Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

morítu , agt: muritu Synonyms e antonyms moresinu, murenu Surnames and Proverbs smb: Morittu, Moritto, Murittu Scientific Terminology clr Etymon itl. moretto Translations French brun foncé English dark brown Spanish pardo oscuro Italian bruno scuro German braunschwarz.

morixédhu , nm Definition min. de mòri, camminu piticu in su sensu de istrintu Synonyms e antonyms caminedhu, muridinu.

mòrmoro , nm Definition pudidore, fragu pudésciu Synonyms e antonyms mòrforo, pudidore Etymon srdn.

mormuzàre , vrb Definition istare cantandho o foedhandho a murmutu Synonyms e antonyms mulmutare*, mummucare Translations French murmurer English to murmur Spanish murmurar Italian mormorare German murmeln.

mòro , agt, nm: moru Definition chi o chie est de arratza niedhuda, bianca etotu ma de colore prus iscuriosu, comente funt is de sa Mauritània o fintzes de àteros logos de s'Àfrica de su Nord: in Sardigna tenet su significau de gente de tímere, chi benit a furare o a bochíere ca is séculos passaos deasi faiant; pipiu o persona manna chentza batiare Synonyms e antonyms resaredha Idioms csn: biri is morus in cabertura = assuconàresi o isarcàresi pro nudha (ma coment'e chi bi apet ira russa, coment'e chi siant assupridos sos moros); sos Bator Moros = sa bandhera sarda, sas bàtoro concas niedhas friguradas cun sa benda in fronte e sa rughe ruja in mesu campu; fàchere unu moru a cristianu = batiai Sentences mamma mia, su moro in cabertura! ◊ impignàdebbos totu a sa vitória pro che catzare ogni modernu moro! (P.Casu)◊ chie no giughet ne ànima e ne coro est solu che a Cainu vile moro ◊ sa tzeraca fut leza coment'e una moro niedha 2. custu pipiu tocat a dhu batiai, ca est morixedhu ancora! ◊ po no mòrrere in pecau mortale no apo a fàere prus vida de moro 3. suta s'emblema de sos Bator Moros tantas ideas siant un'idea! (Testone)◊ is cuatru morus de sa bandera sarda funt a conca trogada ◊ fraci e martedhu cun is cuatru morus: custus idealis siant unius apari! (G.Zedda) 4. lu connosco bene: est veru cristianu e no moro! Surnames and Proverbs smb: Moro Translations French maure, more English dark Spanish moro Italian mòro German braunhäutig.

morócula marrócula

moróculu , nm: murúculu Synonyms e antonyms bículu, botzichedha, morótulu, tuturru, tutúriche, túturu Sentences sa lana de su tundhinzu est prena de nodos e de moróculos Etymon srd.

Morosàcu , nm Definition un'èssere de sa fantasia, longu longu, bestiu cun d-unu sacu niedhu e cun àteru sacu in manos nanca po che pinnigare is piciochedhos malos… Sentences si no faes a bonu tzérrio a Morosacu e ti che fatzo leare!

moróscula marrócula

morósu , agt, nm Definition chi o chie no at fatu is pagamentos a tempus suo ma apustis.

morótulu, morótzulu , nm: morútule, morútulu, murótulu, murútule, murútulu, murútzulu Definition cosa ammurigonada, fata coment'e a nodu, a lómboru, a muntonedhu; una genia de gurone tostau chi si faet in sa carre (in sa pedhe); cosa imbodhigada, a logos murútzulu est fintzes pischedha de casu Synonyms e antonyms bículu, botzichedha, moróculu, morudhu, murúdhulu, tuturru, tutúriche, túturu / lórimu, màtulu / imbodhicu / ttrs. murótzuru Sentences unu murútulu de seda, de abes, de casu, de robba 2. li at essidu unu murútulu in su bratzu, zughet sa carena totu a murútulos 3. in buzaca zuchet semper unu murútule de poesias Translations French enchevêtrement, entortillement, emmêlement English tangle Spanish enredo, maraña Italian grovíglio German Knäuel, Knoten.

mòrre, mòrrede, mòrrere, mòrri, mòrriri , vrb Definition ispaciare o acabbare de bívere, bènnere mancu, ma fintzes leare sa vida o bochíere: in poesia, fintzes morre; dhu narant fintzes de cosas allutas, abbruxandho (lampadinas, fogu) in su sensu de dhas firmare de fàere lughe, de abbruxare / ind. pres. 1ˆp. sing. mòrgiu, morjo, morzo; cong. 3ˆp. sing. morjat, 2ˆp. pl. morgiais, morzedas; ger. morindhe, morindho, morinno, morzendhe Synonyms e antonyms abbusinare, bochí, bochíere / studai / acragare Idioms csn: morririsí = morreresiche (si funti mortus, s'est mortu = si che sunt mortos, si ch'est mortu: nadu de su late, chi no at rézidu a lu còghere, chi s'est acasadu); s'est mortu = s'est bociu (= leàresi sa vida de manu sua etotu); mòrrere de… = mòrriri po nexi de…, dispraxirisí meda; mòrrere a peuncu, a cadéliu = m. de maladia longa, a pagu a pagu; mòrrere de isténiu = a irbalesiadura, de fàmine; mòrrere de morte mala = mòrriri bociu; mòrrere dae Deus = desesi, de maladia, de betzesa; mòrrere de musca maghedha = m. de apesta, de maladia apitzigadita; mòrrere sacramentadu = cun sos sacramentos (cufessadu, cominigadu, oliadu); mòrrere de su risu, de su fritu, de sa gana = arriri, tènniri frius, tènniri gana meda; andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi (dif. de andai mòri mòri = caminu caminu); èssere a bibos mori = morindhe e chentza mòrrere, a tilipéndhiu; mòrrere su late = pònniri su callu a su lati pro dhu fai callai Sentences candho fit in su mundhu sanu e forte de morre no creiat de seguru! (S.Mongili)◊ morta si ch'est e solu mi at lassadu ◊ biadu a bois chi bos sezis morta pianta e disizada! ◊ est morrendisidha, est morinnosi ◊ si no mi fais is tzípulas mi mòrgiu! ◊ curre, no si morjat! ◊ pensa chi pro mòrrere ses naschidu! ◊ vi at mortu zente pitzinna ◊ intendho tocu de ispiru: chie b'at mortu? ◊ est sonandhe sa campana: chissae chie s'at mortu! 2. chi emu iscípiu una cosa aici dh'emu mortu! ◊ si m'iast arrispustu su contràriu t'emu mortu! ◊ it'at mortu, a ómini biu?! ◊ no apo coro de mòrrere un'anzone! ◊ partit sa fusilada e morint su pitzinnu ◊ no morgiais fígiu agenu! ◊ su caboni no nc’est prus, s’est mortu… antzis, dh’ant mortu!◊ siscura sa mama, li ant mortu unu fizu! 3. si no tenes cussu, fata: no ndh'as a mòrrere, no?! ◊ sos de sa famíllia ndhe su morindhe pro su dannu chi at tentu sa fiza ◊ de sos dépidos suos ndh'ant linidu sa bidha: su babbu e sa mama sunt a ndhe mòrrere! ◊ in montes bi at fritu a mòrrere! 4. móriche sa lughe, móriche sa televisione! ◊ sas lughes allutas che cherent mortas si no bi at bisonzu ◊ a su fogu fuidu bi at acudidu zente e che l'ant mortu ◊ acontza su fogu, no che lu lessas mòrrere! Surnames and Proverbs prb: mortu oi iscarésciu cras ◊ traballa pro chent'annos e pensa chi moris oe! ◊ morit chie at giú e chie no at giú! Etymon ltn. *morere Translations French mourir, tuer English to die, to kill Spanish morir, matar Italian morire, perire, uccìdere German sterben, töten, umbringen, erlöschen.

morrócru , nm Definition bículu, orrugu, fintzes cosa allomborada, troboia Synonyms e antonyms morótulu Etymon srdn.

morrócula marrócula

morrófia , nf Definition barra, crétia, fata de bragheris Synonyms e antonyms barrosia, blaga, magnosidade Sentences si est istrintu a mi nàrrere ca mi mandhàt una pessone po paralimpia, ma apo crétiu ca fit totu morrófia (P.Pireddu).

morrugnàre , vrb: morrungiai, murrungiai, murrungiare, murrunzare, murruzare Definition istare a murrúngiu, nàrrere cosa in contràriu mancari chentza insístere, foedhare a sa sola a boghe bàscia, nàrrere cosa coment'e chesciandhosi o fintzes unu pagu a briga, discuntentos, giaendho unu cuntentu o calecuna cosa a malugoro; nau de canes, ammostare is dentes e fàere sa boghe arrennegandhosi in crica de mossigare; nau de su porcu, istare a boghes pedindho a papare / murrunzàresi apare = certai, tènniri iscórriu unu cun s'àteru Synonyms e antonyms abbrabugliai / refaciai / arranzare 1, arraunzare, arringare, arrinzare, grujai, raganzare, ranzidare Sentences si ndhe depiant brigonzare a murruzare a nois unu pedassedhu de terra pro narbone! ◊ li at dadu sa limúsina ma murrunzendhebbila ◊ aici ti murrungint sa saludi comenti murrúngias su buconi a mei! ◊ apo fatu comente apo chérfidu deo, ma mamma mi at murrunzadu ◊ su binu mi est aéschidu ca mi l'azis murrunzadu! ◊ maridu e muzere si sunt murrunzados pro su fizu 2. cudhu cane sighiat a murrunzare prus airadu de prima, mintendhe s'atropógliu fentra in sa bama 3. làssalu murrunzare, su porcu, bastus chi no forroghet! Etymon srd. Translations French grogner, grommeler, rouspéter, gronder English to grumble, to growl Spanish gruñir, mascullar, gruñir Italian brontolare, ringhiare German brummen, knurren.

morrúgnu , nm: morrúngiu, morrunzu, murrúngiu, murrunzu Definition su chi s'istat naendho, prus che àteru a boghe bàscia, candho unu no est cuntentu o est fintzes unu pagu arrennegadu o contràriu a calecuna cosa, a lamentu e a briga o fintzes deasi tanti po tènnere calecuna cosa de nàrrere fintzes chentza bisóngiu; fintzes genia de iscórriu, de disacórdiu e, nau de cane, genia de ammeletzu in crica de mossigare; nau de su porcu (mannale), is boghes chi faet pedindho Synonyms e antonyms ammúsciu, arrunzu, murrungiamentu, pesperonzu, raganza, tzàntara / ttrs. murrugnu Sentences e prite ti la leas a morrunzu pro pane chi no tastant dentes tuas? (A.Dettori)◊ a costu de ti pònnere in morrunzu ti apo a lègere sa vida ◊ trista sa domu chi no dhui at murrúngiu! ◊ si no cheres cussa cosa, làssala: ma agabbamila cun sos murrunzos! ◊ intendho su porcu a murrunzu: bètali a manigare! 2. Nannedhu e Larenta si cheriant unu bene macu: mai unu murrunzu ant tentu! Surnames and Proverbs prb: dae su bisonzu su murrunzu Etymon srd. Translations French grognement English grumbling Spanish reniego, refunfuño, gruñido, desavenencia Italian brontolìo, rìnghio, mugugno, malcontènto, scrèzio German Murren.

morrungiadòri , agt, nm: murrungiadori, murrunzadore Definition chi istat sèmpere a murrúngiu, chi o chie est ufrau, tzacau, no arrespondhet ma murrúngiat a dentes sidhadas; nau de cane, chi ammostat is dentes e faet intèndhere sa boghe, arrennegandhosi po mossigare Synonyms e antonyms murrungiosu, murrungeri Sentences si abbaidaiant totos duos che canes murrunzadores Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French grognon, bougon English mumbler Spanish gruñón Italian borbottóne German brummend, brummig, Brummbär, Brummbart.

morrungiài morrugnàre

morrungiólu , nm: murrungiolu Definition guronedhu chi essit in s'oru de is prabaristas Synonyms e antonyms algiolu, braxolu, mammurgiolu Scientific Terminology mld Etymon srd.