, si ch'est mortu: nadu de su late, chi no at rézidu a lu còghere, chi s'est acasadu); s'est mortu = s'est bociu (= leàresi sa vida de manu sua etotu); mòrrere de… = mòrriri po nexi de…, dispraxirisí meda; mòrrere a peuncu, a cadéliu = m. de maladia longa, a pagu a pagu; mòrrere de isténiu = a irbalesiadura, de fàmine; mòrrere de morte mala = mòrriri bociu; mòrrere dae Deus = desesi, de maladia, de betzesa; mòrrere de musca maghedha = m. de apesta, de maladia apitzigadita; mòrrere sacramentadu = cun sos sacramentos (cufessadu, cominigadu, oliadu); mòrrere de su risu, de su fritu, de sa gana = arriri, tènniri frius, tènniri gana meda; andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi (dif. de andai mòri mòri = caminu caminu); èssere a bibos mori = morindhe e chentza mòrrere, a tilipéndhiu; mòrrere su late = pònniri su callu a su lati pro dhu fai callai Frases candho fit in su mundhu sanu e forte de morre no creiat de seguru! (S.Mongili)◊ morta si ch'est e solu mi at lassadu ◊ biadu a bois chi bos sezis morta pianta e disizada! ◊ est morrendisidha, est morinnosi ◊ si no mi fais is tzípulas mi mòrgiu! ◊ curre, no si morjat! ◊ pensa chi pro mòrrere ses naschidu! ◊ vi at mortu zente pitzinna ◊ intendho tocu de ispiru: chie b'at mortu? ◊ est sonandhe sa campana: chissae chie s'at mortu! 2. chi emu iscípiu una cosa aici dh'emu mortu! ◊ si m'iast arrispustu su contràriu t'emu mortu! ◊ it'at mortu, a ómini biu?! ◊ no apo coro de mòrrere un'anzone! ◊ partit sa fusilada e morint su pitzinnu ◊ no morgiais fígiu agenu! ◊ su caboni no nc’est prus, s’est mortu… antzis, dh’ant mortu!◊ siscura sa mama, li ant mortu unu fizu! 3. si no tenes cussu, fata: no ndh'as a mòrrere, no?! ◊ sos de sa famíllia ndhe su morindhe pro su dannu chi at tentu sa fiza ◊ de sos dépidos suos ndh'ant linidu sa bidha: su babbu e sa mama sunt a ndhe mòrrere! ◊ in montes bi at fritu a mòrrere! 4. móriche sa lughe, móriche sa televisione! ◊ sas lughes allutas che cherent mortas si no bi at bisonzu ◊ a su fogu fuidu bi at acudidu zente e che l'ant mortu ◊ acontza su fogu, no che lu lessas mòrrere! Sambenados e Provèrbios prb: mortu oi iscarésciu cras ◊ traballa pro chent'annos e pensa chi moris oe! ◊ morit chie at giú e chie no at giú! Ètimu ltn. *morere Tradutziones Frantzesu mourir, tuer Ingresu to die, to kill Ispagnolu morir, matar Italianu morire, perire, uccìdere Tedescu sterben, töten, umbringen, erlöschen.

morrócru , nm Definitzione bículu, orrugu, fintzes cosa allomborada, troboia Sinònimos e contràrios morótulu Ètimu srdn.

morrócula marrócula

morrófia , nf Definitzione barra, crétia, fata de bragheris Sinònimos e contràrios barrosia, blaga, magnosidade Frases si est istrintu a mi nàrrere ca mi mandhàt una pessone po paralimpia, ma apo crétiu ca fit totu morrófia (P.Pireddu).

morrugnàre , vrb: morrungiai, murrungiai, murrungiare, murrunzare, murruzare Definitzione istare a murrúngiu, nàrrere cosa in contràriu mancari chentza insístere, foedhare a sa sola a boghe bàscia, nàrrere cosa coment'e chesciandhosi o fintzes unu pagu a briga, discuntentos, giaendho unu cuntentu o calecuna cosa a malugoro; nau de canes, ammostare is dentes e fàere sa boghe arrennegandhosi in crica de mossigare; nau de su porcu, istare a boghes pedindho a papare / murrunzàresi apare = certai, tènniri iscórriu unu cun s'àteru Sinònimos e contràrios abbrabugliai / refaciai / arranzare 1, arraunzare, arringare, arrinzare, grujai, raganzare, ranzidare Frases si ndhe depiant brigonzare a murruzare a nois unu pedassedhu de terra pro narbone! ◊ li at dadu sa limúsina ma murrunzendhebbila ◊ aici ti murrungint sa saludi comenti murrúngias su buconi a mei! ◊ apo fatu comente apo chérfidu deo, ma mamma mi at murrunzadu ◊ su binu mi est aéschidu ca mi l'azis murrunzadu! ◊ maridu e muzere si sunt murrunzados pro su fizu 2. cudhu cane sighiat a murrunzare prus airadu de prima, mintendhe s'atropógliu fentra in sa bama 3. làssalu murrunzare, su porcu, bastus chi no forroghet! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grogner, grommeler, rouspéter, gronder Ingresu to grumble, to growl Ispagnolu gruñir, mascullar, gruñir Italianu brontolare, ringhiare Tedescu brummen, knurren.

morrúgnu , nm: morrúngiu, morrunzu, murrúngiu, murrunzu Definitzione su chi s'istat naendho, prus che àteru a boghe bàscia, candho unu no est cuntentu o est fintzes unu pagu arrennegadu o contràriu a calecuna cosa, a lamentu e a briga o fintzes deasi tanti po tènnere calecuna cosa de nàrrere fintzes chentza bisóngiu; fintzes genia de iscórriu, de disacórdiu e, nau de cane, genia de ammeletzu in crica de mossigare; nau de su porcu (mannale), is boghes chi faet pedindho Sinònimos e contràrios ammúsciu, arrunzu, murrungiamentu, pesperonzu, raganza, tzàntara / ttrs. murrugnu Frases e prite ti la leas a morrunzu pro pane chi no tastant dentes tuas? (A.Dettori)◊ a costu de ti pònnere in morrunzu ti apo a lègere sa vida ◊ trista sa domu chi no dhui at murrúngiu! ◊ si no cheres cussa cosa, làssala: ma agabbamila cun sos murrunzos! ◊ intendho su porcu a murrunzu: bètali a manigare! 2. Nannedhu e Larenta si cheriant unu bene macu: mai unu murrunzu ant tentu! Sambenados e Provèrbios prb: dae su bisonzu su murrunzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grognement Ingresu grumbling Ispagnolu reniego, refunfuño, gruñido, desavenencia Italianu brontolìo, rìnghio, mugugno, malcontènto, scrèzio Tedescu Murren.

morrungiadòri , agt, nm: murrungiadori, murrunzadore Definitzione chi istat sèmpere a murrúngiu, chi o chie est ufrau, tzacau, no arrespondhet ma murrúngiat a dentes sidhadas; nau de cane, chi ammostat is dentes e faet intèndhere sa boghe, arrennegandhosi po mossigare Sinònimos e contràrios murrungiosu, murrungeri Frases si abbaidaiant totos duos che canes murrunzadores Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grognon, bougon Ingresu mumbler Ispagnolu gruñón Italianu borbottóne Tedescu brummend, brummig, Brummbär, Brummbart.

morrungiài morrugnàre

morrungiólu , nm: murrungiolu Definitzione guronedhu chi essit in s'oru de is prabaristas Sinònimos e contràrios algiolu, braxolu, mammurgiolu Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd.